زیتون- مهدی تاجیک: تنها یک روز پس از آن که رهبر جمهوری اسلامی تعبیر میدان جنگ را برای فضای مجازی به کار برد نوبت به دادستان تهران رسید تا خبر از کنترل بیشتر دستگاه قضایی بر شبکه‌های اجتماعی بدهد. «عباس جعفری دولت آبادی» از موسسات مدلینگ٬ آرایشگاه‌ها و آتلیه‌های عکاسی به عنوان اماکنی یاد کرد که فعالیت‌شان در فضای مجازی تحت اشراف اطلاعاتی و قضایی قرار دارند و گفت که قوه قضاییه‌ « دستگیری‌های خوبی‌» هم در این زمینه داشته است.

در کمین کاربران

برخورد با مدل‌ها به ویژه‌ انها که در شبکه اجتماعی اینستاگرام صفحات پرطرفداری دارند از مدتی قبل آغاز شده است. نخستین گزارش ها پیرامون این موضوع به ۱۱ بهمن ماه سال گذشته برمی‌گردد. در آن زمان ۷ مانکن به نام‌های الناز گلرخ وحمید فدایی٬ ملیکا زمانی، نیلوفر بهبودی، دنیا مقدم، دانا نیک، شبنم مولوی بازداشت شدند. الناز گلرخ و حمید فدایی بعد از آزادی با قرار وثیقه ایران را ترک کردند.
حالا هشدار جدید دادستانی می‌تواند برای دیگر مدل‌ها٬ آتلیه‌های عکاسی و آرایشگاه‌ها که تبلیغات خود را در شبکه‌ اینستاگرام عرضه می‌کنند به مثابه زنگ خطری باشد. سایت گرداب٬ارگان رسمی «فرماندهی امنیت سایبری سپاه» درست همزمان با اظهارات دادستان تهران اطلاعیه‌ای را با عنوان « پروژه عنکبوت ۲ با موفقیت انجام شد» منتشر کرده که به طور ویژه درباره رصد فعالیت کاربران ایرانی در اینستاگرام است. محتوای این اطلاعیه با اظهارات دادستانی همسویی کامل دارد و در آن به جزییات مربوط به رصد اطلاعاتی در این شبکه اجتماعی پرداخته شده است.

گرداب در تحلیل خود هدف اینستاگرام را «تغییر سبک زندگی ایرانی- اسلامی» اعلام کرده و برای اثبات ادعای خود نوشته است «۲۰ درصدی فضای این شبکه با موضوعات مدلینگ و ابتذال حرفه ای » است. بخش مهم‌تر اطلاعیه ارگان امنیت سایبری سپاه پاسداران اما جایی است که خبر از برخورد با ده‌ها نفر از کاربران اینستاگرام می‌دهد. بنابر این اطلاعیه مجموعا ۱۷۰ نفر از مدیران و اداره کنندگان صفحات اینستاگرام (شامل ۵۸ مدل، ۵۱ مدیر مزون و طراح لباس، ۵۹ عکاس و آرایشگر و ۲ موسسه فعال در عرصه مد) شناسایی و شبکه ارتباطی آن‌ها کشف شده است. برای ۲۹ تن از مدیران اصلی و مرتبطین آنها پرونده قضایی تشکیل شده٬ ۸ نفر بازداشت شده٬ بقیه به مراجع قضایی احضار و اماکن مرتبط با این فعالیت‌ها هم پلمپ شده‌اند.

اعتراف‌گیری و تواب‌سازی نیز ظاهرا به عنوان یکی از اهداف پروژه برخورد با مانکن‌ها در نظر گرفته  شده است. چنان که الهام عرب از جمله‌ مدل‌هایی که پیشتر توسط دستگاه قضایی بازداشت شده بود امروز در جلسه دادستانی حضور یافت و با ابراز پشیمانی از فعالیت‌هایش در گذشته گفت که «شبکه اینستاگرام یکی از مهمترین ابزار برای به انحراف کشیده شدن جوانانی است که گمان می کنند مدل شدن و انتشار تصاویرشان در اینترنت، یک موفقیت است. در حالی که همه دختران آرزوی ازدواج و تشکیل خانواده دارند، اما همه می دانند که مردان و پسران اگرچه ممکن است با دختران اینچنینی مرتبط شوند، ولی هرگز مایل به ازدواج با آنها نمی شوند.»

تحلیل توطئه‌اندیشانه
شبکه‌‌های اجتماعی مجازی از نگاه نهادهای امنیتی ایران به عنوان یک تهدید جدی تلقی می‌شوند و آنها برای مقابله با این تهدید سعی در مخوف نشان دادن عملکرد این شبکه‌ها دارند. برای نمونه در اطلاعیه سایت گرداب از «حامیان و گردانندگان پنهان اینستاگرام» به عنوان افرادی یاد شده است که سعی در تغییر سبک زندگی اسلامی-‌ایرانی دارند حال آن که اینستاگرام با بیش از ۴۰۰ میلون کاربر در دنیا عرصه وسیعی برای شهروندان در نقاط مختلف  فراهم کرده و صاحبان مشاغل نیز در آن فعالیت‌های خود را تبلیغ می‌کنند. هزاران صفحه‌های تخصصی برای تبلیغ برند‌های مختلف و محصولات شرکت‌ها در اینستاگرام وجود دارد که از این طریق بازار فروش خود را افزایش می‌دهند. طبیعی است که شاغلان در صنعت مد٬ آرایشگران و مانکن‌ها نیز از این امکان برای تبلیغ حرفه‌ خود بهره بگیرند. نهادهای‌ امنیتی ایران اما برای آن که توجیهی جهت برخورد‌های امنیتی خود پیدا کنند دست به دامن تحلیل‌های مبتنی بر توطئه شده و از این رهگذر تورهای اطلاعاتی خود را بر روی کاربران پهن می‌کند.

تحلیل دشمن‌انگارانه نسبت به شبکه‌های مجازی دقیقا همان تحلیلی است که آیت‌الله خامنه‌ای هم بر آن اصرار دارد. او در سخنرانی روز شنبه ۲۵ اردیبهشت خود از فضای مجازی به عنوان «میدان جنگ واقعی» یاد کرد و از روحانیون و طلاب خواست که « باید مسلح و آماده، وارد عرصه‌ مقابله با شبهات و تفکرات غلط و انحرافی شوند.» رهبر جمهوری اسلامی پنج سال پیش نیز دستور تشکیل نهادی با عنوان “مرکز ملی فضای مجازی” را داد تا درباره «صیانت از آسیب‌های» اینترنت تصمیم‌گیری و اقدام کند.

راهی که مردم می‌روند

گسترش شبکه‌های اجتماعی موبایلی و تسهیل دسترسی به اینترنت برای کاربران گوشی‌های همراه در ۵ سال گذشته٬ نگرانی نهادهایی نظیر سپاه پاسداران را  دو چندان کرده است. رسانه‌ها و چهره‌های اصولگرا هم در این نگرانی شریکند و در تحلیل‌های خود اغلب آسیب‌های اجتماعی نظیر افزایش طلاق٬ خشونت و بزهکاری را به شبکه‌های اجتماعی مجازی ربط می‌دهند٬ چنان که خبر تجاوز  منجر به قتل  «ستایش قریشی» دختر افغان در شهر ورامین نیز از سوی رسانه‌های اصولگرا به استفاده قاتل وی از شبکه تلگرام نسبت داده شد.

تکنولوژی هراسی و تمسک به ادعاهایی توطئه اندیشانه برای ایجاد محدودیت در استفاده شهروندان از تکنولوژی البته به هیچ وجه تازگی ندارد. در سالهای ابتدایی استقرار جمهوری اسلامی این حساسیت‌ها نسبت به ویدیو وجود داشت٬ سپس بشقاب‌ها ماهواره عامل تهدید حیات اجتماعی قلمداد شد و نیروی انتظامی در مواردی حتی با عملیات هلی‌برد اقدام به جمع‌اوری بشقاب‌ها از پشت‌بام خانه‌های مردم کرد و حالا با گسترش اینترنت این حساسیت به شبکه‌های اجتماعی رسیده است. عناوینی که برای برخورد با استفاده کنندگان از این تکنولوژی‌ها در طول زمان استفاده شده نیز از «تهاجم فرهنگی» و «شبیخون فرهنگی» و «‌ناتوی فرهنگی» به «‌پروژه نفوذ» رسیده است. حاصل تمام این برخوردها در طی سالها اما این بوده که  تلویزیون دولتی ایران در مقایسه با شبکه‌های ماهواره‌ای قافیه را باخته  و در فضای اینترنت هم شهروندان رسانه‌های خود را پیدا کرده و راه خود را می‌روند.