پوتین مرزهای ناتو را گسترش داد؛ خروجِ سوئد و فنلاند از بی‌طرفی تاریخی

زیتون-یلدا امیری: ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه با هدف براندازی دولت دموکراتیک اوکراین و پایان دادن به تمایل این کشور برای پیوستن به پیمان دفاعی غرب، ناتو، به اوکراین حمله کرد.

او هنگام آغاز تهاجم به اوکراین در ۲۴ فوریه به مردم روسیه گفت که «هدفش غیرنظامی کردن و نازی‌زدایی اوکراین و دفاع از مردمی است که به گفته او هشت سال در معرض قلدری و نسل کشی دولت اوکراین بودند.» پوتین تاکید داشت: «برنامه ما اشغال خاک اوکراین نیست. قصد نداریم به زور چیزی را به کسی تحمیل کنیم.»

پوتین ادعا می‌کرد که حمله به اوکراین حتی جنگ یا تهاجم نبوده و صرفا «عملیات نظامی ویژه» بوده؛ عبارتی که رسانه‌های تحت کنترل دولت روسیه  و جمهوری اسلامی از آن استفاده می‌کردند. اما بعد از مرگ هزاران نفر در شهرهای کوچک و بزرگ ویران‌شده و آواره شدن میلیون‌ها نفر در داخل و فراتر از مرزهای اوکراین مشخص شد که او از اعمال زور و حتی «جنایت جنگی» رویگردان نیست.

پوتین گمان می‌کرد که در عرض چند روز کیف، پایتخت اوکراین را تصرف خواهد کرد، اما ارتش روسیه با مقاومت نیروهای اوکراینی روبرو شد و در تسخیر کیف ناکام ماند و حالا نیروهای نظامی روسیه بر شرق و جنوب اوکراین تمرکز کرده‌اند.

حمله به اوکراین پایانی بر جاه‌طلبی پوتین
قبل از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، مقامات روسی بارها در مورد گسترش ناتو به سوی مرزهای کشورشان ابراز ناخرسندی کردند. روسیه، پس از فروپاشی اتحاد شوروی سابق، دولت اوکراین را به تلاش برای پیوستن به این سازمان متهم کرده بود.
اما اکنون حتی کشورهای بی‌طرفی که تلاشی برای پیوستن به ناتو نداشتند، به دلیل هراس از جاه‌طلبی‌های ولادمیر پوتین درخواست پیوستن به پیمان آتلانتیک شمالی را مطرح کرده‌اند. کشورهای سوئد و فنلاند روز یکشنبه ۲۵ اردیبهشت قصد خود را برای پیوستن به این پیمان نظامی اعلام و بناست چهارشنبه رسما برای پیوستن به ناتو درخواست دهند‌. همچنین پیشنهاد گرجستان در این زمینه، با وجود هشدارهای شدید مسکو نسبت به عواقب عضویت همسایه خود در ناتو، مورد بحث قرار گرفته است.

سائولی نینیستو، رئیس‌جمهوری، و سانا مارین، نخست‌وزیر فنلاند در یک نشست خبری مشترک در کاخ ریاست‌جمهوری این کشور  خبر را اعلام کردند. نینیستو گفت که امروز یک «روز تاریخی» و «آغاز عصر جدیدی» برای فنلاند است.

ماگدالنا آندرسون» نخست وزیر سوئد، امروز (دوشنبه) از تصمیم دولت این کشور برای پیوستن به ناتو  خبر داد. نخست وزیر سوئد اطلاع داد  که سفیر کشورش در ناتو به زودی این ائتلاف نظامی را درباره درخواست عضویت استکهلم مطلع خواهد کرد. به گفته‌ی او دو قرن بی‌طرفی نظامی برای کشورش سودمند بوده اما بعد از حمله روسیه به اوکراین وضع تغییر کرده است.

پیتر هالتکویست، وزیر دفاع سوئد نیز گفته که حمله به اوکراین ثابت کرد که رهبر روسیه «غیرقابل پیش‌بینی، غیرقابل اعتماد و آماده به راه انداختن یک جنگ ظالمانه، خونین و بی‌رحمانه است».

کشورهای سوئد و فنلاند روز یکشنبه ۲۵ اردیبهشت قصد خود را برای پیوستن به این پیمان نظامی اعلام و بناست چهارشنبه رسما برای پیوستن به ناتو درخواست دهند‌.

حالا بحران اوکراین وارد مرحله‌ای تازه می‌شود. ینس استولتنبرگ دبیر کل ناتو نیز روز ۲۶ اردیبهشت اعلام کرد که درخواست عضویت سوئد و فنلاند در این ائتلاف با فوریت بررسی می‌شود. او گفت که پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو در پی تهاجم روسیه به اوکراین ثابت خواهد کرد که «تجاوز عاقبت خوبی ندارد».

استولتنبرگ همچنین اطمینان داد که نگرانی‌های ترکیه در مورد درخواست عضویت احتمالی سوئد و فنلاند در ناتو مرتفع خواهد شد.

مولود چاوش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه، روز یکشنبه گفت چنانچه سوئد و فنلاند به دنبال عضویت در ناتو هستند باید علاوه‌ بر لغو ممنوعیت صادرات ترکیه، پشتیبانی از «گروه‌های تروریست»  را در کشور خود متوقف کنند. او افزود که کشورش به دنبال اهرم فشار نیست اما سوئد را به پشتیبانی از گروه شبه نظامی «پ کا کا» (حزب کارگران کردستان) متهم کرد.

اهمیت فنلاند و سوئد
تقریبا تمام شرق فنلاند هم مرز روسیه است، این دو کشور ۱۳۰۰ کیلومتر مرز مشارک دارند. فنلاند در تاریخ خود خاطرات تلخی از تعرض و تجاوزهای نیروهای روسی دارد. این کشور تاکنون از عضویت در ناتو خودداری کرده بود تا باعث ناخرسندی روسیه نشود اما با حمله روسیه به اوکراین، سیاست‌های پیشین تغییر کرد. نظرسنجی انجام شده پیش از جنگ اوکراین حاکی از آن بود که اندکی بیش از ۲۰ درصد جمعیت فلاند حامی عضویت در ناتو هستند. جدیدترین نظرسنجی در این زمینه نشان می‌دهد که این رقم به بیش از ۷۶ درصد افزایش یافته است.

سوئد در غرب دریای بالتیک واقع شده، تصمیم دولت سوئد به معنی آن است که این کشور، که از اواسط قرن نوزدهم همواره موضع بی‌طرفی در منازعات و رقابت‌های نظامی بین‌المللی را در پیش داشته، برای اولین بار رسما این رویکرد را تغییر خواهد داد. سوئد دارای ارتش قدرتمند و تولید کننده تسلیحات پیشرفته است و به خصوص قدرت دریایی آن کمک قابل توجهی به اقتدار ناتو در منطقه خواهد کرد.

در حال حاضر، علاوه بر سوئیس، کشورهای اتریش و جمهوری ایرلند تنها کشورهای عمده اروپای غربی هستند که همچنان بی‌طرفی نظامی خود را حفظ کرده‌اند هر چند  هر دو عضو اتحادیه اروپا هستند.

استقبال از افزایش اعضای ناتو
آمریکا و بریتانیا از تصمیم فنلاند و سوئد حمایت کرده‌اند و وزیران خارجه چند کشور عضو ناتو نیز خواستار تسریع روند بررسی و پذیرش عضویت شده‌اند.

در حال حاضر، علاوه بر سوئیس، کشورهای اتریش و جمهوری ایرلند تنها کشورهای عمده اروپای غربی هستند که همچنان بی‌طرفی نظامی خود را حفظ کرده‌اند هر چند  هر دو عضو اتحادیه اروپا هستند.

آنیکن هویتفلد، وزیر خارجه نروژ، اقدام فنلاند برای پیوستن به ناتو را «نقطه عطفی برای سیاست های دفاعی و امنیتی منطقه شمال اروپا» توصیف کرد. او افزود: «ما اکنون شاهد وحدت بی سابقه ای در ناتو هستیم که با عضویت فنلاند، ائتلاف نظامی را در جناح شمالی اروپا تقویت خواهیم کرد».
از سوی دیگر، آنالنا بائربوک، وزیر خارجه آلمان نیز گفت که این کشور مایل است روند پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو را تسریع کند.

امانوئل مکرون» رئیس‌جمهور فرانسه نیز اعلام کرد، از کلیات عضویت سوئد در ناتو حمایت می‌کند.

وزیر امور خارجه دانمارک هم در خصوص این درخواست گفت: ما از تصمیم تاریخی سوئد برای درخواست عضویت در ناتو حمایت می‌کنیم و تمام تلاش خود را برای اطمینان از پیوستن سریع این کشور انجام خواهیم داد.

تهدید به واکنش نظامی-فنی
در واکنش به تصمیم دولت فنلاند و سوئد، روسیه هشدار داده است که با اقدامات تلافی‌جویانه پاسخ خواهد داد. وزارت خارجه روسیه بیانیه‌ای منتشر کرده که در آن آمده است: «الحاق فنلاند به ناتو آسیب جدی به روابط دوجانبه روسیه و فنلاند وارد می‌کند» و افزوده که «روسیه ناگزیر است در این زمینه به اقدامات تلافی‌جویانه چه از نوع نظامی-فنی و چه از نوع دیگر دست بزند تا از تهدیدی که این اقدام متوجه امنیت روسیه می‌کند جلوگیری به عمل آورد».

پوتین در گفت‌وگو با همتای فنلاندی خود  این تصمیم را یک «اشتباه» خواند و مدعی شد که خطری فنلاند را تهدید نمی‌کند.

پوتین در گفت‌وگو با همتای فنلاندی خود  این تصمیم را یک «اشتباه» خواند و مدعی شد که خطری فنلاند را تهدید نمی‌کند. همزمان، منابع خبری روسیه گزارش دادند که دمیتری مدودف، معاون رئیس شورای امنیت روسیه تهدید کرده که افزایش ارسال تسلیحات غربی به اوکراین احتمال وقوع «یک جنگ هسته‌ای تمام عیار» را افزایش می‌دهد.

معاون وزیر امور خارجه روسیه، سرگی ریابکف،  هم پیشنهاد فنلاند و سوئد به ناتو را  یک «اشتباه خطرناک» خواند.

گروه هفت: چین از روسیه حمایت نکند
گروه هفت کشور دارای اقتصادهای پیشرفته جهان، جی۷، از چین خواست تا از حق حاکمیت اوکراین حمایت کرده، از ارائه کمک به روسیه خودداری کند. گروه هفت همچنین هشدار دادند که جنگ مسکو علیه اوکراین با ایجاد یک بحران شدید غذایی و انرژی، تهدیدی را برای جهان ایجاد کرده است.

این پیام گروه هفت کشور صنعتی جهان، شامل آمریکا، بریتانیا، فرانسه، کانادا، ژاپن، ایتالیا و آلمان، روز ۲۴ اردیبهشت در بیانیه‌ای که در پایان نشستی سه‌روزه در آلمان منتشر شد، اعلام شد.

گروه هفت از پکن خواست تا از «دستکاری اطلاعات، پخش اطلاعات نادرست و سایر ابزارها برای مشروعیت بخشیدن به جنگ تجاوزکارانه روسیه علیه اوکراین» خودداری کند.

چین نزدیک‌ترین متحد مسکو است و تاکنون از محکوم کردن تهاجم روسیه به اوکراین خودداری کرده و به دلیل استفاده از عدم نفوذ خود برای ترغیب مسکو به توقف جنگ با انتقاد غرب روبه‌رو است.

خود کرده را تدبیر نیست
ولادمیر پوتین هدف اتحاد نظامی دفاعی غرب (ناتو) را دوپاره کردن روسیه و نابودی نهایی آن می داند. پیش از جنگ، او خواسته بود که ناتو زمان را به سال ۱۹۹۷ برگرداند؛ پیشروی به سمت شرق را متوقف کند و نیروها و زیرساخت‌های نظامی خود را از کشورهای عضوی که از سال ۱۹۹۷ به ناتو ملحق شده‌اند یعنی اروپای مرکزی، اروپای شرقی و کشورهای بالتیک برچیند.
احتمالا پوتین برنامه‌هایی فراتر از اوکراین هم داشت اما عقب‌نشینی نظامی او در اوکراین جاه‌طلبی‌های بزرگ‌تر و فراتر از مرزهایش را کمرنگ کرده است. او در داخل روسیه تمام صداهای مخالف را خاموش کرده، بیش از ۱۵ هزار و سیصد تن از معترضان به جنگ بازداشت شده و رسانه‌های مستقل خاموش شده‌اند.

اولاف شولتز، صدراعظم آلمان پس از گفت‌وگو با پوتین گفت: «او می‌خواهد امپراتوری روسیه را دوباره بسازد. می‌خواهد وضعیت موجود در سراسر اروپا را با دیدگاه‌های خودش بازتعریف کند. و بی‌واهمه از نیروی نظامی برای انجام چنین کاری استفاده می‌کند».

حمله به اوکراین به جای جلوگیری از گسترش ناتو، باعث ترغیب کشورهای دیگر به تلاش برای کسب عضویت این سازمان شد. ظاهرا پوتین از پاسخ کشورهای غربی مبهوت است. او می‌دانست ناتو هرگز پا به خاک اوکراین نمی‌گذارد، اما گمان نمی‌کرد که چنین تحریم‌های گسترده‌ای علیه روسیه وضع شود. تحریم‌هایی که هیچ نوع معاهده صلحی با اوکراین آنها را لغو نمی‌کند.