«آقا»مون جنتلمنه؛ سلام «فرمانده»

زیتون– هنوز تعطیلات نوروز تمام نشده بود که رسانه‌های حکومتی از صدا و سیما گرفته تا خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها، تبلیغ نماهنگ «سلام فرمانده» را آغاز کردند. در بسیاری از شهرها از ۸ فروردین مسابقه ساخت کلیپ ویدیو آغاز شد تا در روز ۱۲ فروردین به مناسبت سالروز استقرار نظام جمهوری اسلامی به نمایش گذاشته شود.

بازار رقابت مدارس برای اجرای این سرود داغ است. در شهرهای مختلف ایران، از تهران و اصفهان گرفته تا زاهدان و اهواز و رشت ده‌ها کلیپ ویدئو با این سرود ساخته شده؛ سرودی با مضامین ایدئولوژیک و سیاسی که در آن کودکان را سربازان نظام و رهبر جمهوری اسلامی توصیف کرده‌اند.

وابستگان نظام این سرود را نشانه تجدید عهد دهه‌نودی‌ها با جمهوری اسلامی و ولایت‌پذیری کودکان می‌خوانند اما با توجه به متن این سرود می‌توان گفت که بعید است که دهه نودی‌ها معنای آنرا درک ‌کنند و اغلب از ملودی و موزیک آن لذت می‌برند. علاوه براین دهه‌نودی‌ها تنها همین بچه‌های دستچین شده ویدئو کلیپ‌های سلام فرمانده نیستند.

نمای اول، خیلی دور

زاویه دوربین فیلمبرداری از بالا، صحن یک امامزاده یا مسجدی بزرگ را نشان می‎دهد، کودکان ده- دوازده ساله دور حوض بزرگ صف بسته‌اند، در یک سوی حوض دختر بچه‌ها و در سوی دیگر پسرها.
موسیقی پاپ، ملایم و نسبتا شادی پس زمینه تصاویر است. چینش و فاصله میان بچه‌ها بیشتر به صف‌های رژه نظامی شباهت دارد.
دوربین جلوتر می‌رود اکثر دختربچه ها چادر به سر دارند و بسیاری به جای روسری چفیه به سرکرده‌اند. دست‌ها به علامت سلام نظامی روی پیشانی است.‌صدای خش‌دار و ریش بلند خواننده بیشتر شبیه به مداحان و متن سرود بسیار عامیانه، با جملاتی بی‌ربط و گاه بی‌معنی و شبیه به ترانه‌های رپ است. سلام فرمانده/ سلام از این نسل غیور جامانده/سلام فرمانده/ سید علی دهه نودی‌هاشو فراخوانده.

لنز دوربین روی صورت پر از اشتیاق و غم دختربچه‌ای زوم می‌کند و خواننده می‌خواند: بیا جون من بیا ، بیا یارت می‌شم.
دخترک رو به دوربین با دست اشاره می‌کند که بیا.

خواننده می‌خواند: هوادارت می‌شم گرفتارت می‌شم/ علی بن مهزیارت می‌شم/ با همین قد کوچیکم خودم سردارت می‌شم.
و دختربچه گویی که کسی را در آغوش گرفته دست روی شانه‌اش می‌گذارد ونهایتا کلیپ با تصویر صورت پسربچه‌ای که اشک در چشمانش حلقه زده تمام می‌شود.

نمای دوم، خیلی نزدیک

پاراگراف اول نوشته را برای بار سوم تصحیح می‌کنم، اما کلمات آنطور که می‌خواهم ردیف نمی‌شوند. صدای بلند موسیقی و همخوانی بچه‌ها تمرکزم را برهم می‌زند. دختربچه‌هایی که ظاهرا مهمان همسایه هستند در حیاط می‌رقصند. اول ساسی مانکن که مدام می‌خواند: آقامون جنتلمنه جنتلمنه/این خانومم عشقِ منه عشق منه.

حالا هم صدای خواننده انگلیسی زبانی که حدس می‌زنم بریتنی اسپیرز باشد. بچه‌ها آنقدر سرخوش و بی‌خیال می‌خندند و می‌رقصند که دلم نمی‌آید بگویم صدای موزیک را کم کنند. بریتنی اسپیرز که تمام شد با صدای موزیک بعدی میخکوب شدم؛ سلام فرمانده…
دختربچه‌ها همانطور که با آهنگ جنتلمنِ ساسی مانکن رقصیدند با سلام فرمانده ابوذر روحی و گروه سرود ماح هم همخوانی کردند، رقصیدند، برای هم شکلک در آوردند و اطوار ریختند.‌ وسط رقصشان دختری که پوست سبزه داشت و بلندقدتر بود، گفت: پارمیدا فرمانده تو کیه؟ و دختر بچه‌ای که نامش پارمیدا بود، جواب داد: نمی‌دونم شاید تتلو باشه من از تتلو خوشم نمیاد، اما داداشم همش تتلو گوش می‌ده، سحر قریشی هم که زنش شده شاید فرمانده باشه. دختر دیگر هم گفت: سحر قریشی خیلی خوشگله.

ناخودآگاه یاد عکس‌های تتلو با ابراهیمی رئیسی می‌افتم؛ همه‌چیز خیلی سوررئالیستی شده.

دهه نودی‌های سرباز
آیت‌الله خمینی بر موج انقلاب ایران سوار شد و به آن پسوند «اسلامی» افزود و حکومتی «اسلامی» پایه گذاشت. نظام جمهوری اسلامی از ابتدا به دنبال تغییر گسترده فرهنگ ایرانیان بود.
علی خامنه‌ای، رهبر دوم نظام، در سال‌های اخیر سیاست‌های گسترده‌ای را برای تغییر سبک زندگی مردم و القای شیوه زیستن مورد پسند خود آغاز کرده است و نهادها و دستگاه‌های دولتی مامور اجرای این سیاست‌ها هستند.

اما آنچه این روزها در خیابان‌های ایران در جریان است، از شکست تبلیغات فرهنگی-سیاسی نظام حکایت می‌کند. ده‌ها فیلم و عکس از اعتراضات مردمی در شهرهای مختلف در واکنش به گرانی منتشر شده، اکثر معترضان جوانان هستند و در شعارهای خود خواهان برکناری علی خامنه‌ای و تغییر اصل نظام هستند.

اگرچه رهبر جمهوری اسلامی پیش از این اعتراضات نیز می‌دانست که آنچه زیر پوست ایران در جریان است فرسنگ‌ها از آرزوهایش فاصله دارد، به همین دلیل در دهه سوم حکومت خود تصمیم گرفت سبک زندگی مردم ایران را تغییر دهد و بر مهم‌ترین بخش برای ایجاد تغییرات بنیادی یعنی آموزش و پرورش انگشت گذاشت. اما با تبلیغات و پروپاگاندای رسانه‌ای و امپزش‌های ایدئولوژیک تنها می‌توان نما و ویترین جامعه را تغییر داد و حداکثر تصاویری سوررئالیستی از جنس آن‌چه امروز من دیدم خلق کرد.‌

حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران، این سرود را «آسمانی» خوانده و گفته که «سلام فرمانده» به خوبی با نفوذ فرهنگی در کشور مقابله کرده است. او با اشاره به تاثیرپذیری سرود «سلام فرمانده» در جهان اسلام افزوده است: «قطعا پروردگار و حضرت ولی عصر(عج) بر این سرود نظر داشته و باعث جاودان شدن و تاثیرپذیری جهانی آن شده است؛ به طوری که در بسیاری از کشورهای جهان اسلام این سرود خوانده می‌شود»؛ فرمانده سوررئالیستی سپاه!

خبرگزاری صدا و سیما، در گزارشی با تمجید از اجرای گسترده این سرود، مفاهیم موردنظر آن را این‌گونه شرح می‌دهد: «سلام فرمانده، اعلام دلدادگی نسل جدید به امام عصر و فرمانبرداری از اوامر ایشان است. نسل جدید در ادامه این سرود خود را سرباز ولایت فقیه می‌نامند و آمادگی خود را برای تبدیل شدن به سرداران سپاه ولایت همچون قاسم سلیمانی بیان می‌کند. اعلام دلدادگی به رهبر انقلاب نیز نقطه عطف دیگر این سرود است».

سرود فاشیستی و فضای گسست آفرین
مراد ویسی، تحلیلگر جنگ، این سرود را فاشیستی و یادآور سرودهای آلمان نازی دانسته است.‌ محمود فروزبخش نویسنده و محقق، با اشاره به اینکه گروه هدف این سرود دهه نودی‌ها هستند، گفته است: «چنین اثری باید زبان متناسب با افراد زیر ۱۱ سال داشته باشد. حال آنکه در متن کلماتی میبینیم که نمی‍‌تواند با آن سنین ارتباط برقرار کند. برای مثال شخصیت‌هایی را می‌شنویم که دهه نودی‌ها ذهنیتی از آنان ندارند. «بهجت»، «میرزا کوچک» و از همه جالبتر «علی ابن مهزیار!» همچنین ادبیاتی مورد استفاده گرفته که نسبتی با سن کودکی ندارد مثلا مفهوم «بابی انت و امی» یعنی پدر و مادرم فدای تو بشوند و یا اصطلاح «پای کار نظام موندن».

او اضافه کرده که «صفت غیور برای سنین زیر بلوغ چندان قابل درک نیست و اصطلاح «نسل جامانده» برای کسی که هنوز وارد ماجرای زندگی نشده بی معناست. به نظر می‌رسد این کلمات و اصطلاحات به وضوح مربوط به نسل والدین دهه نودی‌هاست»، «این همان داستان تکراری فرود فرهنگ از بالا به پایین است که سالهاست توسط گفتمان سیاسی حاکم پیاده می‌شود. همه ما در کودکی و نوجوانی این فضای گسست آفرین را در عرصه فرهنگ تجربه کردیم. انگار این منش هنوز ادامه دارد و قرار است برای فرزندان ما هم شعارها و کلمات خود را فرو آورند و کاری هم ندارند که مخاطب همراه هست یا نیست.»

حتی بشیر حسینی که پژوهشگر فرهنگ و رسانه که غالبا موافق سیاست‌های نظام است، می‌گوید: «سرود سلام فرمانده دارای شعر بسیار بد و اثر بسیار خوب است. با اینکه محتوای شعر این سرود خطا دارد اما فرامتن آن باعث شده در قالب یک اثر با تمدن هویت‌بخش خود را به جامعه عرضه کند.»

علی خامنه‌ای، علاقه‌ای شدید به الگوهای سازماندهی نظامی دارد. او بر خلاف آیت‌الله خمینی، هرگز خود را در قالب یک مرجع مذهبی و روحانی بلندمرتبه نمی‌بیند. او می‌خواهد که در قامت یک روشنفکر برجسته انقلابی یا یک فرمانده کل نظامی دیده شود. به نظر می‌رسد که این سرود بر اساس علائق و سیاست‌های مطلوب او تنظیم شده است؛ سیاست‌هایی سورریالیستی.