شاید در این نکته تردیدی نباشد که مهم ترین مساله کشور، مشکلات اقتصادی است. موافق و مخالف، چپ و راست، اصلاح طلب و اصولگرا، مذهبی و غیرمذهبی، شهری و روستایی، فقیر و غنی در این مساله اتفاق نظر دارند. اکنون هم که مجلس جدید تشکیل شده است از نمایندگان آن می خواهند که کوشش خود را معطوف به حل این مساله کنند. ولی واقعیت این است که حل مسائل کشور به این راحتی که فکر می کنیم، نیست، به ویژه آنکه به احتمال فراوان فقط اندکی از نمایندگان موجود با مسائل اقتصادی آشنایی دارند، حتی آنان هم که آشنا هستند و اقتصاد خوانده اند، لزوما بینش اقتصادی ندارند. پس چه باید کرد؟ بنابراین مقدم بر حل مساله اقتصادی کشور، مساله ناآشنایی نمایندگان و سایر دست اندرکاران امور با دانش و مهم تر از آن با بینش اقتصادی است و باید این مشکل رادر ابتدا حل کرد. برای این کار چند راه وجود دارد.
الف- فعالیت حزبی و تشکیلاتی که موضوعات و مسائل اقتصادی در قالب احزاب بررسی و برای آنها راه حل ارایه شود و سایر نمایندگان ناآشنا با اقتصاد نیز از ایده های تولید شده در این گروه ها حمایت و تبعیت کنند. طبیعی است که این کار به این سادگی قابل اجرا نیست.
ب- انتخاب مشاوران اقتصادی از سوی نمایندگان که بعید است چنین کاری در حد و توان همه نمایندگان باشد. مگر آنکه کارشناسان مورد نظر در کمیسیون های مجلس حضور یابند که البته کار خوبی است. با این حال کافی نیست، زیرا خود نمایندگان نیز باید حداقلی از آشنایی ها را با امور اقتصادی داشته باشند زیرا فهم نظرات کارشناسی نیز به حدی از آشنایی با امور اقتصادی نیاز دارد و چون نمایندگان هر تصمیمی که می گیرند برای سال ها و حتی دهه ها در کشور اثرگذار است و اگر تصمیم خوبی باشد خدمتی بزرگ انجام داده اند و اگر تصمیم نادرستی بگیرند خیانتی بزرگ (آگاهانه یا ناآگاهانه) مرتکب شده اند، ولی در هر حال اگر تصمیم نادرست اتخاذ شده براساس ناآگاهی از امور باشد، باز هم خیانت محسوب می شود. بنابر این ضرورت دارد که خودشان نیز با حدی از امور اقتصادی آشنا باشند.
برای آموزش و آشنایی نمایندگان نمی توان آموزش کلاسیک اقتصاد گذاشت که اگر هم ممکن بود، فایده نداشت. پیشنهاد مشخص بنده این است که ریاست مجلس یا هیات رییسه آن، دو جلد کتاب اقتصاد برای همه و بینش اقتصادی برای همه، نوشته آقای دکتر علی سرزعیم را تهیه کرده و به رایگان در اختیار نمایندگان قرار دهند و از آنان بخواهند که کتاب ها را در نخستین فرصت مطالعه کنند و در صورت امکان آزمون هم از آنان گرفته شود. این دو کتاب درباره اقتصاد کلان و اقتصاد خرد است که با زبان ساده و روان و با ذکر مثال هایی که نمایندگان هر روز با آنها مواجه هستند، نوشته شده است. خواندن این کتاب در درجه اول موجب تقویت بینش اقتصادی خواننده می شود. بینشی که در تصویب هر طرح و لایحه یا نقد رفتارهای دولت بسیار موثر و کارآمد است. مثال های طرح شده در آن متنوع و گوناگون است. از مسائل خانوادگی گرفته تا یارانه ها، نظام قیمت گذاری، نرخ بهره بانکی، اتوبان سازی، مجازات قاچاقچیان و قاچاق و سهمیه بندی کالا، … همه را شامل می شود. ممکن است با خواندن این مثال ها در برخی موارد قانع نشوید، هیچ اشکالی ندارد. چرا که به احتمال فراوان با بیشتر موارد آن همدلی نشان خواهید داد و اگر با مواردی هم مخالف باشید، حداقل با منطق آن آشنا می شوید و این مهم تر از هر چیز دیگری است. کتاب اول درباره اقتصاد کلان کاربردی است، همه نمایندگان بدون استثنا لازم است که تا حدی با آن آشنا باشند. شاید توده مردم که فعالیت های کوچک و خرد دارند بتوانند صفحات اقتصادی روزنامه و مباحث اقتصادی تلویزیون را نادیده بگیرند ولی چنین چیزی برای نمایندگان مجلس غیرممکن است. نمایندگان مجلس خواسته یا ناخواسته پیوسته با مفاهیمی چون تورم، رشد اقتصادی، رشد نقدینگی، نرخ مشارکت اقتصادی و ضریب جینی مواجه می شوند و ناگزیرند تا درکی از آنها داشته باشند. امروزه حتی فعالان جدی در عرصه کسب و کار نیز خود را محتاج به چنین اطلاعاتی می بینند و به همین دلیل بازار دوره های مدیریت اجرایی (ام بی ای) در ایران و در سراسر جهان داغ است. روشن است که این ضرورت برای نمایندگان مجلس با اولویت بیشتری مطرح است.
کتاب دوم درباره اقتصاد خرد کاربردی است و از اهمیت بیشتری برخوردار است: زیرا با جزییات رفتارها و زندگی ما و قوانین و مقرراتی که برای آنها نوشته می شود ارتباط دارد. مفهوم عقلانیت اقتصادی، مساله چگونگی آشکار کردن ترجیحات و مطلوبیت های فردی، تحلیل رفتار بنگاه های اقتصادی، موضوع بسیار مهم قیمت و سازوکار عرضه و تقاضا، بحث جدی انحصار و رقابت، مساله کالاهای عمومی و خصوصی، نقش دولت، نظام بازار و… عناوین مهم این کتاب هستند، کتابی که قطعا باید نمایندگان را ملزم به خواندن آن کرد. نیمه نخست کتاب به این موضوع می پردازد که سازوکار بازار چگونه کار می کند و در کجا کارایی دارد و نیمه دوم کتاب به این موضوع می پردازد که سازوکار بازار در کجا کارایی ندارد و باید دولت مداخله کند و اگر قرار است مداخله ای صورت گیرد این کار به چه شکل باید انجام شود: یعنی درک نقش دولت در اقتصاد.
نمایندگان می خواهند درباره سرنوشت این ملت تصمیم بگیرند، پس لازم است با مساله مهم آنان که اقتصاد است نیز حداقلی از آشنایی را داشته باشند. البته به نظر بنده کتاب را باید در سطح وزرا و سطوح مدیریتی دولت نیز الزام به مطالعه کرد. متاسفانه درک و بینش اقتصادی در جامعه ما بسیار ضعیف است و به تبعات تصمیمات خود در این زمینه چندان آشنایی نداریم. اگرچه علوم انسانی و خصوصا دانش اقتصاد در کشور ما رشدی را تجربه کرده است ولی تبدیل این دانش به بینشی کاربردی که در عرصه عمل و حکمرانی به کار آید هنوز صورت نگرفته و این دو جلد کتاب تلاشی ارزنده در این جهت است. با این توضیح روشن می شود که بخشی از دلیل عدم حل مسائل اقتصادی در کشور ما، مساله فقدان بینش اقتصادی در تصمیم سازان است که باید برای حل آن گام برداشت.
توضیح: این نوشته پیش از این در «روزنامه اعتماد» منتشر شده است. مطلب اصلی را «اینجا»می‌توانید بیابید. ما پیشنهاد می کنیم مطالب را در منابع اصلی هم ببینید، گاهی تفاوت هایی در عکس و لینک های افزوده وجود دارد.
