متروپل حادثه نبود؛ کالبدشکافی یک فاجعه

زیتون-محمدرضا سرداری: فرو ریختن برج های دوقلو متروپل، آبادان را به صدر اخبار ایران آورده است؛ شهری که پس از کشف نفت، همواره از شهرهای نام‌آور ایران بوده است؛ از تاسیس پالایشگاه نفت در آبادان تا آتش سوزی در سینما رکس، از حصر آبادان در جنگ ایران و عراق تا درخشش تیم فوتبالش و امروز نیز با فروپاشی برج معروفش؛ شهری که مردمانش به خونگرمی و وفا معروف‌اند.

با این وجود فساد سیستماتیک در مدیریت شهری و حضور گروه‌های مافیایی این شهر را با بحرانی مزمن روبرو کرده است.

پس از فرو ریختن متروپل و از دست رفتن تعدادی از شهروندان از جمله کارگران در زیر آوار، آبادان و دیگر شهرهای خوزستان صحنه اعتراضات خیابانی است. هر شب مردم در اعتراض به ساخت آن بنای سست‌بنیاد به کف خیابان می آیند.

دولت و مقامات محلی به شهادت شهروندان و ویدئوهای منتشر شده از سوی رسانه‌های محلی و شهروندان منفعل عمل کرده اند و مدیریت امداد رسانی و اطلاع‌رسانی به شدت ضعیف و ناکارآمد گزارش شده است.

نیروهای امنیتی بدون در نظر گرفتن شرایط محیطی و جریحه‌دار بودن احساسات مردم، سیاست سرکوب حداکثری را پیشه کرده و با شلیک به سمت تظاهرکنندگان به پیچیدگی اوضاع افزوده‌اند. اما آیا اعتراضات اخیر صرفا تخلیه خشم و هیجان ناشی از حادثه متروپل است یا معترضین مطالبه‌ای هم دارند که دولت و مقامات محلی نمی‌خواهند یا نمی‌توانند آن را برآورده سازند؟

شورای شهر یا شورای مافیا

حدود دویست و سی هزار شهروند در شهر آبادان زندگی می‌کنند؛ شهری که بخاطر وجود پالایشگاه نفت و همچنین منطقه آزاد اروندکنار یکی از قطب‌های اقتصادی خوزستان و ایران به شمار می‌رود. از این رو شهرداری این شهر که مدیرانش از سوی شورای منتخب مردم انتخاب می شوند؛ باید قدرت و ثروت قابل توجهی داشته باشد.

نگاه به دو شورای اخیر یعنی شورای پنجم و ششم آبادان و همچنین داده‌های این شهر نشان می‌دهد که شورای شهر آبادان با ۹ عضو فاقد پایگاه مردمی است و از این رو به راحتی در چنگ مافیای فساد قرار گرفته است.

نگاهی به انتخابات دوره پنجم شورای شهر آبادان نشان می دهد که منتخب نخست این شورا در شهری که بیش از ۱۷۰ هزار واجد شرایط رای داشته، کمتر از پنج‌درصد آراء را به‌دست آورده که برای شهری در این اندازه. در انتخابات دوره ششم شورای این شهر منتخب نخست آرایی به مراتب کمتر کسب کرده است.

برج متروپل آبادان که در پنجمین دوره شورای شهر آبادان مجوز ساخت و بهره برداری گرفت؛ تنها یک نمونه از محصولات فساد در آبادان است. در آن دوره تخلفات دیگری نیز جدای از موضوع متروپل در رسانه‌ها بازتاب یافت.

متاسفانه آماری از میزان مشارکت در انتخابات شورای شهر آبادان وجود ندارد که بر اساس آن بتوان ارزیابی دقیقی از رفتار مشارکتی شهروندان آبادانی ارائه کرد. اما رای منتخب نخست در دوره شوراها می‌تواند شاخص باشد برای داوری نسبت به میزان اقبال شهروندان به این انتخابات.

بروز تخلفات مالی و اداری که بارها رسانه‌ای شده است؛ شاخص دیگری از رشد فساد در مدیریت شهری آبادان است؛ جایی که اخبار فسادش حتی در رسانه‌های دولتی چون صدا و سیما و ایرنا نیز بازتاب یافته است.

برج متروپل آبادان که در پنجمین دوره شورای شهر آبادان مجوز ساخت و بهره برداری گرفت؛ تنها یک نمونه از محصولات فساد در آبادان است. در آن دوره تخلفات دیگری نیز جدای از موضوع متروپل در رسانه‌ها بازتاب یافت.

به گفته عبدالله کعبی یکی از نمایندگان شورای شهر آبادان، یک روز افرادی ناشناس، هنگامی که شورا جلسه‌ای رسمی داشته، یکی از اعضا را بازداشت کرده و به مکان نامعلومی منتقل می‌کنند. بعد مشخص می‌شود که افراد ناشناس ماموران اداره اطلاعات بوده اند.

سپس دادستان آبادان از بازداشت یک گروه خبر داد که توسط یکی از اعضای شورای اسلامی شهر آبادان قرارداد‌های پیمانکاری با شهرداری منعقد کرده و بیش از ۲۷ میلیارد ریال از حساب‌های شهرداری دریافت کرده اند. سپس به ازای هر قرارداد مبلغی به عضو شورای شهر آبادان پرداخت کرده‌اند.

دادستان آبادان علاوه بر اعلام خبر بازداشت عضو شورای شهر، از صدور دستور قضایی برای بازداشت دیگر اعضای این تیم نیز به اتهام «اتهام جعل اسناد، استفاده از اسناد مجعول و کلاهبرداری» خبر داده است. خبرگزاری صداوسیما اما علت بازداشت این عضو شورا را «تخلفات» او در شورای چهارم‌ و به نقل از یک منبع آگاه، «زمین‌خواری و تخلفات مالی» عنوان کرده بود.

ورود اداره اطلاعات به این ماجرا نشان می‌دهد که این تخلف به دور از چشم سایر اعضای شورا صورت گرفته است. اما روشن نیست این عضو شورا چگونه توانسته چنین تخلفی را به دور از چشم هشت عضو دیگر شورا انجام دهد. آیا بقیه نیز در جریان بوده اند و شریک جرم یا چشم پوشی کرده‌اند و یا این که قضیه فراتر از آن بوده و پای دستگاه‌های دیگر از جمله اطلاعات و دادستانی آبادان نیز در این فساد دخیل بوده است.

تخلف دیگری که نه تنها در آبادان، بلکه در سطح کشور خبرساز شد؛ استفاده شهرداری و شورای شهر از سهمیه واکسن رُفت‌گران برای اعضا و نزدیکان خویش بود. یکی از مقام‌های پزشکی در استان خوزستان در جنوب غربی ایران اعلام کرد بعضی از مدیران شهری در آبادان “خارج از نوبت” و “با استفاده از سهمیه پاک‌بانان” واکسن کرونا زده‌اند.

موضوع دیگری که البته در رسانه‌ها بازتاب ,وسیعی نیافت، فساد اخلاقی و مالی یکی دیگر از اعضای این شورا بود که از شهروند متقاضی وام، مطالبه جنسی کرده بود.

انتخابات شورای ششم آبادان نیز مملو از فساد بوده است. به گفته سخنگوی هیات نظارت بر انتخابات شوراها در آبادان، خرید و فروش رای در شعب رای افسار گسیخته بوده و مقادیر زیادی رآی خرید و فروش شده است. وی حتی از احتمال ابطال این انتخابات خبر داده بود اما نتایج انتخابات در نهایت تایید شد.

شفافیت، عنصر مفقوده در مدیریت شهری آبادان

عدم شفافیت، بستری برای فساد در هر ساختار مدیریتی است و شهر آبادان نیز از این قاعده مستثنی نمی‌تواند باشد. شورای شهر آبادان که جز یکی از شهرهای بزرگ خوزستان به شمار می‌رود فاقد یک وب‌سایت برای اطلاع‌رسانی است. سایت شهرداری این شهر نیز هیچ‌گونه اطلاعاتی درباره پروژه‌ها، برنامه ها، حتی سوابق مدیران شهرداری ندارد. هیچ کس نمی تواند از درون سایت شهرداری یا دیگر وب‌سایت های شهر، اطلاعاتی درباره برنامه‌ریزی و بودجه شهر آبادان به‌دست آورد. شهردار آبادان به طور کلی برآورد کرده برای اصلاح معابر شهر به وسعت ۹۰۰ کیلومتر، ۱۰۰۰ میلیارد تومان بودجه لازم دارد. این در حالی است که بودجه شهر آبادان در سال ۹۸ تنها ۱۹۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است.

عدم شفافیت در مدیریت شهری آبادان حتی مورد انتقاد کسانی قرار گرفته که امروز متهم به حضور در مافیای این شهر هستند.

عدم شفافیت در مدیریت شهری آبادان حتی مورد انتقاد کسانی قرار گرفته که امروز متهم به حضور در مافیای این شهر هستند.

حسین عبدالباقی مالک و سازنده برج متروپل در یک جلسه که ظاهرا مقامات شهر آبادان و استان خوزستان در آن حضور دارند؛ به آشفتگی مدیریتی و مشکلات زیرساختی در شهر آبادان اشاره کرده.” به شهرداری مراجعه می‌کنیم می گویند فاضلاب با ما نیست، به فاضلاب مراجعه می کنیم می‌گویند مهار آب‌های سطحی وظیفه ما نیست. به شهرداری مراجعه می‌کنیم می‌گویند برای آسفالت بودجه کافی نداریم.» وی در این جلسه دلیل مهاجرت منفی به آبادان را فقدان زیرساخت شهری بر شمرده و می‌گوید نبود آسفالت، مشکل فاضلاب و جمع‌آوری زباله مشکل اصلی همه آبادانی‌ها است.

آبادان نیازمند پایش و پویش مدنی

حضور گسترده مردم آبادان در واکنش به فرو ریختن برج متروپل نشان از آن داشت که شهروندان آبادانی نسبت به امنیت و رفاه خویش حساس‌اند و احساس مسئولیت می‌کنند. اما حضور در خیابان و اعتراض به فساد در مدیریت شهری شرط کافی برای کاهش فساد و بهبود مدیریت شهری نیست. فضای ایجاد شده در آبادان اکنون فرصت مناسبی را ایجاد کرده تا شهروندان مطالبات خویش را عینی دنبال کنند. به طور مثال به راه افتادن یک کمپین مستقل و مدنی برای تحقیق درباره فاجعه متروپل و این که چه کسانی در احداث این برج سست بنیاد نقش داشتند؛ از پیمانکاران جزء گرفته تا مقاماتی که خارج از شهر آبادان با مقامات محلی لابی کردند؛ می‌تواند آغاز خوبی برای ریشه‌یابی فساد در آبادان باشد.

طبق گزارش‌هایی که از سوی خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای اهل آبادان در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، مسئولان زیادی در این پرونده حضور دارند که باید درباره عمل‌کرد خویش پاسخگو باشند.

گزارش‌های مکتوب و تصویری که درباره هلدینگ عبدالباقی منتشر شده نشان از آن دارد که وی چهره ای منفور نزد مردم آبادان نبوده است بلکه ثروت و معروفیت خانوادگی‌اش برای او در آبادان و خوزستان اعتباری ایجاد کرده و نامش را بر سر زبا‌ها انداخته بود. «محمود انوشه »که مخاطبان زیادی در ایران دارد؛ در مراسم افتتاحیه این برج حضور یافته و بدون آن که از روند احداث برج اطلاعاتی داشته باشد؛ به تعریف و تمجید از حسین عبدالباقی و پروژه‌اش می‌پردازد.

از این رو برای حقیقت یابی و رسیدن به ریشه فاجعه، عملکرد چه کسانی که در دوره گذشته شورا و شهرداری مسئولیت داشتند، چه اعضای فعلی شورای شهر آبادان باید مورد ارزیابی قرار گیرد. برای موفقیت چنین کمپینی ابتدا باید پیچ و خم‌های اداری را خوب شناخت و مسئولان را وادار کرد تا اطلاعات شهری را در اختیار شهروندان قرار دهند. مطالبات هر چه روشنتر و دقیق‌تر باشد؛ رسیدن به نتیجه سریع‌تر و مطلوب‌تر خواهد بود. پویش خیابانی مستمر مردم آبادان نیز پشتوانه و تضمینی برای موفقیت این کمپین است.