زیتون-یلدا امیری: مذاکراتی که قرار بود توافق‌نامه برجام را احیا کند، با سَم تهاجم نظامی روسیه به اوکراین به اغما رفت. اکنون قطعات دومینو برجام یکی‌یکی برزمین می‌افتد و احتمال خروج بیمار از این کما سخت‌تر می‌شود.
کریسمس ۱۹۱۴ میلادی، اوج جنگ جهانی اول، در بلژیک جایی که نیروهای نظامی آلمان، بریتانیا و فرانسه با هم می‌جنگیدند، سربازان کشورهای متخاصم از سنگرها بیرون آمدند، برای هم دست تکان دادند، به عنوان هدیه، غذا ردوبدل کردند، اجساد هم‌رزمان را دفن کردند، با هم آواز خواندند، قرار گذاشتند بعد از اتمام جنگ همدیگر را ملاقات کنند و یک آتش‌بس نانوشته چندروزه را به اجرا گذاشتند.
ژوئن ۲۰۲۲ میلادی، صد و هشت سال پس از وضعیت آشوب‌ناک جنگ جهانی اول، جهان مدرن همچنان درگیر موقعیت‌های مکانی و زمانی پرآشوب است، اما خبری از اعتمادی که سربازان خط مقدم جنگ در بلژیک به هم داشتند، نیست.
خاورمیانه دیگ جوشانی‌ست که قرن‌ها عامل آشوب‌های جهانی بوده است و ایران در جغرافیا و جمهوری اسلامی در مرکز این آشوب قرار دارد.
بعداز ان‌قلت روسیه در مذاکرات، موضوع خروج سپاه از لیست سازمان‌های تروریستی آمریکا مطرح شد و حالا علاوه‌بر اختلافات سیاسی، مشکلات فنی گره تازه‌ای به مذاکرات افزوده است.
خشم و هیاهو در ده روز
در جبهه جهانی همه علیه جمهوری اسلامی موضع گرفته‌اند.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی روز ۴ خرداد در اجلاس داووس گفت که «آژانس هنوز در مورد سوالات خود پیرامون منشا اورانیوم در سایت‌های اعلام نشده ایران پاسخی دریافت نکرده».
گروسی که غالبا مواضع مثبتی اتخاذ می‌کند، افزود: «تصور توافق هسته‌ای برای احیای برجام سخت است».
همزمان روزنامه وال‌استریت ژورنال در گزارشی خبر داد که مقامات حکومتی ایران به اسناد محرمانه آژانس دست یافته و از محتوای آنها برای مخفی‌کردن برنامه هسته‌ای خود استفاده کرده‌اند.
براساس این گزارش، اسنادی که در سال ۲۰۱۸ توسط موساد از انباری نزدیک تهران به تل‌آویو منتقل شد، شامل برخی اسناد محرمانه آژانس بینالمللی انرژی اتمی است که جمهوری اسلامی به آنها دسترسی پیدا کرده بود. این اسناد در اختیار گروهی از مقامات ارشد نظام از جمله محسن فخری‌زاده و فریدون عباسی معاون اصلی او و همچنین وزیر دفاع وقت و رییس وقت سازمان انرژی اتمی ایران قرار گرفته بود.
فرید زکریا، مجری سی‌ان‌ان، روز ۵ خرداد از حسین امیرعبداللهیان، در مورد گزارش وال‌استریت ژورنال و سوءاستفاده جمهوری اسلامی از اسناد محرمانه آژانس پرسید و وزیرخارجه جمهوری اسلامی در پاسخ تنها گفت که «متاسفانه صهیونیست‌ها دروغ‌های زیادی منتشر می‌کنند.»
البته نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائیل اتهام دروغ‌گویی را برنتابید. بنت بعد از پنج روز، آس خود را رو کرد و اسناد محرمانه آژانس را همراه با یادداشت‌های دست‌نویس مقامات ارشد حکومتی را در گوگل‌درایو منتشر کرد.
توییت بنت، حاوی لینک گوگل‌درایو:
Iran stole classified documents from the UN’s Atomic Agency @IAEAorg and used that information to systematically evade nuclear probes.
How do we know?
Because we got our hands on Iran’s deception plan.It’s right here:https://t.co/qg1Fj7iClA pic.twitter.com/6dAhI6VmmW
— Naftali Bennett בנט (@naftalibennett) May 31, 2022
روز ۹ خرداد، یک روز قبل از افشاگری اسرائیل، گزارش جدید آژانس بینالمللی انرژی اتمی، سیلی از واکنش‌ها ایجاد کرد. آژانس در این گزارش به شورای حکام اعلام کرد که ذخایر اورانیوم غنی‌‌شده ایران به بیش از ۱۸ برابر حد مجاز، یعنی به سه هزار و ۸۰۹ کیلوگرم رسیده است.
گزارش آژانس، غرب را نیز وارد معرکه کرد.
امروز، ۱۴ خرداد،جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در توییتر از کاهش احتمال «بازگشت به برجام و رسیدن به توافق» نوشت: «بار دیگر با امیرعبداللهیان صحبت کردم. احتمال رسیدن به توافق و بازگشت به برجام در حال کاهش است.»
خبرگزاری رویترز ۱۱ خرداد، خبرداد که سه عضو دائم شورای امنیت (آمریکا، فرانسه، بریتانیا) به همراه آلمان، پیش‌نویس قطعنامه‌ای را تنظیم کرده و در آن از جمهوری اسلامی خواسته‌اند تا به سئوالات درباره اورانیوم‌های ردیابی‌شده، در سه سایت هسته‌ای مخفی پاسخ دهد.
رویترز افزود که قدرت‌های غربی در نشست پیشین شورای حکام، صرفا به این دلیل که مذاکرات احیای برجام به شکست نینجامد، از تصویب قطعنامه خودداری کرده بودند.
وزارت خارجه جمهوری اسلامی بلافاصله تهدید کرد که به اقدامات «غیرسازنده» پاسخ «محکم و متناسب» خواهد داد.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، روز ۱۲ خرداد رسما تایید کرد که کشورش به همراه اروپایی‌ها از قطعنامه‌ای حمایت خواهد کرد که از ایران می‌خواهد با آژانس همکاری کند.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، روز ۱۲ خرداد رسما تایید کرد که کشورش به همراه اروپایی‌ها از قطعنامه‌ای حمایت خواهد کرد که از ایران می‌خواهد با آژانس همکاری کند.
از این سو امیرعبداللهیان جمعه ۱۳ خرداد با جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تماس تلفنی گرفت و هشدار داد که اقدام آمریکا و سه کشور اروپایی در تهیه پیش‌نویس قطعنامه علیه جمهوری اسلامی با واکنش «متناسب، موثر و فوری» تهران مواجه خواهد شد.
همزمان مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی به اسرائیل سفر کرد و نخست وزیر اسرائیل در دیدار با او گفت که «اگر جامعه بینالمللی در متوقف کردن برنامه هسته‌ای ایران ظرف دوره‌ای مشخص شکست بخورد، اسرائیل حق دفاع از خود و اقدام علیه ایران را محفوظ می‌داند».
بنت بر «عمق خطر ادامه پیشرفت ایران در مسیر دستیابی به جنگ‌افزار هسته‌ای همزمان با گمراه کردن جامعه جهانی با ارائه اطلاعات نادرست و دروغ» تاکید کرد.
سایت نورنیوز وابسته به علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، سفر گروسی به اسرائیل را بی‌آبرویی و عدم استقلال آژانس دانست.
اسناد محرمانه‌ای که نخست وزیر اسرائیل منتشر کرد متعلق به سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ است، یعنی دوره‌ای که شمخانی در دولت سید محمد خاتمی وزارت دفاع را بر عهده داشت.
همیشه پای روسیه در میان است
سیزده خرداد، در صدمین روز تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، رسانه‌های جمهوری اسلامی نوشتند که سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در گفت‌و‌گو با امیرعبداللهیان «بر مخالفت قطعی مسکو با پیش‌نویس قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام آژانس تاکید کرده است».
خبرگزاری دولتی ایرنا به نقل از لاوروف نوشت که چنین پیش‌نویسی «فاقد هرگونه تاثیر مثبتی است و موضوعات در دستور کار همکاری ایران و آژانس باید در مسیر فنی آژانس حل و فصل گردد.»
ژائو لیجیان، سخنگوی وزارت خارجه چین، نیز ۱۲ خرداد در واکنش به خبر قطعنامه پیشنهادی آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان به شورای حکام اعلام کرد که پکن با چنین اقدام در راستای فشار بر ایران با تصویب یک قطعنامه در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی مخالف است.
وزیر خارجه روسیه در حالی از همکاری تهران و آژانس سخن گفته که توقف مذاکرات احیای برجام ارتباط زمانی مستقیمی با تهاجم نظامی روسیه به اوکراین دارد. لاوروف ۱۴ اسفند و اندکی پس از آغاز جنگ گفت: «از ایالات متحده تضمین‌های کتبی می‌خواهیم که تحریم‌ها[ی جدید] علیه روسیه [بر سر جنگ اوکراین] آسیبی به همکاری‌های روسیه و ایران وارد نکند».
ایالات متحده اعلام کرد که مشارکت روسیه در پروژه‌های هسته‌ای را که بخشی از برجام است را تحریم نمی‌کند، اما واکنش مسکو نشان داد که انتظار معافیت‌های گسترده‌تری دارد.
بازی روسیه با کارت ایران توقف مذاکرات را رقم زد و مقامات جمهوری‌اسلامی نیز تلاش پیگیرانه‌ای برای ادامه گفتگوها نکردند.
اینگونه بازی روسیه با کارت ایران توقف مذاکرات را رقم زد و مقامات جمهوری‌اسلامی نیز تلاش پیگیرانه‌ای برای ادامه گفتگوها نکردند.
در این مدت بارها موضوع قرارگرفتن سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا به عنوان دلیل توقف مذاکرات مطرح شد.
امیرعبداللهیان در بخشی از مصاحبه با ذکریا قرار گرفتن سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا را «یک موضوع فرعی» خواند و گفت که علت اصلی توقف گفت‌وگوها به «درخواست‌ها و مطالبات اقتصادی ما در مسیر تجارت جهانی» برمی‌گردد.
سخنان او نشان داد که مسیر تجارت جهانی با تمامی کشورها از جمله روسیه در گرو سپاه، ثروتمندترین کارتل اقتصادی جمهوری اسلامی است.
وقتی همه‌چیز دچار اختلال است
جمهوری اسلامی از ابتدای سال ۱۴۰۱ در جبهه‌های داخلی و خارجی تحت فشار است، در شهرهای مختلف ایران اعتراضاتی گسترده نسبت به گرانی، فروریختن برج متروپل و بی‌کفایتی مسئولان جریان دارد. به نظر می‌رسد که جامعه بین‌الملل نیز شمشیر را از رو بسته است.
با وجود تمامی پنهان‌کاری‌ها، اخبار نشان می‌دهد که پروتکل‌های امنیتی جمهوری اسلامی مختل شده است.
دومین روز خرداد، خبر ترور حسن صیاد خدایی، سرهنگ سپاه پاسداران در تهران منتشر شد، او «مسئول پروژه سوخت جامد موشکی سپاه» بود، رسانه‌های اسرائیلی در مورد او نوشتند که خدایی «جانشین فرمانده یگان ۸۴۰ نیروی قدس سپاه» بوده که عملیات در خارج از ایران را هدایت می‌کرده و «موساد» او را از میان برداشته است. گفته می‌شود یگان ۸۴۰ سپاه قدس، ماموریت دارد که به منافع اسرائیل ضربه بزند و به شهروندان اسرائیل در سراسر جهان حمله کند.
تعدادی از مقامات جمهوری اسلامی گفتند که انتقام صیاد خدایی را «ده برابر» بیشتر خواهند گرفت.
این تهدیدها با واکنش سخنگوی نخست‌وزیر اسرائیل مواجه شد، او روز ۸ خرداد، تهران را به حمله نظامی تهدید کرد و گفت که دوران «مصونیت» رژیم ایران به پایان رسیده است و در ادامه افزود: «رژیم ایران به‌وسیله گروه‌های نیابتی خود، اقداماتی تروریستی علیه اسرائیل و منطقه انجام می‌دهد، اما سر اختاپوس در ایران، به‌دلایلی از مصونیت برخوردار است».
برخی از تحلیلگران می‌گویند که منظور از سر اختاپوس مقامات نظامی-امنیتی هستند که پلن B اسرائیل حذف این افراد است.
۹ روز پس از ترور صیاد خدایی، علی اسماعیل‌زاده سرهنگ سپاه قدس، در اثر سقوط از بالکن خانه خود جانش را از دست داد.
کانال عماریون که از رسانه‌های نزدیک به نیروهای تندرو هوادار نظام است، در ابتدا مرگ او را ترور نامید. اما این خبر را حذف و از خودکشی اسماعیل‌زاده خبر داد.
صابرین‌نیوز، از رسانه‌های نزدیک به سپاه قدس، از «مرگ مشکوک» نوشت و افزود: «ترور او تایید نشده و علت مرگ مشخص نیست».
شبکه ایران اینترنشنال پنجشنبه با انتشار گزارشی، از «حذف فیزیکی» این سرهنگ سپاه قدس به ظن جاسوسی و دست داشتن در ترور حسن صیاد خدایی خبر داد.
خبرگزاری ایرنا هم ۱۳ خرداد گزارش‌های مربوط به ترور این فرد را رد کرد و با انتشار یک توییت به نقل از مقام‌های آگاه، اخبار منتشر شده توسط «رسانه‌های معاند» را رد کرد و نوشت که اسماعیل‌زاده «در سانحه‌ای جانش را از دست داده است.»
علاوه بر این جمعه شب کاربران متعددی در شبکه‌های اجتماعی از معطلی چند ساعته خود در فرودگاه امام خمینی تهران خبر دادند. برخی منابع خبری گفتند که سامانه بررسی گذرنامه دراین فرودگاه مورد حمله سایبری قرار گرفته یا هک شده است.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی به دولت حسن روحانی اجازه نداد تا مذاکرات هسته‌ای را به نتیجه برساند. رهبر جمهوری اسلامی گمان می‌کرد که دولت انقلابی منصوبش، مذاکرات پیروزمندانه‌ای را رقم خواهد زد و این توافق بخشی از افتخارات کارنامه همفکرانش خواهد شد؛ تندروهای غرب‌ستیزی که از صدر تا ذیل نظام را در اختیار دارند.
اما اکنون هیچ‌چیز سر جای خود نیست، در جبهه داخلی، جامعه ایران بحرانی‌ترین روزهای خود را در چهل سال گذشته سپری می‌کند. در جبهه‌های خارجی نیز کسی قصد ندارد از سنگرها بیرون بیاید، پرچم سفید نشان دهد، اجساد مردگان را دفن کند و آتش‌بس اعلام کند.
قطعات دومینو برجام یکی پس از دیگری فرو می‌افتند، بعید نیست که آخرین قطعه آن به زنجیره دیگری از قطعات متصل باشد.
