تنهایی استراتژیک ایران؛ سفت‌کردن کمربندها و نواختن شیپور جنگ؟

زیتون-فرید بهمنش: اتحادیه اروپا طرح«همکاری راهبردی» با «شورای همکاری خلیج فارس» را تصویب کرد.

شورای وزیران اتحادیه اروپا درباره‌ی اهداف مشارکت راهبری با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، در قالب یک متن ۹ صفحه‌ای رسم سندی را منتشر کرده که در آن به ایران نیز اشاره شده است.

هم‌زمان وزیر دفاع اسرائیل ازعملیاتی‌شدنِ طرح «ائتلاف دفاع هوایی خاورمیانه» خبر داد.

بنی گانتس، وزیر دفاع اسرائیل، روز دوشنبه در پارلمان این کشور، با رونمایی از این طرح گفت این برنامه «همکاری بین اسرائیل و کشورهای منطقه را تقویت و  «رهگیری تلاش‌های ایران برای حمله به اسرائیل و دیگر کشورها را امکان‌پذیر کرده است».

تحولات بین‌المللی در جهان و منطقه شتاب گرفته‌اند. نظم جهانی در حال تغییر و پوست انداختن است. این تغییرات چگونه و در چه سطحی بر ایران تاثیر می‌گذارند؟ آیا سفت‌کردن کمربندها نشان از آغاز تحرکات نظامی و جنگی است؟ ایران در این میانه با این تنهایی استراتژیک چه‌ می‌کند؟

چرا این خبر مهم است؟

در سندی که شورای وزیران اتحادیه اروپا درباره‌ی مشارکت راهبری با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، منتشر کرده، ایران به عنوان «کانون مهم مشکلات امنیتی منطقه» توصیف شده و حمایت‌های جمهوری اسلامی از نیروهای نیابتی و «دادن موشک و تسلیحات به بازیگران دولتی و غیردولتی»، به عنوان یکی از منابع مهم بی‌ثباتی در منطقه، توصیف شده است.

هفته پیش اورزولا فون‌ درلاین، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا، به مصر و اسرائیل نیز سفر کرد. او در این سفر، قرارداد مشترکی امضا کرد که بر اساس آن، گاز اسرائیل به مصر فرستاده می‌شود تا در تاسیسات عظیم مصر تبدیل به مایع شده و با کشتی به اروپا فرستاده شود.

تنها چند روز پس از بازگشت فون‌ درلاین به اروپا، جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه نیز با سامح شکری وزیر امور خارجه مصر دیدار کرد و درباره‌ی اهمیت روابط اتحادیه و مصر از جمله «تقویت مشارکت در مسائل سیاست خارجی و تضمین ثبات از طریق ترویج حقوق بشر، حاکمیت قانون و همکاری در زمینه امنیت و مهاجرت» سخن گفت.

به گزارش رویتر، وزیر دفاع اسرائیل روز دوشنبه ۳۰ خرداد در جلسه کمیته روابط خارجی و امنیت پارلمان این کشور گفته است که اسرائیل در حال ایجاد یک ائتلاف دفاع هوایی منطقه‌ای تحت حمایت آمریکا است.

بنی گانتس در این سخنان گفته که «ائتلاف دفاع هوایی خاورمیانه» پیش از این حملات ایران را خنثی کرده و ممکن است به هنگام سفر جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا در ماه آینده به خاورمیانه، توانایی های این برنامه تقویت شود.

از طرفی دیگر نفتالی‌بنت، نخست‌وزیر اسرائیل، گفته است که با همکاری سرویس اطلاعاتی ترکیه، چند اقدام تروریستی جمهوری اسلامی را خنثی کرده و چند نفر دستگیر شده‌اند.

هرتزوگ، رئیس جمهور اسرائیل، هم با رجب طیب اردوغان همتا تماس گرفته و از همکاری ترکیه برای مبارزه با ترور تشکر کرده است.

و یائیر لاپید هم که به شکل ناگهانی، از وزارت امور خارجه به پست نخست وزیر موقت(جایگزین) اسرائیل رسیده، راهی ترکیه است تا در تماس با مقامات آنکارا، درباره‌ی امینت منطقه صحبت کند.

کمی عمیق‌تر؛ به‌کجای این شب تیره بیاویزیم قبای ژنده‌ی خود را

شورای همکاری خلیج فارس» با شش عضو خود یعنی عمان، قطر، عربستان سعودی، بحرین، امارات متحده عربی و کویت، در چند سال اخیر، روابط رو به رشدی با دنیای غرب داشته است. اراده‌ی عربستان سعودی بر این شورا حاکم است و تخاصم ریاض و تهران در کِیس یمن سبب شده تا عمان، کویت و قطر نیز که گه‌گاه، روابط نزدیکی با جمهوری اسلامی برقرار کرده‌اند، در فکر مهار حکومت دینی ایران باشند.

به خاطر حمله روسیه به اوکراین، کشورهای اروپایی عملا با بحران انرژی روبرو شده‌اند، اما جمهوری اسلامی، با شرایطی که به خاطر تحریم‌های بین‌المللی دارد، نمی‌تواند از این فرصت طلایی و تاریخی، بهره‌ای بگیرد.

در این وضعیت امضای سند همکاری استراتژیک میان اروپا و اعراب منطقه یک بازی برد-برد به‌حساب می‌آید؛ «مهار ایران»، «تقویت روابط اعراب و اسرائیل»، و «دسترسی به منابع انرژی» برای طرفین ماجرا جذابیت‌های کافی دارد.

علی خامنه‌­ای برای نجات از این وضعیت، تن به چه گزینه‌‌هایی خواهد داد؛ یک «نرمش قهرمانانه» دیگر یا تجدیدنظر در «فتوای هسته‌ای»؟

در تازه‌ترین تحولات سیاسی و امنیتی منطقه، اسرائیل هم بی‌پرواتر شده است. اسرائیلی‌ها که بی‌محابا در ایران دست به چندین اقدام تروریستی جنجالی زده‌اند، بدون ترس و ملاحظه، خواهان ایجاد یک ائتلاف وسیع برای مهار ایران هستند.

سیاست هماهنگ اتحادیه‌ی اروپا با آمریکا، اسرائیل و کشورهای عربی، یک تابلوی سیاسی، امنیتی و اقتصادی را به نمایش می‌گذارد که نشان‌دهنده‌ی بالاترین میزان افول جایگاه جمهوری اسلامی ایران در منطقه است و گویی دولت رئیسی که عملا با حاکمیت جمهوری اسلامی امتزاج شده، هنوز هم اهمیت این تابلو را درک نکرده است و با لجاجت، در همان مسیری قدم بر­می‌دارد که آن را معادل «غرب‌ستیزی» و «استقلال» می‌داند.

رفاقت نزدیک اتحادیه‌ی اروپا و کشورهای عرب حاشیه‌ی خلیج فارس، خط و نشان کشیدن نخست‌وزیر اسرائیل علیه ایران، اثرگذاری عربستان سعودی بر مذاکرات برجام، مواضع صریح وزیر امور خارجه‌ی عراق در مورد ضرورت خودداری  جمهوری اسلامی از مداخله در مسائل داخلی عراق، قدرت گرفتن طالبان در افغانستان، گسترش روابط ترکیه و اسرائیل و سفر قریب الوقوع جو بایدن به منطقه، از پارامترهای مهمی هستند که بر موقعیت سیاسی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران تاثیر می‌گذارند و بازی قدرت در منطقه، روز به روز پیچیده‌تر و حساس‌تر می‌شود.

اما در ایران، آن چه که درباره‌ی ابعاد و لایه‌های آشکار و پنهانش صحبت نمی‌شود، استراتژی و متر و معیار سیاست خارجی است. دیوار روسیه و چین شکسته‌تر ‌از آن است که بشود به آن تکیه داد؛ مذاکرات برجام در عمل قفل شده؛ خبری از تلاش برای رفع تحریم نیست؛ تورم مانند اژدهای هفت سر ده‌ها میلیون شهروند ایران را به وحشت انداخته و جامعه را بیش از پیش ناامید کرده و مشخص نیست که علی خامنه‌ای برای نجات از این وضعیت، تن به چه گزین‌­هایی خواهد داد؛ یک «نرمش قهرمانانه» دیگر یا تجدیدنظر در «فتوای هسته‌ای»؟

حلقه محاصره دور ایران، تنگ و تنگ‌تر می­شود. چنین چیزی حتی اگر به‌معنای بالارفتن  احتمال بروز جنگ و حمله‌ی نظامی نباشد، پیامدهای مخرب آن در میان مدت، کمتر از جنگ نیست.

ابراهیم رئیسی که این روزها بیش از هر زمان دیگری از اظهارنظر درباره­ی مسائل جهان پرهیز می‌کند و با سخنرانی درباره‌ی عوامل شکست کرونا و ربط دادن آن به لطف خداوند و  رهبری، هزاران پزشک و پرستار و پرسنل بهداشت و درمان را آزرده کرد؛ عملا کاری با دیپلماسی ندارد و معتقد است که هیچ پیچ و گردنه‌ای نیست که با رهنمودهای «حضرت آقا»، نتوان از آنها گذشت. همچنین چهره‌های تاثیرگذار دیگری مانند علی شمخانی رئیس شورای عالی امنیت ملی، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه و علی باقری کَنی رئیس تیم مذاکرات هسته‌ای، به حل اختلافات شخصی و داخلی مشغول‌اند و حداکثر جملات شعاری همیشگی را تکرار می‌کنند تا به میزان انزوای ایران و بلاتکلیفی داخلی و خارجی افزوده شود.

نتیجه پیشاپیش روشن است: حلقه محاصره دور ایران، تنگ و تنگ‌تر می‌شود. چنین چیزی حتی اگر به‌معنای بالارفتن  احتمال بروز جنگ و حمله‌ی نظامی نباشد، پیامدهای مخرب آن در میان مدت، کمتر از جنگ نیست.