نهار در بروکسل شام در تهران؛ مذاکراتِ خجالتی ایران و آمریکا در همین نزدیکی

زیتون-فرید بهمنش: «در جایی نزدیک‌تر»، «در یک کشور حاشیه خلیج فارس» مذاکرات غیر مستقیم ایران و آمریکا با وساطت اتحادیه اروپا از سرگرفته می‌شود؛ این مذاکرات در چارچوب ۴+۱ نخواهد بود. 

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، با اعلام این خبر می‌گوید واشنگتن و تهران تصمیم گرفته‌اند که مذاکرات آغاز شود و «تیم من به عنوان تسهیلکننده بین ایران و آمریکا تلاش می‌کند که کمک کند مسائل باقیمانده حل شود و ما به یک توافق برسیم. رسیدن به توافق برای ایران، اروپا و کلدنیا مهم است».

بورل این سخنان را در کنفرانس‌های خبری در تهران و پس از چهار ساعت مذاکره با امیر عبداللهیان مطرح کرد.

امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، در کنفرانس مشترک  با بورل با اشاره به‌این‌که امروز  «در خصوص مطالبات ایران صحبت کردیم» تاکید می‌کند که «آمادگی داریم که در روزهای آینده مذاکرات را از سر بگیریم».

بورل پس از دیدار با امیرعبداللهیان، با علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، هم «نشست مهمی» درباره چگونگی «بازگرداندن برجام به مسیر اصلی» داشت.

جان کربی هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید، همزمان با حضور بورل در تهران اعلام کرد: ما همچنان به بازگشت به برجام معتقد هستیم.

فراموش نشود: چهل و هشت ساعت پیش، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه‌ی روسیه، در تهران و در نشست خبری مشترک با همتای ایرانی خود اعلام کرد که برخلاف اتهام آمریکا، روسیه برای احیای برجام، کارشکنی نمی‌کند.

هر چند لاوروف کوشید حسن‌نیت کرملین را برای احیای برجام ثابت کند، اما گفت‌و‌گوی امیرعبداللهیان با یک روزنامه‌ی کروات زحمت لاوروف را بر باد داد.‌ رسانه‌ها به نقل از امیرعبداللهیان نوشتند که «روسیه نیز باید در برجام، نفع خودش را ببرد». اگرچه بعدها گفته شد که این موضع روسیه بوده و ربطی به وزیر کابینه‌ی رئیسی نداشته است اما چیزی  را در خصوص سنگ‌اندازی روسیه در احیای برجام تغییر نداد.

جوزپ بورل در نشست دومی که امروز با خبرنگاران داشت گفت: «در یک مقطع مشخص، روسیه بسیار با توافق مخالف بود چون نفت ایران وارد بازار می‌شد و به یک منبع جایگزین برای روسیه تبدیل می‌شد. اما بعد از تماس‌هایی که ایرانی‌ها خودشان با روس‌ها داشتند روس‌ها مخالفتشان با توافق را کنار گذاشتند.»

نگاه تحلیل‌گر؛‌ چه‌کسی پنیر را جابه‌جا کرد؟

موضع‌گیری شفاف تروئیکای اروپایی و آمریکا علیه ایران و ابراز نگرانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از رفتارهای ایران، فضایی پدید آورد که ظاهرا مقامات جمهوری اسلامی را نیز به تأمل واداشت و آنان به یک‌باره دیدند که عملا خود را در بن‌بست قرار داده‌اند.

تا همین چند هفته پیش، دولت رئیسی و اردوگاه رسانه‌های اصولگرا و آتش‌به‌اختیارها، لیستی از درخواسته‌ها و شروط حداکثری برجامی ایران در برابر غرب را مطرح می‌کردند، و  برخی چهره‌های و فعالان  موسوم به «ارزشی»، بر این مساله پافشاری می‌کردند که غرب به نفت و گاز ایران محتاج است و ناچار می‌شود شرایط جمهوری اسلامی را بپذیرد، و تعدادی از آگاهان سیاسی و فعالان فضای مجازی، به سمت این تحلیل می‌رفتند که بورل، به خاطر بحران ناشی از حمله روسیه به اوکراین و نیاز مبرم اروپا به منابع انرژی به ایران سفر کرده اما سخنان امیرعبداللهیان  در کنفرانی خبری نشان داد که چنین نیست.

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی بر سه خواسته و شرط مهم جمهوری اسلامی تاکید کرد‌: اول، چرخه انتفاع اقتصادی ایران از این توافق کامل شود. دوم، هر موضوعی که احیای برجام را تحت تاثیر قرار دهد از نظر ایران قابل قبول نخواهد بود. و سوم طرف آمریکایی این بار واقع‌بینانه و منصفانه، به تعهداتش عمل کند.

این سخنان وزیر امور خارجه‌ی کابینه‌ی رئیسی، نشان از یک «نرمش قهرمانانه» دارد و ظاهرا بحث بر سر ضرورت خارج کردن نام سپاه از لیست گروه‌های ترویستی فیصله یافته و تهران حالا دنبال این موضوع نیست. اما در عین‌حال، قرار نیست مسائل و مذاکرات غیربرجامی همچون راهبرد موشکی ایران، مورد مذاکره قرار بگیرد. یعنی آن‌چه که اولویت دارد، احیای برجام و رفع تحریم است و نه چیزی دیگر.

در طرف دیگر این آوردگاه یعنی در واشنگتن، بیش از ۱۰ سازمان آمریکایی در نامه‌ای به رئیس جمهور جو بایدن، از رفتارهای ماجراجویانه‌ی ایران در برچیدن دوربین‌ها تاسیسات هسته‌ای اظهار نگرانی کردند و از او خواستند که با رویکردی شجاعانه به توافق هسته‌ای بازگردد تا جمهوری اسلامی صاحب سلاح هسته‌ای نشود.

توییت‌ها‌یی که مسئول سیاست خارجی اتحادیه‌ی اروپا درباره‌ی این دیدار منتشرکرده، نشان می‌دهد که در چانه‌زنی طولانی چهارساعته، نتایج مقدماتی و اولیه‌‌ای به دست آمده که می‌تواند آغازی دوباره برای گفتگوهای باواسطه بین ایران و آمریکا باشد، اما احتمالا این بار، طرفین در شریطی برای حضور مذاکره می‌روند که برخی شرایط و قول و قرارهای اولیه را پشت سر گذاشته‌اند.

بورل نوشته است: «سفر من به تهران یک هدف اصلی دارد: دادن شتابی تازه به مذاکرات، به منظور بازگرداندن توافق هسته ای برجام به مسیر اصلی. سه ماه از زمانی که مذاکرات وین را متوقف کردم، سپری شده است. ما باید رویه کنونی گسترش تنش‌ها را از میان برداریم و کارمان را سرعت ببخشیم. باید الان توافق را نهایی کنیم.»

در ادامه پیام بورل آمده است:«در دیدار با حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، توافق کردیم که مذاکرات میان ایران و آمریکا در روزهای آینده با تسهیل‌گری تیم من از سر گرفته شود تا آخرین مسائل برجای‌مانده را حل کنیم.»

او در توییت چهارم تعارف را هم کنار گذاشته و از  «موضوعاتی حیاتی» و «شروطی» می‌گوید که در کنفرانس‌های خبری تهران، به‌هر دلیل، ناگفته ماند. او می‌نویسد «روابط دوجانبه ما پتانسیل شگرفی دارند اما بدون یک برجام فعال نمی‌توانیم روابطمان را گسترش دهیم .موضوعات حیاتی دیگری را هم مطرح کردم، مانند بازداشت آزاردهنده شهروندان اتحادیه اروپا در ایران و خواستار آزادی آن‌ها شدم».

مذاکرات خجالتی: نخستین باری که مذاکرات ایران و آمریکا بر سر برنامه هسته‌ای ایران در این نزدیکی، در «یک‌کشور حاشیه خلیج فارس»، انجام شد، دیدارها محرمانه بود و رهبر جمهوری اسلامی، آن را نه تنها از ملت که از چشم دولت وقت، هم  پنهان می‌کرد؛ یک پنهان‌کاری تاریخی که نه به‌خاطر حفظ منافع ملی بلکه از سر شرمساری و خجلت در برابر کسانی بود که هر روز به دستور او شعار «مرگ بر آمریکا» سر می‌دادند. اگر این‌بار هم خبر از وساطت یک محلل است و مذاکرات غیر مستقیم، حیلتی است تا خجالتی بودن آن بر مردم ایران پوشیده بماند .