زیتون: خبرگزاری فارس به نقل از «جفری ساکس، اقتصاد‌دان و تحلیل‌گر معروف امور سیاسی در ایالات متحده آمریکا» نوشت «ویروس سارس-کووید-۲ که منجر به همه‌گیری کووید-۱۹ شد، منشأ طبیعی نداشته و از یک آزمایشگاه بیولوژیکی در ایالات متحده بیرون آمده است».

فارس، سخنان جفری ساکس را به استنادِ گزارشی از شبکه‌ی روسی «راشاتودی» منتشر کرده است.

خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا، این «خبر» را با تیتر «اقتصاددان آمریکایی: منشاء پیدایش کرونا یک آزمایشگاه در آمریکا بوده است» نشر داد.

ایرنا می‌نویسد «جفری ساکس اقتصاددان مشهور آمریکایی در جریان سخنرانی اخیر در اندیشکده اسپانیایی گِیت مدعی شد که ویروس کرونا منشأ طبیعی نداشته و به صورت تصادفی از یک آزمایشگاه آمریکایی به بیرون نشت کرده است».

ایرنا نیز این خبر را به نقل از خبرگزاری روسیه راشاتودی آورده است.

وب‌سایت نورنیوز، متعلق به علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی، در گزارشی با تیتر «کرونا، غرب و آزمایشگاه‌های بیولوژیک آمریکا» نیز این «خبر» را نقل کرده و ادعا می‌گند «برای این ادعا پیش از این مستنداتی ارائه شده است».

این وب‌سایتِ منسوب به شورای عالی امنیت ملی، به نقل از «روس‌ها» از دست‌یابی به «مکان‌ها و آزمایشگاه‌هایی در اوکراین» خبر می‌دهد که «در اختیار آمریکا بوده و به احتمال زیاد از آن برای انجام آزمایشات بیولوژیک استفاده می‌شده است».

نورنیوز به نقل از سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امورخارجه روسیه، می‌افزاید:«آزمایشگاه‌های بیولوژیک اوکراین بخشی از برنامه گسترده واشنگتن در سراسر جهان است».

این «خبر» در بسیاری از رسانه‌های ایران نیز بازنشر شده است، از جمله روزنامه فرهیختگان، برای آن از تیتر «کرونا گیت» استفاده کرده.

حرف راست: جفری ساکس، یک‌ماه پیش در نشستی در  اندیشکده اسپانیایی گیت می‌گوید: «من متقاعد شده‌ام که آن (ویروس کرونا) از آزمایشگاهی برخوردار ازبیوتکنولوژی آمریکایی بیرون آمده است»‌. ( به انگلیسی: «I’m pretty convinced it came out of a US lab of biotechnology»)

سخنرانی جفری ساکس بر پایه مقاله‌ای بود که او یک ماه و نیم پیش (۱۹ می ۲۰۲۲) به طور مشترک با نیل هریسون، فارماکولوژی و درمان مولکولی دانشگاه کلمبیا نوشت.

ساکس و هریسون در این مقاله نوشتند که احتمالا بیماری کرونا (کووید-۱۹) منشا طبیعی نداشته بلکه یک اشتباه بیوتکنولوژی و حاصل تحقیقات مشترکی است که چین و آمریکا در مورد ویروس SARS-CoV-2انجام داده‌اند. البته ساکس و هریسون احتمال دیگری را نیز مطرح کرده‌اند؛ اینکه احتمالا دانشمندان این ویروس را به بدن یک خفاش منتقل کرده باشند.

آن‌چه جفری ساکس نگفت: رسانه‌های جمهوری اسلامی به نقل از رسانه‌ای که تحت کنترل دولت روسیه است، سخنان جفری ساکس را این‌گونه ترجمه کرده‌اند: «متقاعد شده‌ام که آن(ویروس کرونا) از یک آزمایشگاه بیوتکنولوژی در آمریکا بیرون آمده‌است».

اما ساکس در سخنانش از آمریکا و یا آزمایشگاهی در آمریکا به‌عنوان منشاء ویروس یاد نمی‌کند بلکه از تکنولوژی و دانشی آمریکایی سخن می‌گوید که می‌تواند منشاء ویروس کرونا باشد. ساکس در این سخنرانی تاکید می‌کند که «ما به طور قطع نمی‌دانیم»، اما با این وجود معتقد است که «شواهد کافی برای انجام تحقیقات بیشتر در  مورد این موضوع وجود دارد، (با این حال) در این مورد تحقیق نمی‌شود، نه در آمریکا و نه در جای دیگر.»

This is a misrepresentation of Sach's statement and of Sach's conclusion.

Sachs referred to "US lab biotechnology," not to "a US lab of biotechnology." (Both "a" and "of" are false interpolations by the poster.) Sach concludes virus came from Chinese lab using US biotechnology.

— Richard H. Ebright (@R_H_Ebright) July 2, 2022

(ساکس در پاسخ به یک ایمیل، برداشت Richard H.Ebright  را تائید کرده است)

نگاه تحلیل‌گر؛ پروپاگاندای روسی در رسانه‌های فارسی

سخنرانی چند هفته پیش جفری ساکس، اقتصاددان مشهور آمریکایی در اندیشکدهاسپانیایی «گیت»، در رسانه‌های حکومتی ایران با تیترهای جنجالی منتشر شده است و تقریبا تمامی رسانه‌های ایران منبع گزارش خود را راشاتودی، شبکه خبری بین‌المللی دولت روسیه ذکر کرده‌اند؛ شبکه‌ای که به‌خاطر تولید پروپاگاندای روسی از سوی اتحادیه اروپا مسدود شده است.

با توجه به اختلافات و رویارویی اقتصادی و دیپلماتیکی که میان روسیه و آمریکا پس از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین آغاز شده، جنگ رسانه‌ای تمام عیاری میان این دو کشور در جریان است و به نظر می‌رسد که راشاتودی این «خبر نادرست» را در همین راستا منتشر کرده تا برای مخاطبان خود در داخل روسیه، آمریکا را عامل بیماری همه گیر کرونا معرفی کند.

بازنشر وسیع این خبر نادرست در رسانه‌های جمهوری اسلامی و تأکید‌های نامعمول رسانه‌های نزدیک به شورای امنیت ملی و سپاه بر ارتباط این ماجرا با تجاوز روسیه به اوکراین، تداوم همان پروپاگاندای روسی در ایران و تلاشی برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی مردم ایران است. بدیهی است بسیاری از مسئولان جمهوری اسلامی که اخبار و اطلاعات خود را از این رسانه‌های حکومتی می‌گیرند، این‌گونه «خبر»ها را مبنایی برای تداوم سیاست آمریکاستیزی می‌گیرند.

از طرفی دیگر این‌دست «خبر»ها که بر مبنای تئوری توطئه ساخته و پرداخته می‌شوند، ذهنیت توطئه‌اندیش و «دشمن»محور سیاستمدارانی مانند آقای خامنه‌ای را تقویت و تغذیه می‌کند و مستقیم یا غیر مستقیم آنها را از واقعیت دور ساخته و با منافع مورد نظر روسیه همراه‌تر می‌سازد.‌

گفتنی است که در پژوهش مشترکی که چین و سازمان بهداشت جهانی انجام دادند، نظریه منشا آزمایشگاهی این ویروس رد شده اس، اما رئیس سازمان بهداشت جهانی ۱۶ بهمن ۱۴۰۰ گفت که در دیدار با لی کچیانگ، نخست‌وزیر چین، درباره لزوم همکاری بیشتر درباره یافتن منشا کووید-۱۹ رایزنی کرده است. سازمان بهداشت جهانی، پیش‌تر نیز به چین فشار آورده بود تا داده‌ها و اطلاعات بیشتری‌ را در ارتباط با منشا این ویروس منتشر کند.

ملاک حال آدم‌هاست: رسانه‌های وابسته به نهادهای حکومتی جمهوری اسلامی در حالی از عناوینی چون «دانشمند برجسته»، «اقتصاددان مشهور» و «تحلیلگر معروف امور سیاسی آمریکا» برای جفری ساکس استفاده کردند که حدود دو سال پیش در مهرماه ۱۳۹۸ با پروپاگاندای وسیع رسانه‌ای مانع سخنرانی او در دانشگاه الزهرا شدند.

در سال ۹۸ پس از آنکه وزارت علوم دولت روحانی با انتشار اطلاعیه‌ای در سایت خود از برگزاری همایش «اقتصاد جهانی و تحریم‌ها» با سخنرانی «جفری ساکس» خبر داد، خبرگزاری‌های فارس، دانشجو، صدا و سیما و روزنامه فرهیختگان با انتشار گزارش‌هایی بر علیه ساکس و پوشش مخالفت‌های گسترده بسیج دانشجویی باعث شدند که سخنرانی او لغو شود.

در آن‌زمان فارس در گزارش‌های خود جفری ساکس را اقتصاددانی معرفی می‌کرد که «مشاور و همکار جورج سوروس، پدر انقلاب‌های رنگی» است.

فارس پس از لغو سخنرانی ساکس نوشت که دعوت دولت از او برای شرکت در همایش اتصاد جهانی و تحریم‌ها، «موجب انتقاد برخی از تشکل‌ها و دانشجویان به خصوص بسیج دانشجویی دانشگاه الزهرا و همچنینبرخی از چهره‌های رسانه‌ای و سیاسی شد. دانشجویان معتقد بودند دعوت از حامیان براندازی نظام برای سخنرانی در کشور هیچ توجیهی ندارد.»
سایت جوان آنلاین به نقل از مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه الزهرانوشت: «تئوری‌های اقتصادی جفری ساکس، کشور‌های زیادی را به فنا داده است.»