تفاهم‌نامه به دستور پوتین؛ سرمایه‌گذاری گاز پروم در ایران؟

زیتون-همزمان با حضور ولادمیر پوتین و رجب طیب اردوغان، روسای جمهور روسیه و ترکیه در تهران، جمهوری اسلامی از تفاهم‌نامه نفتی بزرگی با شرکت روسی گازپروم خبر داد؛ توافقی که به نوشته خبرگزاری نفت و انرژی ایران (شانا)، «همکاری راهبردی» بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت گازپروم روسیه است.

پیش از این دلیل رسمی سفر پوتین و اردوغان شرکت در مذاکرات «روند آستانه» و در مورد سوریه اعلام شده است. اما به نظر می‌رسد توافقات اقتصادی میان مسکو و تهران نیز بخشی از این سفر است.

پس از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین تبادلات اقتصادی خصوصا در حوزه نظامی میان جمهوری اسلامی و روسیه افزایش یافت. خبرگزاری دولتی روسیه در گزارشی نوشت که تحریم‌های غرب علیه این کشور، باعث شده روابط اقتصادی تهران و مسکو «اهمیت ویژه‌ای» داشته باشد.

خبرگزاری فارس گزارش داد که محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت در نشستی خبری با بیان اینکه تفاهم‌نامه اخیر «بزرگترین سرمایه‌گذاری تاریخ صنعت نفت» است، اعلام کرده که این توافق میان «شرکت نفت و ‎شرکت گازپروم با ارزش ۴۰ میلیارد دلار امضا شد.»

خجسته‌مهر محورهای این تفاهم‌نامه را «‌سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری گازپروم برای توسعه میدان گازی پارس‌شمالی و کیش، توسعه ۶ میدان نفتی از جمله منصوری، آب‌تیمور، کرنج، آذر و چنگوله، سرمایه‌گذاری ۱۵ میلیارد دلاری گازپروم برای فشارافزایی میدان گازی پارس جنوبی و سوآپ گاز و فرآورده نفتی با روس‌ها و سرمایه‌گذاری جهت تکمیل پروژه ایران-ال.ان.جی» اعلام کرد.

او افزود: «پیش از این هم در شرایط ‎تحریم به میزان ۴ میلیارد دلار برای توسعه ۷ میدان نفتی با ‎روسیه قرارداد امضا شده بود.»

مدیرعامل شرکت ملی نفت گفته است که صنعت انرژی ایران برای افزایش تولید نفت و گاز به ۱۶۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد.

خبرگزاری دولتی ایرنا نیز نوشت که این تفاهم‌نامه بزرگترین سرمایه‌گذاری خارجی در تاریخ اقتصاد ایران است.

خبرگزاری دولت جمهوری اسلامی از سفر مسئولان ارشد گازپروم در روزهای گذشته به تهران خبرداد و بر نقش و اعمال نفوذ شخص ولادمیر پوتین تاکید کرد و افزود: «پوتین مسئولان ارشد شرکت گازپروم (بزرگ‌ترین شرکت گازی جهان) را ملزم کرده بود در اسرع وقت به ایران سفر کنند و توافق اولیه با ایران برای سرمایه گذاری در پروژه‌های نفت و گاز ایران را انجام دهند.»

ایرنا نوشت: «بلافاصله پس از امضای تفاهم‌نامه، مذاکره برای جزئیات و تبدیل آن به قرارداد شروع می‌شود و به سرعت قرار است به قراردادهای اجرایی تبدیل شوند.»

در حوزه انرژی، ایران و روسیه روابط پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته‌اند، پیش از این مهم‌ترین سرمایه‌گذاری مسکو در صنعت انرژی ایران، نیروگاه اتمی بوشهر بود که فاز اول آن با ۱۵ سال تاخیر در شهریور ۱۳۹۰ به بهره‌برداری رسید؛ نیروگاهی که بسیاری از تحلیلگران به کنایه می‌گویند که تنها قدرت تامین برق مصرفی خود را دارد.

ظرفیت نیروگاه بوشهر ۱۰۰۰ مگاوات است و به گفته مسئولین وزارت نیروی جمهوری اسلامی تنها ۲ تا ۳ درصد برق مورد نیاز مصرفی شبکه سراسری را تامین کند. علاوه بر این روسیه به صورت پلکانی مبلغ قرارداد را در طول سالها بالا برد.

از دوران ریاست محمود احمدی‌نژاد بر دولت جمهوری اسلامی، تاکنون شرکت‌های نفتی روسیه چندین قرارداد با مقامات نفتی ایران امضا کرده‌اند، قراردادهایی که یا به دلیل تحریم‌ها عملی نشد و یا سرنوشت آنها مبهم است.

پس از توافق هسته‌ای برجام تعدادی از شرکت‌های بین المللی نفت و گاز برای سرمایه‌گذاری در ایران اعلام آمادگی کردند اما پس از خروج دولت ترامپ از توافق هسته‌ای و بازگرداندن تحریم‌های نفتی ایران، از این کار منصرف شدند.

در همان زمان علی اکبر ولایتی، مشاور بین‌الملل علی خامنه‌ای در تیرماه ۱۳۹۷ در سفر به مسکو با پوتین دیدار کرد. بر اساس گمانه‌زنی‌ها محور این مذاکرات، همانند سفر اخیر اردوغان و پوتین به تهران، همکاری مشترک جمهوری اسلامی و روسیه در سوریه بود.

در پایان این سفر ولایتی به نقل از پوتین، از آمادگی روسیه برای سرمایه گذاری ۵۰ میلیارد دلاری شرکت‌های روس در میادین نفت و گاز ایران خبر داد، قول و قراری که مسکوت باقی ماند.

توافق‌نامه اخیر میان جمهوری اسلامی و روسیه پس از آن امضا شده که در اوایل دی‌ماه ۱۴۰۰ رسانه‌های روسیه از امضای «سند همکاری ۲۰ ساله» میان تهران و مسکو در جریان سفر ابراهیم رئیسی به روسیه خبر دادند. یکی از محورهای اصلی این سند ارتقای سطح همکاری‌های دو کشور را در زمینه اقتصادی و نفتی است.

این در حالی است که روسیه پس از تهاجم نظامی به اوکراین با تحریم‌های بی‌سابقه غرب روبرو شده است و تحلیلگران اقتصادی از کوچک شدن اقتصاد روسیه سخن می‌گویند.