سپیده رشنو و تصویری از خدای دهه‌ی شصت

زیتون-یلدا امیری: چون گلدان خالی لب پنجره، پر از خاطرات ترک خورده‌ایم، مظلومیت اگر شکل داشت، شکل تو بود. (توییت یکی از کاربران فضای مجازی در حمایت از سپیده رشنو)

جمهوری اسلامی در عرض دو هفته زنی را به نمادی از دو مفهوم والای بشری تبدیل کرد؛ سپیده رشنو ۲۵ تیر ۱۴۰۱ پس انتشار گسترده فیلم درگیری با زنی محجبه بر سر حجاب اجباری، توسط اطلاعات سپاه بازداشت شد و بسیاری از کاربران فضای مجازی او را نماد شجاعت نامیدند و شامگاه ۸ مرداد فیلم اعترافات اجباری او با صورتی کبود از صدا و سیمای حکومتی پخش شد و این بار به نماد مظلومیت برای مردم تبدیل شد.

حتی برخی از کاربران فضای مجازی با اشاره به محرم و روایت مظلومیت امام سوم شیعیان و یارانش از سپیده رشنو حمایت کردند.

کاربری نوشت: امسال برای #سپیده_رشنو و تمام کسانی که در #جمهوری_اسلامی شکنجه شدند، زندانی شدند، رنج بردند هم گریه کنید. #محرم_1444

فیلم اعترافات سپیده رشنو حتی بدون در نظر گرفتن کبودی‌های صورتش هم تکان‌دهنده بود، چشمان سرزنده‌اش در آخرین عکس‌های منتشر شده در فضای مجازی، در فیلم صدا و سیما گودافتاده بود، صورتش تکیده بود و صدای رسایش گرفته بود.

اما کبودی‌های پشت چشم و پیشانی‌اش گواهی بود بر اعتراف‌گیری اجباری و شکنجه‌هایی که بسیاری از زندانیان سیاسی خصوصا در دهه ۶۰ از آن سخن گفته‌اند.

فیلم اعترافات سپیده رشنو نمودی بود از خدای دهه ۶۰ که آیت‌الله خامنه‌ای در آخرین سخنرانی خود به آن اشاره کرد، خدایی جبار و انتقام‌جو که نه مخالف را برمی‌تابد و نه منتقد.

سپیده رشنو ۲۸ ساله است، داستان‌نویسی که در صفحه توییترش خود را «کلمه‌گرا و قصه‌ریس» معرفی کرده، صبح روز ۲۵ خرداد برای او روزی عادی بود، مثل بقیه روزها، سوار اتوبوس بی‌آرتی شد، اما به تذکر حجابِ زن محجبه‌ای که گشت ارشادِ آتش به اختیار بود، اعتراض کرد.

زن محجبه جوانی که تهدید کرد فیلم سپیده را برای «سپاه» می‌فرستد، نامش «رایحه ربیعی» بود، در اینستاگرامش نوشت که فیلمی که از سپیده رشنو گرفته را برای «مراجع مربوطه» فرستاده است و سپیده رشنو همان روز بازداشت شد.

پس از دو هفته بی‌خبری مطلق و به راه‌ افتادن توفان توئیتری با هشتگ «سپیده کجاست؟»، سپیده جلو دوربین صدا و سیما در برنامه ۲۰:۳۰ ظاهر شد. در برنامه‌ای که گزارشگر آن زن محجبه بدنامی بود که مجری صدا و سیماست؛ آمنه سادات ذبیح‌پور، خبرنگاری که به‌ پرونده‌سازی مشهور است. در این گزارش داستان درگیری در اتوبوس صحنه سازی معرفی شد و سپیده با صورتی که با وجود گریم، کبودی و آثار شکنجه در آن مشخص بود گفت که فیلم را برای مسیح علی نژاد فرستاده و پشیمان است.

آمنه سادات ذبیح‌پور تاکید کرد که سپیده خود را «آتئیست» معرفی کرده است.

این گزارش که ترکیبی از فیلم‌های مونتاژ شده بود، سپیده رشنو را فقط چند ثانیه نشان داد، اما ثابت کرد که موضوع اعتراض به حجاب اجباری تا چه حد برای جمهوری اسلامی امنیتی است. در قسمتی از فیلم، اسکرین‌شات جعلی یک سایت کمونیست کارگری نشان داده شد و رشنو «فعال کارگری» معرفی شد تا او وابسته به خارج معرفی شده و پرونده امنیتی او قطورتر شود.

در روزهای اول مرداد نیز ویدیویی از اعترافات اجباری زنی منتشر و خبرگزاری فارس مدعی شد که سپیده رشنو است. در این فیلم این زن که چهره او محو شده است، روبروی رایحه ربیعی نشسته و از او حلالیت می طلبد. اما برخی رسانه‌ها به نقل از منابع آگاه اعلام کردند که زنی که در این فیلم دیده می‌شود و چهره او مات شده سپیده رشنو نیست.

آرش صادقی، زندانی سابق سیاسی در توییتی نوشت: «مکان فیلم‌برداری از خانم سپیده رشنو و رایحه ربیعی اتاق مخصوص اعترافات تلویزیونی(بند یک الف)می‌باشد. حدود ۶ روز به صورت مداوم به این اتاق منتقل می‌شدم. این اتاق حدود ۳۰۰متر با بازداشتگاه مخفی یک الف فاصله دارد چطور به خانم رایحه ربیعی اجازه حضور در این بازداشتگاه مخفی داده شده است؟»

واکنش نیروهایی که خود را ارزشی می‌خوانند، به این فیلم و اتفاقات اخیر همانند همیشه حمایت از نظام بود. وحید یامین پور در فیلمی گفت: «وقتی نظارت و اعمال قدرت را بردارید، یعنی از اخلاق حمایت کیفری نکنید و مواضع رسمی‌تان را هم تغییر دهید، اگر روسری را آزاد کنید، به برداشتن روسری اکتفا نمی‌کنند. الان روسری را به چوب می زنند و روی بلندی می ایستند، فردا شورت‌شان را به چوب می‌زنند و می‌ایستند رو بلندی. چون «پروژه» امپریالیسم همین است. نکته‌اش همین است.»

ذبیح پور نیز در گزارش خود از اعترافات اجباری سپیده بر کلمه «پروژه» تاکید کرد، اما به جای یامین پور فیلم مصاحبه مرضیه آذرافزا با بی بی سی را نشان داد؛ فردی که خود را فعال سیاسی و مدنی اصلاح‌طلب معرفی می‌کند‌ و آذرافزا در این برنامه اعتراضات زنان به حجاب اجباری را «پروژه امنیتی براندازانه» خواند.

مرضیه آذرافزا نماینده اصلاح‌طلبانی است که با وجود انتقاد از نظام همچنان بر حمایت از برخی اقدامات حکومتی مانند حجاب اجباری و یا اعدام‌های سال ۶۰ پافشاری می‌کنند.

واکنش کاربران منتقد جمهوری اسلامی در فضای مجازی نسبت به شکنجه و فیلم اعتراف‌گیری از سپیده رشنو متفاوت بود.

کاربری نوشت که به جای اینکه از دختران جوان اعتراف بگیرید، «خودتونو جمع کنید تا موساد چپ و راست درجه دارهاتون رو خفت نکنه ازشون اعتراف بگیره!»

عباس عبدی، فعال سیاسی در توییتی نوشت: «نمی‌دانم آیا آزاده‌ای در قدرت پیدا خواهد شد که پاسخ روشنی درباره این زشتی بی‌کران بدهد؟»

محسن برهانی نیز که خود را دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران و دانش‌آموخته حوزه علمیه قم معرفی کرده نوشت: «به استناد مواد ۹۱ و ۹۶ قانون آیین دادرسی کیفری، پخش تصویر #سپیده_رشنو ممنوع است و مدیران #صدا_و_سیما و سایر افرادی که اقدام به این امر کرده‌اند، به استناد ماده ۶۴۸ تعزیرات قابل مجازات هستند. قانون، الزام‌آور است و ملعبه و مضحکه نیست.»

برخی از کاربران نیز فیلم اعترافات رشنو را با اعترافات گالیله مقایسه کردند. کاربری در توییتر با نقل قولی از گالیله در حمایت از سپیده نوشت: «در هفتادمین سال زندگی‌ام در مقابل شما اربابان دین و دنیا به زانو درآمده‌ام و در حالی که کتاب مقدس را در آغوش می‌فشارم، اعلام می‌کنم که ادعایم مبنی بر چرخش زمین به گرد خورشید ناشی از مستی بوده و سراسر اشتباه و دروغ است.»، «گالیله در دادگاه تفتیش عقاید»

این روزها اعترضات زنان ایرانی به حجاب اجباری با برخوردهای حکومتی برای تحمیل حجاب همراه شده است، چهره شکنجه شده سپیده رشنو روایتگر شجاعت و مقاومت زنانی است که در مظلومیت، ۴۴ سال تحت فشارهای حکومتی اسلامگرا و تندرو بوده‌اند، اما امثال سپیده‌ها توانسته‌اند که خدای دهه شصتی جمهوری اسلامی را شکست دهند