«غیر قابلِ مذاکره»

زیتون-نه سیاه نه سفید؛ این‌بار مذاکرات وین سردتر از آن بود که دودی از دودکش آن بیرون بیاید.

ایرانی‌ها برگشتند. اروپایی نیامدند. آمریکایی‌ها هم که مرتب می‌گویند آماده‌اند.

پس از پنج روز مذاکره تنها خبرِ قطعی این است که هیچ چیز قطعی نیست. از اروپا اصرار که متن نهایی را به ایران داده و از ایران انکار که تا همه‌ چیز نهایی نشود هیچ چیز نهایی نشده.

تصمیم‌ها برای توافق باید در پایتخت‌ها گرفته شود؛ توافقی که «قابل مذاکره یا تغییر نیست» و‌ «پشت هر پاراگرافی از آن یک تصمیم سیاسی نهفته است».‌

ابهام‌ها و پرسش‌‌ها فراو‌ان‌اند. آیا جمهوری اسلامی می‌خواهد وقت‌کشی کند و یا دولت رئیسی به دنبال توافقی بهتر از برجام است که پُزش را به رقیب داخلی بدهد و «پوزه‌ی دشمن خارجی» را با آن به خاک بمالد؟ آیا ایران از درخواستش برای بسته‌شدن سه پرونده پیدا شدن آثار اورانیوم در سه مرکز از پیش اعلام نشده دست بر می‌دارد؟ آیا آمریکا خروج‌ گام‌به‌گام سپاه پاسداران از لیست تروریستی را می‌پذیرد؟ آیا روسیه دیگر کارشکنی نخواهد کرد؟ چرا اروپا می‌گوید این متن نهایی و غیرقابل مذاکره است؟

شاید همین سوال‌ها و ابهام‌هاست که حتی فریدون عباسی، رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی و نماینده فعلی مجلس را هم عصبی کرده بود که:«ما هرچه می گوییم شما در این مذاکرات درباره چه چیزی صحبت می‌کنید، پاسخ دقیقی نمی‌شنویم. هنوز عنوان مذاکرات جدید روشن نیست و درباره محتوای گفت‌وگوها اطلاع‌رسانی کافی انجام نمی‌شود، انتقاد کرد. باید روشن شود ما به دنبال رفع کدام تحریم‌ها هستیم؟ تحریم‌های بانکی، نفتی، کشتیرانی یا سایر موارد؟ ما می‌خواهیم تحریم فروش نفت را برداریم یا تحریم بانک مرکزی را برداریم؟ باید مشخص شود اولویت ما در این مذاکرات چیست؟»

کسی حاضر به پاسخ‌دادن به این سوالات نیست اما پیامی که علی باقری کنی، رئیس هیات مذاکرات هسته‌ای ایران، قبل از عزیمت به وین، منتشر کرد می‌تواند ذهنیت و دیدگاه او و سران جمهوری اسلامی را تا حدی هویدا کند. او گفته بود: «مسئولیت بر عهده آنهایی است که توافق را نقض کرده و در فاصله گرفتن از میراث‌ منحوس گذشته ناکام مانده‌اند. آمریکا باید قدردان فرصتی باشد که با سخاوتمندی اعضای برجام فراهم شده است؛ توپ در زمین آنهاست تا از خود پختگی نشان داده و مسئولانه عمل نماید.»

همان‌زمان امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه نیز در تماس با وانگ ایی وزیر خارجه چین «ضمن اشاره به تلاش فعالانه طرف ایرانی برای نیل به یک توافق پایدار و قوی، بر لزوم واکنش واقع‌بینانه آمریکا به پیشنهادهای سازنده جمهوری اسلامی ایران در مورد مسائل مختلف برای انجام توافق، تاکید کرد.»

امیرعبداللهیان روز جمعه با حضور در کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی، محور مطالبات و خواسته‌‌های تیم مذاکره‌کننده ایران در وین را «تامین منافع اقتصادی»، «رعایت خطوط قرمز» و «حفظ توان و دانش و فناوری هسته‌ای» عنوان کرد.

تا اینجای کار، یکی از دو مقام مهم تیم دیپلماسی ابراهیم رئیسی، ایران را سخاوتمند، دیگری ایران را ارائه دهنده‌ی پیشنهاد سازنده می‌داند. رئیسی هم که اعلام کرده مردم آماده‌ی مقاومت هستند.

در کنار این مواضع عجیب، دو گروه دیگر نیز هستند که یکی از آنها عملا خواهان تولید بمب هسته‌ای است و دیگری نیز ادعا می‌کند که آمریکا و اروپا به شدت به نفت و گاز ایران محتاج هستند و آنها هستند که باید با خواهش و تمنا، دنیال کسب رضایت مقامات جمهوری اسلامی باشند.

محمدجواد حاج‌ علی‌اکبری در خطبه های این هفته نماز جمعه تهران ابراز امیدواری کرد که تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی، برای رفع تحریم‌ها با «مواجهه عاشورایی و مدیریت عاشورایی» قاطعانه از منافع کشور و مردم پاسداری کنند. حاج‌ علی‌اکبری که چند سالی است در دستگاه رهبری‌ قدرت قابل توجهی یافته و آشکارا در دوران حیات قاسم سلیمانی، از او خواسته بود وارد عرصه‌ی انتخابات ریاست جمهوری شود، در ادامه گفته است: «به دشمنان و آمریکای جهان‌خوار می‌گوییم که ایران را امتحان نکنید. اگر نیاز به مذاکره دارید که قطعا نیز دارید با شرایط این ملت کنار بیایید و دست از زیاده‌خواهی‌ها بردارید.»

مذاکرات پنج‌ روزه در وین پایان یافت در حالی‌که ایران و آمریکا یکدیگر را به کارشکنی در راه رسیدن به توافق و احیای برجام متهم می‌کنند، اما تأملی در اظهارات مقامات ایرانی و آمریکایی و پیشنهادات اروپایی حتی پیش از انجام مذاکره نشان می‌داد که این مذاکرات چیزی از این اتهام‌زنی‌ها کم نمی‌کند و جز گذشت زمان و حرف‌های تکراریِ طرفین ماجرا حاصلی ندارد.