مقدمه یا «متن»؟

زیتون-محمدرضا سرداری: «مقدمه»‌کوتاهی  که میرحسین موسوی بر ترجمه بیانیه‌های جنبش سبز به زبان عربی نوشته، طوفان خبری جدیدی به راه انداخته است. رسانه‌های حکومتی و وابسته به نهادهای امنیتی بدون استثناء به این مقدمه واکنش نشان داده و بخشی از متن صفحات اصلی خود را به «تخریب» میرحسین  موسوی و  «تمجید» از سردار همدانی  اختصاص داده‌اند. در رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از ایران و هم‌چنین شبکه‌های اجتماعی نیز بحث و گفت‌وگو در این باره هم‌چنان داغ است.

مقدمه میرحسین موسوی دو محور منفک از یکدیگر دارد.

نخست نقد سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی و خوار شمردن نقش فرمانده‌هایی که جان خویش را در این راه باختند و دوم ورود به بحث جانشینی و هشدار نسبت به موروثی شدن ولایت فقیه.

محور نخست کاملا با موضوع« بهار عربی» مرتبط است هر چند تناسب زمانی ندارد و ناظر به زبانی است که بیانیه‌ها به آن ترجمه شده‌اند.

محور دوم ارتباطی با موضوع «بهار عربی» ندارد اما چنین می‌نمایاند که گویی خبرهای تازه‌ای از خیابان ایرانشهر جنوبی( ساختمان بیت رهبری) به کوچه اختر (حصرگاه موسوی و رهنورد) درز کرده و میرحسین را به این صرافت انداخته تا هشداری صادر کند.

رسانه‌های سپاه و‌ اقتدارگرایان: موسوی حامی «داعش» است

واکنش رسانه‌های حکومتی به متن موسوی از خط مشی واحدی پیروی می‌کند. آنان بدون اشاره به محور دوم متن که به خطر موروثی شدن حکومت پرداخته، محور نخست را برجسته ساخته و کوشیده‌‌اند تا با ادبیات خویش موسوی را «حامی تروریسم منطقه‌ای»، «هم‌پیاله داعش و اسراییل و سعودی» جا بزنند.

ابراهیم رئیسی بدون اشاره به نام موسوی از جان‌باختگان مدافع حرم تجلیل کرده است. صدا و سیما نیز مستندی از دیدار علی خامنه‌ای در منزل حسین همدانی پس از جان باختنش در سوریه پخش کرد.

در میان واکنش‌ها و اتهام‌ها به موسوی، رسانه‌های اقتدارگرایان فراموش ‌نکرده‌اند که زمینه را برای برخوردهای احتمالی هم‌ فراهم کنند؛ کسانی که به ادعای این رسانه‌ها چنین خوراکی را برای موسوی تدارک دیده‌اند. از متن یادداشت‌هایی که در رسانه های چون کیهان، تسنیم و همشهری و رجانیوز منتشر شده، رد تسویه حساب سیاسی و مقدمات برخورد را می‌شود دید.

تسنیم صراحتا از خاتمی خواسته تا موضع خویش را نسبت به این متن روشن کند. این رسانه نزدیک به سپاه پاسداران با انتشار مطلبی با عنوان « آقای خاتمیو جبهه اصلاح‌طلبان! موضع خود را درباره بیانیه تروریستی موسوی مشخص کنید‌!» نوشته است عدم مرزبندی صریح و مشخص با چنین اقدامی، خط بطلانی بر ادعاهای اصلاح‌طلبانه آنها خواهد بود. کیهان بیانیه موسوی را ماموریتی دیکته شده از سوی بازیگران پشت صحنه توصیف کرده که هدفش بازسازی بدنه تندروی اصلاح طلبان است.

رجانیوز، رسانه نزدیک به جبهه پایداری، پا را فراتر نهاده و  لیست کاملی از رقبای سیاسی خود تهیه کرده و  از آن‌ها خواسته که سکوت خود را در برابر این بیانیه بشکنند.  به نوشته رجاءنیوز «سید محمد خاتمی نه تنها واکنشی درخور نشان نداده است بلکه رسانه منتسب به وی که سخنان و مواضع او را پوشش می‌دهد به بازنشر بیانیه و حمایت کاربران ضدانقلاب از این بیانیه پرداخته است» و  علاوه بر جواد ظریف ، «سید حسن خمینی، حسن روحانی، علی لاریجانی، اسحاق جهانگیری چهره‌های شاخص دیگری هستند که برای کوچک‌ترین اتفاق واکنش نشان می‌دهند اما هنوز موضع خود را در برابر بیانیه‌ داعش‌گونه میرحسین موسوی مشخص نکرده‌اند».

عبدالله گنجی روزنامه نگار اصولگرا نیز در توئیتی متن موسوی را درباره موروثی کردن رهبری نقد ندانسته و به مواضع تاجزاده منتسب کرده است.مصطفی تاج زاده چندی پیش با اتهام اقدام علیه امنیت کشور بازداشت شد. وی بارها در اظهاراتش از موروثی شدن رهبری انتقاد کرده بود.

متن موسوی با وجود آن که در شبکه‌های اجتماعی با استقبال بسیاری از فعالان اصلاح‌طلب و تحول‌طلب روبرو شده، اما اصلاح‌طلبان محافظه‌کار(حکومتی) تاکنون با سکوت از کنار آن گذشته اند. این سکوت در واقع در راستای استراتژی حفظ بقا است که اصلاح‌طلبان حکومتی پس از حوادث ۸۸ اتخاذ کردند تا رفته‌رفته راه خویش را از موسوی جدا کنند.

تندروها: موسوی باید مجازات شود

مجازات میرحسین موسوی و درخواست اعدام او از جمله ادعایی است که پس از حصر خانگی او بارها از سوی اقتدارگرایان مطرح شده است اما این‌بار در رسانه رسمی حکومتی چندان توجهی به آن نشده است. این ادعاها بیشتر از زبان چند فعال توییتری وابسته به بسیج دانشجویی نهادهای امنیتی مطرح شده است که معمولا جنبه تبلیغاتی دارد.

برخی نوشته‌اند اکتفا به حصر خانگی موسوی اشتباه بوده است و او باید از همان سال ۸۸ مجازات می‌شد. هر چند به باور آنان «هنوز هم دیر نشده است». توییت‌کنندگان اشاره‌ای به نوع مجازات نکرده‌اند ولی از گفتارشان پیدا است که خواهان اشد مجازات موسوی هستند.

توئیت‌های دیگری موسوی را برانداز توصیف کرده و ضمن اشاره به انتقادات موسوی از سردار همدانی نوشته‌اند که موسوی هنوز از وی «کینه» دارد.

سردار حسین همدانی پیش از اعزام به سوریه از فرماندهان میدانی سرکوب اعتراضات سال ۸۸ بود و نقش محوری در سرکوب اعتراضات روز عاشورا داشت. سید علی موسوی خواهرزاده میرحسین موسوی نیز در آن روز ترور شد اما هنوز عوامل ترور وی شناسایی نشده‌اند.

توییت‌کننده ای صراحتا به نقش سردار همدانی به سازماندهی اراذل و اوباش برای اعزام آنان به سوریه به عنوان مدافع حرم اشاره کرده است. سردار همدانی در خاطراتش گفته بود که بعد از آغاز اعتراضات مردمی در سوریه به دستور قاسم سلیمانی به عنوان مستشار نظامی عازم سوریه شد تا به ارتش سوریه در سرکوب اعتراضات کمک کند.

برانداز‌ها: موسوی کاره‌ای نیست

بخش عمده ای از رسانه‌های طرفدار براندازی و نزدیکان به شاهزاده رضا پهلوی نیز واکنش‌های سلبی به این متن داشته‌اند. با وجود آن که این متن بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از ایران داشته است. اما در تحلیل‌ها و دیدگاه‌هایی که منتشر شده، تحلیل‌گران این رسانه‌ها می‌کوشند‌ تا متن موسوی را بی‌اهمیت جلوه دهند.

به باور آنان موسوی همچنان خواستار تغییرات در چارچوب جمهوری اسلامی است در حالی‌که مردم خواهان عبور از جمهوری اسلامی هستند و موروثی بودن یا نبودن ولی‌فقیه دغدغه آنان نیست.

آن بخش از متن موسوی نیز که اشاره به آیت‌الله خمینی دارد، نیز مورد انتقاد دسته‌ای از فعالان و تحلیل‌گران قرار گرفته است. به گفته آنان موسوی هنوز به روح‌الله خمینی و آرمان‌هایش اعتقاد دارد و موضع خویش را با وقایع دهه شصت و رهبری آیت‌الله خمینی روشن نکرده است.

موسوی در متن یا در حاشیه؟

از واکنش‌های صورت‌گرفته به مواضع اخیر میرحسین موسوی دو فرضیه را درباره در متن یا در حاشیه‌بودن وی می‌توان ارائه داد.

نخست آن‌که هم‌چنان که براندازان معتقدند موسوی نقش چندانی در مناسبات فعلی ندارد و متن اخیرش نیز به عامدانه از سوی رسانه‌های حکومتی برجسته شده تا برای بگیر و ببندهای آینده در مسیر جانشینی زمینه‌چینی شود.

اما فرضیه دیگر می‌گوید کلام موسوی علی‌رغم تحمل ۱۱ سال حصر و دوری از فضای سیاسی و رسانه‌ای، هم‌چنان نافذ است تا جایی که اظهاراتش واکنش همه رسانه‌های فارسی‌زبان جریان‌ اصلی اعم از داخلی و خارحی  را برانگیخته است.

همچنان‌که رسانه‌های اقتدارگرایان پیش‌بینی کرده‌اند، میرحسین موسوی هوشمندانه کوشیده است تا روزنه‌ای در فضای موجود برای بازسازی جنبش سبز ایجاد کند تا از طریق آن جنبش‌های پراکنده اجتماعی را منسجم سازد. از این رو اقتدارگرایان همچنان از نفوذ کلام وی در هراس‌اند و راز و رمز تمدید حصر نیز در همین نفوذ کلام او نهفته است.

با این وجود نقد دوره رهبری آیت‌الله خمینی هنوز دغدغه بسیاری از فعالان جنبش سبز و جمهوری‌خواهان است. ارجاع موسوی به مواضع بنیان‌گذار جمهوری اسلامی درباره موروثی بودن نظام ولی‌فقیه «تناقضی» است که برخی تحلیلگران نزدیک به جنبش سبز بدان اشاره می‌کنند‌. برخی شواهد تاریخی و از جمله مصاحبه احمد منتظری با سایت زیتون نشان می‌دهد که احمد خمینی نیز در سودای تکیه‌زدن بر جای‌گاه پدرش بود و نقش رازآلود او در اعدام‌های سال ۶۷، برکناری آیت‌الله منتظری و بازنگری در قانون اساسی در همین راستا قرار داشته است.

آن‌چه در  این میان نباید پنهان بماند این است که علی‌رغم ۱۲ سال حصر و دوری از رسانه و جامعه، حتی مقدمه‌ای از میرحسین موسوی بر یک ترجمه  هم می‌تواند در  «متن» سیاست و جریان‌های سیاسی قرار گیرد و  معیاری بر دوستی‌ها و دشمنی‌ها و همبستگی‌های خواسته یا ناخواسته باشد.