ماهواره خیام؛ مدیریت ایرانی و قول و قرار روسی

زیتون-ماهواره‌ای که در ابتدا ادعا شد صفر تا صد آن ایرانی است، حالا معلوم شده که ساخت روسیه است.

روز ۱۸ مرداد رسانه‌های حکومتی ایران به تبلیغات گسترده‌ای در مورد پرتاب ماهواره «خیام» دست زدند.

خبرگزاری ایرنا نوشت که «ماهواره ایرانی خیام در یک همکاری مشترک با کشور روسیه» به فضا پرتاب شده و خبرگزاری تسنیم وابسته به سپاه پاسداران مدعی شد که «خیام» تماما ایرانی است و روسیه تنها در پرتاب آن نقش داشته است.

ماهواره خیام با موشک ماهواره‌بر «سایوز» روسیه از ایستگاه فضایی بایکونور قزاقستان به فضا پرتاب شد.

سفارت روسیه در تهران روز ۱۹ مرداد اعلام کرد که این ماهواره به سفارش ایران و توسط شرکت‌های روسی ساخته شده است.

صفحه اینستاگرام سفارت روسیه در تهران با نمایش فیلمی از پرتاب این ماهواره نوشت که «در ۹ آگوست (۱۸ مرداد)، مدیر کل شرکت دولتی روسکوسموس روسیه، با هیاتی از جمهوری اسلامی به ریاست وزیر ارتباطات گفتگو کرده» و نمایندگان حکومت ایران در پایگاه فضایی بایکونور پرتاب ماهواره «خیام» را که توسط «شرکت‌های روسی به سفارش طرف ایرانی» ساخته شده بود، «تماشا» کردند.

پس از آن بود که حسن سالاریه، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فضایی جمهوری اسلامی در نشستی خبری در پایگاه فضایی ماهدشت گفت: «این ماهواره به سفارش ایران در یکی از شرکت‌های روسی ساخته شده است.»

رئیس سازمان فضایی جمهوری اسلامی افزود: «این ماهواره براساس پارامترهای تعیین شده از سوی ایران و همچنین نظارت ایران به مرحله ساخت رسید.»

سالاریه گفت که ماهواره خیام در «اواسط دهه ۹۰» توسط محققان فضایی کشور با توجه به نیاز روز آن زمان تعریف شده بود. او ادامه داد که پس از انجام مطالعات اولیه و «اجرای طراحی مفهومی» ماهواره خیام «مشخصات فنی» تعیین شد.

علاوه بر این او اضافه کرد: «صنعت ماهواره‌سازی به این صورت نیست که بتوان در یک فروشگاهی وارد و آن را سفارش داد، برای سفارش یک ماهواره نیاز است تا پارامترهایی همچون تعیین مقررات، سیستم‌های مخابراتی، سیستم‌های ارتباطی و سنجشی در پیک‌های مختلف و همچنین کنترل وضعیت و پایداری ماهواره انجام شود.»

سالاریه همچنین از هزینه «حدود ۴۰ میلیون دلاری» برای پروژه این ماهواره خبر داد.

یک منبع اختصاصی در دولت جمهوری اسلامی به «زیتون» گفت که مقامات سازمان فضایی مدعی هستند که با روسیه توافق شده بود که اعلام شود ماهواره خیام توسط مهندسان ایرانی ساخته شده است و تنها به همکاری مشترک روس‌ها اشاره شود.

این منبع اختصاصی که خواست نام او افشا نشود، افزود که متاسفانه در دولت آقای رئیسی همه تصمیم‌گیرنده و صاحب اختیار هستند و نهایتا هم کسی مسئولیت نمی‌پذیرد و متاسفانه انتشار چنین اخباری بیش از پیش آبروی بین‌المللی ایران را خدشه‌دار می‌کند. او گفت، البته روس‌ها هم معمولا قول و قرارهایی که می‌گذارند را فراموش می‌کنند.

علاوه بر ادعای رسانه‌های حکومت ایران مبنی بر «بومی» بودن ماهواره خیام، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز روز ۱۸ مرداد در توییتی نوشت: «پرتاب ماهواره خیام به فضا، جدیدترین دستاورد هوافضایی دانشمندان ایرانی برای اهداف صلح آمیز و برگ زرین دیگری در تاریخ افتخارات علمی ایران اسلامی است. مسیر درخشان پیشرفت‌های علمی و فناوری جمهوری اسلامی ایران علیرغم تحریم‌ها و فشار حداکثری دشمنان ادامه دارد.»

انتقادات بسیاری از پرتاب ماهواره خیام و احتمال استفاده روسیه از آن برای جنگ در اوکراین مطرح شده است.
وزارت خارجه آمریکا در واکنش به پرتاب این ماهواره نسبت به «قابلیت‌های چشمگیر جاسوسی» آن هشدار داد.

شبکه ۱۱ تلویزیون اسرائیل نیز اعلام کرد مقامات این کشور از همکاری ایران و روسیه در زمینه ارسال ماهواره خیام به فضا بسیار نگران‌اند و دیپلمات‌های غربی به این شبکه اسرائیلی گفتند که اگر غرب مطمئن شود که جمهوری اسلامی به صورت فعال در جنگ اوکراین به روسیه کمک می‌کند، این موضوع برای ایران هزینه خواهد داشت.

گفتنی است که روزنامه واشنگتن پست هفته گذشته در گزارشی نوشت که توافق بر سر این ماهواره ۴ سال پیش میان جمهوری اسلامی و روسیه انجام شده است.

براساس این گزارش روسیه متعهد شد که یک ماهواره «کاناپوس وی» ساخت این کشور که به دوربین با کیفیت بالا مجهز است به جمهوری اسلامی واگذار کند. واشنگتن پست افزود که این ماهواره به تهران قابلیت‌های بی‌سابقه‌ای برای نظارت مداوم بر تاسیسات حساس در اسرائیل و خلیج فارس می‌دهد.

ایران نهمین کشور دنیا پس از شوروی، ایالات متحده آمریکا، فرانسه، ژاپن، چین، بریتانیا، هند و اسرائیل است که موفق به پرتاب ماهواره شده است، اگرچه تاکنون با وجود هزینه‌های گزاف اغلب ماهواره‌هایی که جمهوری اسلامی مستقلا به فضا پرتاب کرده یا سقوط کرده و یا از مدار خارج شده‌اند.