سلمان رشدی و «خدای دهه‌ی شصت»؟

زیتون-گویی خدای دهه‌ی شصت سرانجام گریبان سلمان رشدی را هم گرفته.

نویسنده مشهور هندی‌تبار که تابعیت آمریکا و بریتانیا دارد، روز جمعه ۲۱ مرداد، در مراسم کتاب‌خوانی در «انستیتوی چاتوکوا» در نیویورک با چاقو مورد حمله قرار گرفت.

تقریبا تمام کسانی که در دهه‌ی شصت و پیش از آن در ایران به دنیا آمده‌اند، نام «سلمان رشدی» را شنیده‌اند. رشدی که در سال ۱۳۶۴ با رمان «بچه‌های نیمه شب» برنده‌ی جایزه‌ی بهترین رمان خارجی در ایران شد، در سال ۱۳۶۷ از سوی آیت‌الله خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، به دلیل نوشتن رمانِ «آیات شیطانی» با اتهام سب‌النبی  مواجهه شد و خمینی از «مسلمانان غیور» خواست  تا «در هر نقطه‌ای» که او را یافتند، «سریعا  اعدام نمایند».

خبرنگار آسوشیتدپرس که در این مراسم کتابخوانی حضور داشت، گزارش داده که مردی هنگام معرفی سلمان رشدی به صحنه سخنرانی هجوم برد و با مشت یا چاقو شروع به ضربه زدن به این نویسنده بریتانیایی-آمریکایی هندی‌تبار کرد.

پلیس ایالت نیویورک دقایقی پس از انتشار این خبر اعلام کرد که رشدی از ناحیه گردن و شکم مجروح شده و بلافاصله با هلی‌کوپتر به بیمارستان منتقل شده است.

هرچند ابتدا هویت ضارب مشخص نشده بود اما پس از چند ساعت پلیس اعلام کرد، عامل حمله به سلمان رشدی فردی به نام هادی مطر است، ۲۴ سال سن دارد و در شهر فیرویو، در ایالت نیوجرسی زندگی می‌کند. پلیس نیویورک اضافه کرد که شواهد نشان می‌دهد که هادی مطر همدستی نداشته است.

علاوه براین منابع پلیس گفته‌اند که٬ هادی مطر یک گواهینامه جعلی به نام «حسن مغنیه» همراه داشته است.

هادی مطر در آمریکا به‌دنیا آمده و پدر و مادر او از لبنان به آمریکا مهاجرت کرده‌اند.

اندرو وایلی، مدیر برنامه‌های سلمان رشدی گفته این که این نویسنده تحت عمل جراحی قرار گرفته و «زیر دستگاه تنفس مصنوعی بوده و قادر به تکلم نیست.» همچنین این احتمال وجود دارد که سلمان رشدی یکی از چشمان خود را از دست بدهد. علاوه بر این اعصاب یکی از بازوهای او به شدت آسیب دیده و کبدش چاقو خورده است.

سلمان رشدی قرار بود روز جمعه در موسسه چاتوکوا، در مورد یکی از رمان‌هایش با نام «بچه‌های نیمه‌شب» سخنرانی کند، این رمان تحسین شده دوران پسااستعماری در هند را به تصویر می‌کشد و جایزه ادبی بوکر را دریافت کرده است.

سلمان رشدی و خدای دهه شصت
اگرچه هنوز انگیزه مهاجم مشخص نیست، اما از همین حالا هم بسیاری از رسانه‌ها در گزارش‌های خود در مورد ترور سلمان رشدی به فتوایی که آیت‌الله خمینی ۳۴ سال پیش صادر کرد، اشاره می‎کنند و به طور غیرمستقیم انگشت اتهام را به سوی جمهوری اسلامی می‌گیرند.

یک مقام پلیس نیویورک که نام او اعلام نشده به شبکه ان‌بی‌سی گفته است که بررسی فعالیت‌های هادی مطر در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که او از گروه‌های رادیکال شیعه و جمهوری اسلامی حمایت می‌کرده است.

روزنامه نیویورک پست نیز به نقل از منابع امنیتی نوشت که هادی مطر از طرفداران حکومت جمهوری اسلامی‌ و سپاه پاسداران است.

سلمان رشدی در سال ۱۹۸۸ کتاب آیات شیطانی را منتشر کرد، سوژه اصلی این کتاب مهاجران بوده و به سبک «رئالیسم جادوئی» نوشته شده است، اما در بخش‌هایی از این کتاب ارجاع‌هایی به زندگی پیامبر اسلام شده است.

انتشار کتاب آیات شیطانی با خشم بسیاری از مسلمانان روبرو شد و اعتراضاتی را در مشورهای مختلف به دنبال داشت.

رادیو جمهوری اسلامی روز ۲۵ بهمن ۱۳۶۷ اعلام کرد که روح‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی فتوایی صادر کرده است. در این اطلاعیه رادیویی، خمینی از «مسلمانان غیور سراسر جهان» خواست که نویسنده کتاب آیات شیطانی و همچنین «ناشرین مطلع از محتوای» این رمان را اعدام کنند.

رهبر پیشین حکومت ایران حتی اعلام کرد که کشته‌شدگان این راه را نیز «شهید» هستند.

روح‌الله خمینی چند ماه پس از صدور این فتوا درگذشت.

بنیاد پانزده خرداد، از نهادهای وابسته به رهبر جمهوری اسلامی سه میلیون و سیصدهزار دلار برای قتل سلمان رشدی جایزه تعیین کرد.

سلمان رشدی از سال ۱۹۸۹ پس از صدور فتوای حکم قتلش توسط روح‌الله خمینی به صورت مخفیانه زندگی می‌کرد، اگرچه حدود دو سال پیش او در مصاحبه‌ای گفت که دیگر «نمی خواهم مخفیانه زندگی کنم… آن زمان ۴۱ ساله بودم (زمان صدور فتوای قتل) و اکنون ۷۱ ساله هستم. اوضاع اکنون خوب است.»

سلمان رشدی و مذاکرات هسته‌ای؛ واکنش‌ها
این روزها مذاکرات هسته‌ای حکومت ایران و غرب با چالش‌های بسیاری روبرو است، یکی از موضوعاتی که دائما توسط کشورهای غربی علیه جمهوری اسلامی مطرح می‌شود، تروریسم منطقه‌ای و بین‌المللی است.

در همین حال کمتر از یک ماه پیش رسانه‌ها گزارش دادند که جمهوری اسلامی قصد داشته از طریق فردی به نام «خالد مهدی‌اف»، مسیح علینژاد، روزنامه‌نگار ایرانی را در نیویورک ترور کند.

روز ۱۹ مرداد نیز وزارت دادگستری آمریکا با انتشار بیانیه‌ای در پایگاه خبری رسمی خود اعلام کرد که مردی ۴۵ ساله به نام شهرام پورصفی که از کارکنان یا ماموران سپاه قدس است، تلاش کرده که به افرادی در آمریکا معادل ۳۰۰ هزار دلار برای ترور جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ پرداخت کند.

اما برخی از مقامات حکومتی و کاربران شبکه های اجتماعی این اتفاقات را مشکوک دانسته و گفته‌اند که این اقدامات تلاش‌هایی در جهت تحت فشار قرار دادن ایران است.

محمد مرندی، مشاور هیات مذاکره‌ کننده جمهوری اسلامی و فرزند علیرضا مرندی، مشاور و پزشک مخصوص علی خامنه‌ای در توییتی به زبان انگلیسی نوشت: «من برای نویسنده ای که نفرت و تحقیر بی پایان نسبت به مسلمانان و اسلام داشت، اشک نمی‌ریزم. او سرباز پیاده یک امپراتوری است که به عنوان یک رمان‌نویس پسااستعماری ظاهر شده است. اما آیا عجیب نیست که با نزدیک شدن به توافق هسته‌ای احتمالی، ایالات متحده ادعاهایی در مورد ضربه زدن به بولتون داشته باشد… و سپس این اتفاق می‌افتد؟»

اسماعیل قاآنی، فرمانده کنونی سپاه قدس روز ۱۰ دی ۱۳۹۹ در دیدار با نمایندگان مجلس یازدهم، در آستانه سالگرد کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده سابق سپاه قدس گفته بود که «عوامل امریکایی دخیل در ترور شهید سلیمانی باید سبک زندگی مخفی سلمان رشدی را یاد بگیرند؛ چرا که جمهوری اسلامی انتقام خون به ناحق ریخته شهید سلیمانی را خواهد گرفت.»

رسانه‌های حکومتی ایران در پوشش خبر حمله به سلمان رشدی به حکم مشهور خمینی در مورد ارتداد و قتل او اشاره کرده و از عامل این ترور تمجید کردند.

روزنامه تندرو کیهان در ستون «گفت و شنود» تلویحا آرزو کرد که سلمان رشدی بمیرد و به عامل این حمله تروریستی «هزاران آفرین» گفت.

خبرگزاری دولتی‌ ایرنا هم در توییتی به طور غیرمستقیم از هادی مطر حمایت کرد.

خبرگزاری مهر، وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی در گزارش خود در مورد این ترور از تیتر «حمله به شیطان در ۲۰ ثانیه» استفاده کرد.

سایت رجانیوز نیز تیتر زد: «سه دهه پس از فتوای تاریخی امام خمینی(ره) رخ داد؛ صید نویسنده مرتد در نیویورک».

محسن کدیور، پژوهشگر و نواندیش دینی، که کتابی در «نقد مجازات مرتد با موازین فقه استدلالی» دارد، با انتشار توییتی حمله به سلمان رشدی را محکوم کرد و آن را «عملی زشت» خواند که عامل آن باید «مجازات و محاکمه» شود.

از طرفی دیگر عطاء‌الله مهاجرانی، وزیر ارشاد در دولت اصلاحات، که کتاب مشهوری در نقد «آیات شیطانی» دارد، در واکنش به انتقاد کاربران شبکه‌های اجتماعی، که خواستار محاکمه و اخراج او از بریتانیا شده‌‌اند، نوشت که «بعد از حادثه مجروح شدن رشدى، همان نغمه کتاب من و فتواى امام نو شده است. من محاکمه در دادگاه لندن را، درخشانتر از استیضاح مى‌دانم، آماده ام تا از این فرصت طلایى بهره مند شوم. جدى باشید!».

واکنش‌های بین‌المللی
جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا، حمله به سلمان رشدی را «هولناک» توصیف کرد.

امانوئل مکرون، رییس‌جمهور فرانسه، با اشاره تلویحی به حکم قتل او توسط خمینی، گفت که سلمان رشدی «۳۳ سال» نماینده «آزادی و مبارزه با تاریک‌اندیشی» بوده و اکنون «قربانی حمله نیروهای نفرت و بربریت شده است. مبارزه او مبارزه‌ای جهانی و متعلق به همه ما است. اکنون بیش از هر زمان دیگری در کنارش می‌ایستیم.»

بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا نیز گفت: «از اینکه سلمان رشدی هنگام استفاده از حقی که هرگز نباید از دفاع از آن دست برداریم، چاقو خورد وحشت‌زده شدم.»

وزیر فرهنگ بریتانیا نیز گفت: «این حمله هولناکی به یک غول ادبی و یکی از مدافعان بزرگ آزادی بیان است.»
برخی از شخصیت‌های ادبی نیز به ترور سلمان رشدی واکنش نشان دادند. نویسندگان مشهوری مانند جی‌کی رولینگ، استیون کینگ نیز با سلمان رشدی ابراز همبستگی کردند.

مدیرعامل انجمن قلم آمریکا (پن) با اشاره به اینکه که از شنیدن خبر حمله «وحشیانه و از پیش برنامه‌ریزی شده» به سلمان رشدی شوکه شده، گفت: «حمله به سلمان رشدی با هیچ حمله دیگری علیه یک نویسنده ادبی در خاک آمریکا قابل مقایسه نیست.»

تسلیم نسرین، نویسنده سوئدی-بنگلادشی، گفت: «سلمان رشدی در غرب زندگی می‌کند و از ۱۹۸۸ تحت محافظت‌های شدید امنیتی بوده است. اگر به سلمان رشدی حمله شده، هر شخص دیگری نیز که منتقد اسلام است ممکن است هدف حمله قرار گیرد. من نگرانم.»

نیل گیمن، نویسنده بریتانیایی گفت که از حمله به سلمان رشدی شوکه و پریشان شده است.

کازوئو ایشی‌گورو، نویسنده بزرگ بریتانیایی و برنده نوبل ادبیات، نیز به گاردین گفت که سلمان رشدی شجاع بوده و «با وجود خطراتی که هرگز از بین نرفتند، او در مسیر (دفاع) از تفکر و آزادی بیان بود.»