شکاف نسلی آتش زیر خاکستر اعتراضات در ایران

هر چند که تعریف مفهوم نسل٬ در علوم اجتماعی پیچیده هست اما معمولا جامعه شناسان معتقدند؛ مفهوم نسل متشکل از تفاوت های فردی برای گروه های اجتماعی و افرادی که در دوره زمانی مشابه ای در یک جامعه متولد شده اند٬ بکار برده می شود. بطور کلی احساسات٬ افکار٬ نگرش و رفتار های مشابه به جهان اطراف و تجربه های زیسته ی مشترک دارند. رویکردهای نسل جوان مکررا توسط محافل دانشگاهی و سیاسی مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. در این زمینه مدتی ست که در ایران٬ در محافل حکومتی و دانشگاهی از ویژگی های نسل جدید و قدرت آنان در شکل دادن به آینده و نقش و پویایی آنان در تغییرات تاریخی و اجتماعی ایران بحث می شود.

جامعه ایرانی از نظر سیاسی به شدت دو قطبی شده است و این نسل جوان رویکردهای متفاوتی نسبت به نسل های قبلی خود دارد. در ضمن این تفاوت بطور طبیعی بین نسل های قبلی هم وجود داشته است. مطالعه تاریخ به ما نشان می دهد؛ از زمان شکل گیری جهان٬ هیچ جامعه ای به شکل اولیه خود باقی نمانده است. لذا هر جامعه ای محصول روح زمانیست که در آن زندگی می کند و به همین دلیل در معرض تغییر قرار دارد.

تاریخ همیشه شاهد مبارزه بین طرفداران وضع موجود(محافظه کار) و خواهان تغییر وضع موجود (انقلابیون) بوده و اکثرا انقلابیون پیروز این تحولات شده اند و در نتیجه این تغییر بین دو نسل فاصله و جدایی شکل گرفته است. بازده زمانی این جدایی از جوامع سنتی کشاورزی به سوی جوامع صنعتی مدرن شروع شده و به مرور کوتاهتر شده است.

در جامعه ایرانی٬ افرادی که انقلاب را دیده اند و در جنگ عراق علیه ایران زندگی کرده اند؛ هر چند که تعدادشان اندک هست اما دارای ویژگی های صبوری٬ عاطفی و به رضایت مندی معروف هستند. اینان همچنین به صرفه جو و مولد بودنشان مشهور شده اند. در بعد از انقلاب اولین نسلی که به دنیا آمدند تحت تاثیر این نسل بودند. اینان معروف به دهه شصتی ها؛ نسلی سوخته که تولدشان با آتش جنگ٬ تحریم و مشکلات اقتصادی همراه بود.

نسلی ( دهه هفتادی) که بعد از آن متولد شده( پایان جنگ) و در دوران سازندگی و بخصوص در دوران اصلاحات از رفاه اجتماعی نسبی برخوردار بوده است٬ بدلیل اتمام جنگ و پویایی اقتصاد شرایط متفاوتی نسبت به نسل قبلی را زیسته است. این نسل هم انظباط ٬ سخت کوشی و احترام به ارزش های خانواده را پاس داشته است. حوادث اجتماعی٬ تحولات اقتصادی و سیاسی که در منطقه و جهان رخ داده بود بر سبک زندگی٬ ادراک٬ ارزش ها و روابط خانوادگی این نسل نیز تاثیرش را گذاشته است.

اما نسلی که در بازه زمانی تحت سلطه دنیای دیجیتال متولد شده فاصله زیادی از نظر اخلاقی٬ سبک زندگی و نگاه به جهان با نسل های قبلی دارد. این نسل که با نفوذ رسانه ها دیجیتال رشد کرده با خصوصیت پرسشگری و انتقادی خود جلب توجه می کند. متولدین دهه هشتادی موضوع اصلی این یادداشت را تشکیل می دهند. از ویژگی های منحصر به فرد این نسل٬ استفاده از فناوری دیجیتال و ارتباطات بخصوص اینترنت٬ رایانه و تلفن ها هوشمند است و اکثریت به پیشرفت های ابزارهای فناوری وابسته شده اند. در بین این نسل نسبت به نسل قبلی خانواده٬ محله٬ همسایه٬ اقوام تعریف متفاوتی دارد. این نسل به آزادگی علاقه دارد و در خانواده به آزادیخواه معروف هستند. بطور کلی این خصوصیات انعکاسی از جامعه ایست که از آرمان های پدران و مادرانشان جدا شده و راهی متفاوت برگزیده اند. این نسل روز به روز از ارزش های سنتی٬ مذهبی٬ روابط خانوادگی و خویشاوندی فاصله می گیرند. در کنار آن به مسائل جهانی٬ اقتصادی٬ سیاسی و زیست محیطی حساس هستند و نسبت به مسائل جهانی واکنش نشان می دهند. در ضمن این نسل به سرعت و لذت اهمیت می دهد و می خواهد سریع به خواسته هایش برسد. رفتار عجولانه٬ عدم برنامه ریزی برای آینده و رویا پردازی در مورد آینده و تفکر دیالکتیکی شان از خصوصیات بارز این نسل به شمار می رود. اما باید دقت کرد که در جهان سیال و بسیار متحرک ناامنی روحی و مادی افزایش می یابد و عدم توانایی برای بازتعریف جایگاه خود به از خودبیگانگی و توسل به درونگرایی و مطلق سازی٬ از حقیقت می انجامد. این نسل که نسل اینترنت نیز نامیده می شود٬ سعی می کند از داده های دنیای دیجیتال بخصوص پیام های کوتاه در رسانه های اجتماعی درباره زندگی بیاموزد. در سال های اخیر رشد فزاینده تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات موجب بوجود آمدن فضای جدیدی در جامعه ایران شده است.

در جامعه ایران این نسل نه تنها با حکومت ارتباط ساختاری ندارد بلکه هیچ نماینده ای در مجلس و دولت ندارد و تنها چاره را در تغییر حکومت از راه اعتراضات خیابانی می دانند. این نسل به عنوان یک کنشگر اجتماعی٬ سیاسی با گذشت زمان بدنبال جستجوی جایگاه از دست رفته اش در جامعه ایرانی ست. رژیم جمهوری اسلامی دیگر نمی تواند خواست های نسل جوان را نادیده بگیرد. جوانان ایرانی بدلیل عدم مشارکت سیاسی از راه اعتراض خواستار تغییرات ساختاری هستند و دیری نخواهد گذشت که سرنوشت خود و کشور را بدست خواهند گرفت. اعتراض این روزها در ایران٬ اعتراض یک نسل به نسل های پیشین خود است. خشم و فریاد این نسل٬ نسلی از جوانان که با گذشتگان قابل مقایسه نیست و در نتیجه تحمیل یه سبک زندگی برای این نسل غیرقابل پذیرش است. سه نسل دهه شصتی٬ هفتادی و هشتادی بنابر مقتضیات زمانی و مکانی خود سهمی در حرکت های اجتماعی دارند. در ایران شاهد فعال شدن گسل اجتماعی مهمی هستیم که با همراه کردن گروه ها و قومیت ها بدنبال تغییر ساختاری است. به تعبیر اینگلهارت٬ انقلاب آرامی در حال شکل گیری می باشد