اینجا «زن و زندگی» زندانی است

زیتون-منصوره حسینی یگانه: چندی پیش پایگاه خبری قوه قضاییه خبر از آزادی ۹۷۵ نفر از زنان زندانی و محکوم با آزادی مشروط یا سایر ارفاقات قانونی داد و اعلام کرد حدود ۶ هزار نفر از زنان زندانی در سراسر کشور نیز به مرخصی اعزام شدند.

به دلایل مختلف آمار قابل استنادی از زندانیان در ایران وجود ندارد٬ اما پس از انتشار این گزارش عماد باقی، رئیس کمیته دفاع از حقوق زندانیان این پرسش را مطرح کرد که مگر چه تعداد زندانی زن وجود دارد که به «نزدیک ۷هزار نفر» از آنها در این خبر اشاره شده است.

آمار زندانیان زن در ایران یک تا دو درصد بوده و در سال ۱۳۹۳به ۳ درصد رسیده بود. اما احتمالا این آمار در سال‌های اخیر که زنان بیشتری به دنبال آزادی انتخاب سبک زندگی خود هستند بیشتر شده است.

یکی از گزارش‌های مهم در خصوص وضعیت زندان زنان، اطلاعاتی است که نرگس محمدی فعال مدنی و حقوق بشر به تدریج از زندان محل نگهداریش منتشر می‌کند. او به تازگی از زندان اوین گزارشی داده که نام ۵۸ زندانی زن به همراه اطلاعات روزهای انفرادی، میزان محکومیت و وضعیت سلامت آنها را در بر می‌گرفت.

یکی از نکته‌های قابل توجه این گزارش تعداد روزهایی است که در مجموع این زنان در انفرادی گذرانده‌اند؛ ۸۳۵۰ روز!

با نگاهی به دلیل بازداشت این زنان درمی‌یابیم که بخش زیادی از آنها نه به‌خاطر فعالیت سیاسی یا جرایم حقوقی که به‌دلیل مذهب‌شان یا روش زندگی متفاوت با آنچه در جمهوری اسلامی مرسوم است به زندان افتاده‌اند. برخی هم حتی به دلایل انسانی مانند دفاع از فرزندشان دستگیر شده‌اند.

برای مادری کردن: فرنگیس مظلوم ۵۸ سال دارد و به اتهام فعالیت برای آزادی پسرش سهیل عربی که از مخالفان نظام جمهوری اسلامی است دستگیر شده است. ۲۰ روز در انفرادی بوده و مدت محکومیتش نه ماه است. اطلاعات سپاه پاسداران سهیل عربی فرزند خانم مظلوم را سال ۱۳۹۲ به خاطر انتشار مطالبی در فیسبوک، به اتهام توهین به مقدسات بازداشت کرده بود.

برای مسلمان نبودن: فریبا کمال‌آبادی و مهوش شهریاری هر کدام ۱۰۹۵ روز در زندان انفرادی بودند که در میان این ۵۸ نفر بیشترین زمان را در انفرادی گذرانده‌اند و همین‌طور هر کدام با محکومیت ۱۰ سال بیشترین زمان محکومیت را هم از میان زنان این فهرست دارند. این دو نفر از جامعه بهاییان هستند. در مجموع ۶ نفر از زندانیان بند زنان اوین به «جرم» بهایی بودن در زندان‌اند. در مجموع این افراد ۲۳۲۷ روز در انفرادی بوده‌اند و ۳۰ سال و ۵ ماه محکومیت دارند. (فریبا کمال‌آبادی٬ هاله غلامی، مهوش شهریاری٬ ژیلا شهریاری، افسانه امامی، ثمین احسانی)

البته این تنها بهایی بودن و فعالیت‌های مرتبط با این آئین نیست که جرم‌انگاری شده است. به عنوان نمونه دو نفر دیگر از این زندانیان٬ ملیحه نظری و سارا احمدی هم به جرم تغییر دین‌شان به مسیحیت در زندان هستند. این دو نوکیش مسیحی در مجموع ۸۷ روز در انفرادی بوده‌اند و ۱۴ سال محکومیت دارند.

برای مقاومت در برابر حجاب اجباری: پنج نفر از زندانیان بند زنان اوین متهم به مقاومت در برابر حجاب اجباری هستند. نرگس ظریفیان، اسرین در کاله، اکرم نصیریان، صبا کردافشاری و مریم محمدی. این زنان در مجموع ۷۹۰ روز در انفرادی بوده‌اند و میزان محکومیتشان ۱۳ سال است.

برای پادشاهی‌خواهی: سه نفر از زندانیان زن اوین متهم به پادشاهی‌خواهی و فعالیت در فضای مجازی در راستای پادشاهی‌خواهی هستند. گلاره عباسی، شکیلا منفرد و فریبا اسدی. این زنان در مجموع ۱۱۰ روز در انفرادی به سر برده‌اند و ۹ سال و ۹ ماه محکومیت گرفته‌اند.

برای روزنامه‌نگاری، عکاسی و مستندسازی: رها عسگری، عالیه مطلب‌زاده، نوشین جعفری و ویدا ربانی از زنان روزنامه‌نگار و عکاسی هستند که نامشان در فهرست زندان زنان اوین است. همینطور مژگان ایلانلو که مستندساز است. این زنان در مجموع ۳۲۸روز در انفرادی بوده‌اند و ۲۱ سال و ۷ ماه محکومیت دارند.

برای فعالیت محیط زیستی: نیلوفر بیانی و سپیده کاشانی هم که از متهمان پرونده محیط زیست در ایران هستند در زندان اوین بسر می‌برند. این دو نفر در مجموع ۱۴۶۰ روز در انفرادی بوده‌اند و ۱۶ سال محکومیت دارند.

برای دو تابعیتی بودن: در بین این زندانیان دو نفر هستند که دو تابعیت دارند. فریبا عادل‌خواه شهروند ایرانی-فرانسوی است و ۶۳ سال دارد. او پژوهشگر مرکز مطالعات علوم سیاسی دانشگاه پاریس است و به اتهام جاسوسی دستگیر شده است.۹ ماه را در انفرادی گذرانده و ۵ سال طول مدت محکومیت اوست. ناهید تقوی هم ۶۸ سال دارد شهروند دو تابعیتی ایرانی-آلمانی ۲۵ مهر ۱۳۹۹ در آپارتمان خود در تهران بازداشت شد. او در رابطه با اتهاماتی از جمله «عضویت در یک گروه غیرقانونی» و «فعالیت تبلیغی علیه نظام» به ۱۰ سال و هشت ماه زندان محکوم شد. ۶۸ سال سن دارد و به مدت ۲۲۰ روز در انفرادی بوده است. این در حالی است که بارها از سوی فعالان حقوق بشر این شائبه مطرح شده که هدف از بازداشت دوتابعیتی‌ها گروگانگیری برای تسویه‌حساب‌های سیاسی و اقتصادی است. پیش‌تر محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس دولت به صراحت گفته بود که می‌توان از گروگانگیری برای حل مشکلات اقتصادی نظام بهره برد.

در بین این زندانیان نام‌های آشنایی مانند بهاره هدایت، فائزه هاشمی، نرگس محمدی و سپیده قلیان هم هستند اما آنچه مسلم است زندانیان زنی هم هستند که به دلیل اتهاماتشان رسانه‌ها کمتر به آنها پرداخته‌اند از جمله کسانی که به اتهام همکاری با سازمان مجاهدین خلق در زندان هستند و یا کسانی که اتهامشان توهین به رهبر جمهوری اسلامی یا تبانی علیه نظام است. در این میان کسانی که با اتهام همکاری با سازمان مجاهدین خلق در این بند هستند ۷ نفرند و در مجموع هزار و صد و یک روز در انفرادی بوده اند و مدت محکومیتشان ۵۲ سال و ۶ ماه است.

انفرادی؛ شکنجه سفید

نرگس محمدی در مقدمه کتاب شکنجه سفید آورده است که شکنجه سفید نامی است که روی شکنجه‌های حاصل از حبس انسان در سلول انفرادی گذاشته شده است؛ شکنجه‌ای متفاوت از شکنجه فیزیکی که ذهن انسان با آن آشنا است؛ شکنجه‌ای که آثار آن از زمان شروع تا سالهای پس از رهایی روی فرد باقی می‌ماند و زخم‌های التیام‌ناپذیری دارد. این ۵۸ زن که نامشان از بند زنان زندان اوین آمده است همگی تجربه زندان انفرادی را داشته‌اند و تا آخر عمرشان باید بار این تجربه را به دوش بکشند و این فقط گزارش شرح حال زنانی است که نام آنها جایی ثبت شده است و از محل نگهداری‌شان اطلاع داریم.

نکته دیگری که در دفاع از حقوق زندانیان باید در نظر داشت این است که حکومت ممکن است ادعا کند که زندانیان، نه به علت دین و آئین‌شان و یا نه به علت فعالیت سیاسی و مدنی‌شان، بلکه به علت دیگری بازداشت شده‌اند. فراموش نکنیم که این روش شناخته‌شده‌ی حکومت‌های استبدادی است که رفتار غیرانسانی و اهداف اصلی‌شان را پشت عناوین دیگری پنهان می‌کنند تا به نقض حقوق بشر متهم نشوند. یکی از علل محروم کردن متهمان از آداب دادرسی عادلانه همین است که اتهامات مخالفان و منتقدان را باورپذیر کنند. آنچه متهمان و زندانیان از آن محروم‌اند بدیهیات زندگی است و نباید گذاشت هیچ‌یک از ویترین‌های حقوقی این محرومیت بزرگ را توجیه کند.