زیتون – ۴۲۰ تن از فعالان سیاسی، مدنی و فرهنگی با انتشار بیانیه‌ای تحلیلی در ارزیابی تحولات سال گذشته در ایران «راه برون‌رفت از بن‌بست کنونی و بحران‌های تودرتو را گذار دموکراتیک خشونت‌پرهیز» دانستند.
در این گزارش با اشاره به «جنبش اعتراضی مهسا» به عنوان «مهم‌ترین رخداد سال ۱۴۰۱» آمده که «در شرایط بحران مشروعیتِ حاکمیت و دولت، راه گذار خشونت‌پرهیز و دموکراتیک به‌طور طبیعی، مراجعه به آراء ملت با برگزاری نوعی همه‌پرسیِ آزاد است.»
امضاکنندگان در ادامه با بیان اینکه «ایران شاهد یک تحول دورانیِ تاریخی است» تاکید کردند «شکست پروژهٔ حاکمیت دینی و فقاهتی» حاصل همین «چرخش دورانی» است.
متن کامل این بیانیه تحلیلی که برای انتشار در اختیار زیتون قرار گرفته در ادامه می‌آید.
بهنام هستی‌بخش
۱۴۰۱ ؛ جنبش‌ها، زخم‌ها و امیدها
در سال‌های اخیر، ایران شاهد یک تحول دورانیِ تاریخی است و شکست پروژهٔ حاکمیت دینی و فقاهتی در همهٔ حوزه‌ها به‌ویژه در سپهر فرهنگی-عقیدتی، حاصل همین چرخش دورانی است. قابل توجه اینکه ناکامی طرح‌های اصلاحی- درپیِ بحران‌سازی‌های متعمّدانه- نیز ریشه‌ای در همین تحول و چرخش دارد. در این مرحله و موقعیت، جامعه بالقوه آبستن تولد و تحولی تازه است.
مهم‌ترین رخداد سال گذشتهٔ میهن ما جنبش اعتراضی “مهسا” یا همان جنبش “زن، زندگی، آزادی” بود که با کنش‌گری رادیکال زنان و جوانان در اعتراض به سیاست فرهنگیِ اجبار و تحجّر آغاز شد و سپس به ابراز مخالفت با انواع تبعیض و امتیازها و کلیّتِ استبداد دینی و سیاسی انجامید. با به بن‌بست رسیدن حرکت اصلاحی و سرانجام تک‌جناحی و انحصاری شدن حاکمیت، این واکنش تا حدودی پیش‌بینی‌پذیر بود اما به‌لحاظ گستردگی و ترکیب آن، از ابعاد قابل انتظار بسی فراتر رفت و شهرهای بزرگ و مناطق گوناگون را در اقصی‌نقاط کشور شعله‌ور کرد.
▪️تظاهرات و حضور خیابانیِ اقشار و اصناف مردم در سال گذشته اعم از کارگران، معلمان، دانشجویان، دانش‌آموزان، اهل رسانه، هنرمندان، ورزشکاران، اقلیت‌های قومی و مذهبی و فرهنگیِ گوناگون در سراسر کشور، جلوه‌ای از مقاومت و پایداری مدنی و میهنی در نفی ستم، فقر، فساد، سرکوب، سانسور و نیز مطالبهٔ آزادی و عدالت بود. در حال حاضر، آتش آن خیزش هرچند به‌ظاهر قدری فرونشسته یا به‌زیر خاکستر رفته‌است اما در صورت استمرارِ بحران‌های سیاسی و اقتصادی-اجتماعی، ظرفیت آن‌را دارد که به‌سرعت به‌اَشکال متفاوت سربرکشد و حتی به انفجار سراسری بیانجامد.
به‌رغم سوگ تسلی‌ناپذیرِ جان‌باختن فرزندان وطن و هزینه‌های سنگینِ ناشی از سرکوب‌گری‌های حاکمیت، مهم‌ترین درس جنبش اعتراضی جامعه این بود که تنها درصورت تحرّک، تشکل و اتحاد جامعه و تلاش سازمان‌مند برای مطالبهٔ اجرای عدالت در همهٔ ابعاد و نیز الغای اجبارها، امتیازها و رفع تبعیض‌هاست که می‌توان به توفیق و عقب‌راندن گام‌به‌گام استبداد و ارتجاع امید داشت.
با توجه به اهداف تاریخی و بنیادی نهضت‌های معاصر ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب بهمن و مطالبات مرکزی آن‌ها همچون آزادی، استقلال، جمهوری و حاکمیت قانون-بنیاد و با توجه به چرخش‌ها و انحراف‌های روی‌داده در نظام های پساانقلابی و بازتولید استبداد سیاسی و دینی به‌شکل‌های دیگر، جامعهٔ مدنی ایران راه برون‌رفت از بن‌بست کنونی و بحران‌های تودرتو را گذار دموکراتیک خشونت‌پرهیز می‌داند. این مسیری است که با متشکل شدن و تغییر و تحول‌خواهیِ بنیادین و ساختاری، از درون صورت می‌پذیرد و نه با بازگشت به گذشته‌های خیالی، یا وعدهٔ آینده‌های رؤیایی، با اتکا به قدرت‌های بیگانه و طرح‌های آن‌ها برای نظارت بر منطقه و چه‌بسا تجزیهٔ تمامیت ارضی کشور.
مطالبهٔ بلاتنازلِ عدالت، احقاق حقوق کارگران و زحمتکشان، لغو مناسبات استثماری و رفع کلیهٔ تبعیض‌ها و امتیازات، در آن سنخ از نظام جمهوری میسر است که با دموکراسی و تحققِ اصل تفکیک دو نهاد دین و دولت تعریف شود. خصوصیات فرهنگی، ملی و مذهبی کشور ما نیز تنها با تصدیق چنین نظام آزاد و برابری است که می‌تواند به بومی‌شدن و درون‌زاییِ دموکراسی سیاسی و اجتماعی یاری رساند و نه با دوگانه‌سازی‌های نهادین و بازتولید سیادت‌های سنّتی همچون سلطنت‌ها و خلافت‌های تاریخی.
در شرایط بحران مشروعیتِ حاکمیت و دولت، راه گذار خشونت‌پرهیز و دموکراتیک به‌طور طبیعی، مراجعه به آراء ملت با برگزاری نوعی همه‌پرسیِ آزاد است. هدف، طرح این پرسش ساختاری است که آیا بازبینی، تغییر یا تدوین قانون اساسی امری ضروری است یا خیر؟ در صورت پاسخ مثبت مردم، تشکیل مجلسی مرکب از نمایندگان ملت از طریق انتخاباتی آزاد و سالم، برای تدوین منشورِ نظامی قانون-بنیاد ضروری خواهد بود تا سرانجام با همه‌پرسیِ ملی به تصویب نهایی برسد. این مهم اما تنها از راه تشکّل‌یابی، ساماندهی و متشکل شدنِ جامعهٔ مدنی در همهٔ سپهرهای صنفی، اجتماعی، حقوقی، سیاسی، فرهنگی و هنری، ممکن و میسر خواهد شد.
متشکل شدن جامعهٔ مدنی و طرح مطالبات و پیشنهادات عملی در مسیر یک چشم انداز روشن، باید گام‌به‌گام و برخوردار از تضمین‌های واقعی در مناسبات نیروها و تناسب قوا باشد تا بتواند کشور را از ورطهٔ سقوط به هرج‌ومرج، سرکوب، جنگ، تخریب و کشتار نجات بخشد. این چشم‌اندازی است که با پی‌گیری راه‌کارهای اصولی و روشن‌بینانه و با تکیه بر نیروی خود و امید واقع‌بینانه به گشایشِ بن‌بست انسداد و استبداد و بهره‌کشی طبقاتی، بدل به امری ممکن و دست‌یافتنی خواهدشد. از این مسیر است که سررشتهٔ مهار بحران‌های افسارگسیخته و تودرتوی سیاسی، حقوقی، اجتماعی، فرهنگی، قومی و اقلیمی را خواهیم‌یافت و سال‌هایی سرشار از سعادت، رهایی و تعالی برای ملت ما محقق خواهدشد.
اسامی :
هاشم آقاجری , رضا آقاخانی , مسعود آقایى , زهرا آقاخانی , ابوطالب آدینه‌وند , فاطمه آذری‌قمی , رویا آریایی , حمید آصفی , مهران آکار , هادی احتظاضی , شهروز احمدی , محمّدرضا احمدی , حسین احمدی , رامین اخلومدی , سعید اردشیری , محمود اردکانی , مهران ارژنگ , حسین ارغوانی , سارا استوارحصاری , صبا اسکندری , فهیمه اسکندری , جواد اسلام‌دوست , احمدرضا اشترى , زینب اصغرپور , ثریا اصغرنیا , فرزانه افشاری , عباس اقبال , علیرضا اکبرزادگان , محمدجعفر اکبری , مرتضی الویری , سیدعبدالمجید الهامی , سارا امانی , شهناز امجدی , محمّد امیدی , هادی امیرمحسنی , رضا امینی , مژگان اورند , نعمت‌الله ایزدی , علی باباچاهی , هاشم باروتی , ابوالفضل بازرگان , عبدالعلی بازرگان , نسیم باقری , سیّدمحمود باقری , آرزو باهر , اکبر بدیع‌زادگان , افسانه برزویی , محمّد بلبلیان , رویا بلوری , محمدحسین بنی‌اسدی , عماد بهاور , فهیمه بهرامی , جلال بهرامی , قربان بهزادیان‌نژاد , حمید بهشتی , حسین بیات , بهنام بیات , صفا بیطرف , آدینه بیگی , مسعود پدرام , مهناز پزشک , عاطفه پهلوان , احمد پورابراهیم , حسن پورعظیم , حسن پویا , مهدی تاجیک , محمدرضا تحویلداری , على تفکرى , عزّت‌الله تقواییان , علی تک‌فلاح , عبدالله توحیدی , محمد توسلی , مجید تولّایی , علی تیموری , حسین ثاقب , محمّدرضا ثقتی , اکبر ثنایی , حسن ثنایی , ابوالقاسم جبارى , باقر جدیدی , حسین جزایری , غلامرضا جعفری , محمّد جعفری , فریبا جعفری , هادى جلالى‌زاده , محمد جمشیدی , امین چالاکی , معصومه چراغی , امیرحسین حاجبیان , رضا حاجی , یونس حاجی‌زاده , عزیزالله حاجی‌ولیئی , حسین حاصلی , علی حاصلی , احمدرضا حائری , مهرداد حجّتی , حسین حدادنژاد , رقیّه حسن‌پورزریابی , محمدعلی حسن‌نژاد , معین حسین‌گلی , میرسلیمان حسینی‌مقدم , بهزاد حق‌پناه , علی حکمت , ابوالفضل حکیمی , منصوره حمصیان , علی خادمی , حوریه خانپور , مژگان خانزاده , مینا خانه‌سری , علی‌اصغر خدایاری , امیر خرّم , شیرین خسروشاهی , همایون خسروی , ابراهیم خوش‌سیرت , واحده خوش‌سیرت , ثریا دانا , اکبر دانش‌سرارودی , ناصر دانشفر , مصطفی دانشگر , مزدک دانشور , محمد داوری , رضا دبیر , فاطمه دردکشان , فرهاد درویشی , مسعود دلخواسته , احمد دلیجه , امیرخسرو دلیرثانی , معصومه دهقان , باقر ذهبیون , نگار ذیلابی , رسول راست‌گفتار , اسحاق راستی , عباس راستی‌بروجنی , محمّد راغب , فاطمه راکعی , صادق ربّانی , محمّدصادق ربانی‌املشی , علیرضا رجایی , حسین رجایی , الهه رجایی , محمدجواد رجاییان , علیرضا رجبیان , محترم رحمانی , داریوش رحمانیان , جواد رحیم‌پور , زهرا رحیمی , کیوان رحیمیان , کامران رحیمیان , علی رحیمی‌مقدم , حسین رزاق , احسان رزاقی , جلال رستم‌کلایی , یونس رستمی , بهمن رضاخانی , سعید رضادوست , امیر رضایی , علی‌اصغر رضایی , احد رضایی , فرزین رضایی‌روشن , علیرضا رضوانی , صدیقه رفیع‌نژاد , حسین رفیعی , بهرام رفیعی , حسین روح‌اللهی , حمید روزبان , محمّدحسین روشن , حسین روشن , تورج ریحانی , زهرا زارع , رقیه زارع‌پورحیدری , عزیزه زارع‌پورحیدری , سهرورد زرشکیان , محسن زمانی , مهدی زمانی , جعفر زمانی , رضا ژند , مهدی ساورعلیا , مصطفی سبطی , ملیحه سبطی , نشاط سحابی , فریدون سحابی , ثمین سرآبادانی , حسین سربندی , مریم سروش , میثم سعادت , افشین سعدی‌پور , سعید شهرتاش , حسام سعیدی , جواد سعیدی , داود سلیمانى , حسین سلیمانى , عبدالله سلیمانی , کریم سلیمانی‌مقدم , پانته‌آ سهیلی , مهدی سیف‌حسینی , جعفر شاپورزاده , لاله شاکری , سجاد شجاعی , حامد شجاعی , ژیلا شریعت‌پناهی , احسان شریعتی , آرمین شریفی , حجت شریفی , ازهر شریفی , الهام شریفی , اسماعیل شریفی , هرمز شریفیان , شایان شریفیان , مهدی شعبانی , عالیه شکربیگی , انوشیروان شکری‌نوشنق , علی‌محمد شکوری , مهدی شکی‌مشهدی , حامد شمس , گوهر شمیرانی , ذبیح‌الله شهبازی , پرویز شهپر , محمّد شهرستانکی , علی شیخ‌الاسلامی , مجید شیعه , حامد صابر , محمد صابر , سعید صاحب‌محمدی , یحیی صادقلو , مسعود صادقی , ماندانا صادقی , سیّده‌شهناز صادقی , مرتضى صارمى , رضا صالحی , مهدی صباغی , هاشم صباغیان , رضا صبوریان , سرور صحرانورد , رویا صدر , علیرضا صدر , نیما صفار , مانی صفار , نیما صفارسفلایی , ایّوب صفری , محمّد صفری‌کوشالی , کیوان صمیمی , جلیل ضرابی , علی طالبلو , طاهره طالقانی , فرید طاهری , طیبه طاهریان , ماریه طباطبایی , سیّدمحمّد طباطبایی‌نیا , سجّاد طبسی , معصومه طوفان‌پور , مرضیه ظفر , محمّدجواد عابدینی , محدّثه عاطفی , علی عاقل , سعید عباس‌آبادی , محمدلطیف عباس‌پناه , احد عبدالحسین‌وند , حامد عبدالملکی , بهزاد عرب‌گل , اسماء عرفانی‌فر , نازی عصایی , آتوسا عطائی , روئین عطوفت , کاظم علاالدین , اسماعیل علوی , سیدابوذر علوی , سیده‌سمیه علوی , سیده‌مینا علوی , سیده‌لیلا علوی , طاهره علیزاده , حانیه علیزاده , سیّدمحمّد علی‌سجّادی , پروانه علی‌عسگری , محمود عمرانی , علی‌اصغر غروی , ابوالفضل غسّالی , فرشته غفّاری , نسرین غلامحسین‌زاده , مهدی غنی , امیرحسین فتّاحی , حسن فتحی , منیژه فتحی , علی‌محمّد فراهانی , محمّدمهدی فرّخی , غفار فرزدی , سعید فرمد , حسن فرهنگی , علی فریدیحیایی , مسعود فصیحی , مهدی فقیه , اسماعیل فکوری‌آزارکی , حسین فلاح , محمّدتقی فلّاحی , سیّده‌نادیا فهری , معصومه فیروزنسب , داوود فیروزیان , امید فیضی , ابوالفضل قدیانی , محمد قربانی , خسرو قنبری‌تهرانی , نظام‌الدّین قهاری , مصطفی قهرمانی , میثم قهوه‌چیان , علی قوچکانلو , محمد کارخانه‌چین , رحمان کارگشا , بهزاد کاظمی , عباس کاظمی , کیارش کاظمی , حسین کبیر , محمدرضا کدیور , حسین کربلایی , شهرام کرمی , مجید کرمی‌قراچه , جمیله کریمی , حسین کشوردوست‌کلتی , روح‌الله کلانتری , صدیقه کنعانی , رضا کیانی , بهناز کیانی , على گرجی , بیژن گل‌افرا , کتایون گلرخ , محمّدحسن گلرخیان , محمد گنابادی , پریسا گنجی , علی گنجی , فاطمه گوارایی , هوشنگ گودرزی , رضا مالکی , احسان مالکی‌پور , مسعود مانیان , حسین مجاهد , مریم محبوب , ساناز محسنی‌زاده , محمّد قاسمی , حمید محمدنژاد , سعید محمدی , علی محمّدی , محمّد محمّدی‌اردهالی , نیما مختاریان , سعید مدنی , محرم‌علی مرادزاده , اکرم مرادی , قاسم مرادی , عبدالله مرادی , فرزاد مرزبانی , علی مزروعی , طالب مستاجران , متین مسکین , رضا مسموعی , اکرم مصباح , شبنم‌خان مصدق , مهدی مظفری , مهدی معتمدی‌مهر , احمد معصومی , احمد معقولی , عبّاس معماریان , سعید معیّری , عباس معینی , بدرالسّادات مفیدى , خدیجه مقدم , محمّدرضا مقیسه , مهدی ملک , علی ملک‌پور , احمد ملکزاده , محمّد ملکی , رضا ممبینی , مهتاب ممبینی , اصغر ممبینی , نوگل منشوری , خسرو منصوریان , حبیب موسوی , سلمان موسوی , یاسر موسوی , سیّدمجتبی موسوی , ریحانه موسوی , على مؤمنى , عبدالله مومنی , فرج مومنی , عقیل مؤمنی , سیّدعبدالله میراکبری , جهان میرپیش‌بین , ولی میرزاسیّدی , الهام ناسوتی , عبدالله ناصری‌طاهری , اسلام ناظمی , محمد نانکلی , علی نانوایی , ابوالفضل نجفی , پارسا نصیری , علی‌محمد نصیری , پارسا نصیری , ماشالله نظری , علی نظری , حسن نعمت‌پور , سعید نعیمی , اکرم نقابی , محمّدرضا نقّاشان , محمود نکو روح , مهدی نوربخش , حسن نورزاد , فرشاد نوروزیان , محمّدامین هادوی , محمود هادی‌زاده , محمدهادى هادیزاده‌یزدى , احمد هاشمی , علیرضا همتی , علیرضا هندی , مسعود هوشمندرضوى , شهین وفابخش , معین وکیلی , على‌اکبر یابسى , احمد یزدانی , منوّر یوسف‌پور , لیلا یوسفی
حدود هفده سال پیش و در زمان جدی شدن بحران هسته‌ای، در تحریریه روزنامه بحثی…
بی‌شک وجود سکولاریسم آمرانه یا فرمایشی که توسط پهلوی‌ها در ایران برقرار‌شد تاثیر مهمی در…
کیانوش سنجری خودکشی کرد یک روایت این است که کیانوش سنجری، جوان نازنین و فعال…
ناترازی‌های گوناگون، به‌ویژه در زمینه‌هایی مانند توزیع برق، سوخت و بودجه، چیزی نیست که بتوان…
۱- چند روز پیش، مدرسه آزاد فکری در ایران، جلسه مناظره‌ای بین علیدوست و سروش…
آنچه وضعیت خاصی به این دوره از انتخابات آمریکا داده، ویژگی دوران کنونی است که…