«عظمت‌طلبی»؛ محور کمپین انتخاباتی اردوغان

زیتون-میثم بادامچی:  ۱۴مه ۲۰۲۳، تاریخ انتخابات سرنوشت‌ساز ترکیه است، انتخاباتی که به عقیده‌ی بسیاری ناظران نتایجش ایران و جهان را تحت تاثیر قرار خواهد داد. دو رقیب اصلی این انتخابات ائتلاف جمهور، با نامزدی رجب طیب اردوغان و ائتلاف ملت ،با نامزدی کمال قلیچ‌داراوغلو، هستند.

 اردوغان در کمپین‌‌اش چه می‌گوید؟

«ائتلاف جمهور» حامیان اردوغان از پنج حزب زیر تشکیل شده است: آک پارتی (آ ک پ، حزب عدالت و توسعه با رهبری اردوغان)، حرکت ملی‌گرا (م ه پ، با رهبری دولت باغچه‌لی)، رفاه نو (ینیدن رفاه، با مدیریت فاتح اربکان فرزند نجم‌الدین اربکان نخست‌وزیر اسلامگرای ترکیه در دهه‌ی نود میلادی)، حداپار (حردعوا پارتیسی، حزبی که بدنه‌ی آن عمدتا کردهای مذهبی هستند) و حزب اتحاد بزرگ (بویوک بیرلیک پارتیسی)‌.  دو جزو اصلی و بزرگ این ائتلاف بر اساس میزان رای‌شان در انتخابات‌های قبلی آک‌پارتی (تاسیس در سال ۲۰۰۱) و حزب حرکت ملی‌گرا هستند.

به‌اختصار می‌شود گفت کمپین انتخاباتی اردوغان و ائتلاف جمهور دو جنبه‌ی سلبی و ایجابی دارد: بعد ایجابی کمپین، مانند همه‌ی کمپین‌های انتخاباتی اردوغان در اقلا هشت سال گذشته (یعنی انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۵ به بعد)، بر قلقلک دادن حس عظمت‌طلبی و ملی‌گرایی شهروندان ترک بنا شده است. بخش‌های مذهبی‌تر (با تمرکز بر اسلام سنی)، محافظه‌کارتر و ملی‌گراتر جامعه‌ی ترکیه پایگاه رای اصلی اردوغان و ائتلاف جمهور هستند. دربعد ایجابی فراوان بر این تاکید می‌شود که در دوران حکومت اردوغان و حزبش ترکیه دارای «توسعه» بی‌سابقه شده است: از پروژه‌های راه‌سازی و ساختمان‌سازی بگیرید تا صنایع نظامی و کارخانه‌ها و بسیاری پروژه‌های دیگر.

در کمپین اردوغان، بر خلاف کمپین قلیچ‌داراوغلو (زیتون در گزارش جداگانه با آن خواهد پرداخت) و حتی بر خلاف کمپین‌های خود آک‌پارتی در فاصله‌ی سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۳، هیچ وعده‌ای جدی در مورد افزایش حقوق وآزادیهای شهروندان دیده نمی‌شود. اقلا آن است که دست اردوغان در وعده دادن به جامعه در زمینه‌ی افزایش آزادی و دموکراسی‌ها، بر خلاف سال‌های آغازین حکومت عدالت و توسعه، بسته است. گفتنی است که  در نظر بسیاری تحلیگران منتقد واکنش دولت به اعتراضات خیابانی بهار و تابستان ۲۰۱۳ پارک گزی نقطه‌ی عطفی در گرایش اردوغان به استبداد تا به امروز بوده است.

در کمپین امروزین اردوغان قدرتمند بودن دولت (با شعار گوجلو تورکیه) اساس همه‌چیز معرفی می‌شود: امری مقدس و هدف نهایی که حتی حقوق و آزادی‌های پایه شهروندان می‌توانند در راه آن فدا شوند. (حتی اگر حاکمان به این امر اقرار نکنند.)

تاکید شدید اردوغان بر توسعه‌ی صنایع نظامی در دوران زمامداری او و خودکفا شدن ترکیه در این امور را باید از این جهت فهمید. (عکس پروفایلصفحه‌ی توییتر اردوغان که اخیرا گرفته شده او را در لباس خلبانی نظامی نشان می‌دهد)

نمونه تولیدات کارخانه‌ی پهپادسازی بایراقدار و نمونه‌ی جدید هواپیمای جنگنده‌ی بدون سرنشین قیزیل آلما را که در تبلیغات آک‌پارتی بسیار به آنها افتخار می‌شود باید در نظر گرفت. حتی در اسلحه‌سازی ارتباطات شخصی با اردوغان بسیار کارساز بوده است: سلجوق بایراقدار، از صاحبان اصلی کارخانه عظیم پهپاد نظامی مورد بحث، همسر سمیه دختر کوچک‌تر اردوغان است که در سال ۲۰۱۶ ازدواج کردند.

هیچ معلوم نیست که اگر خانواده‌ی به اردوغان نزدیک  نبودند، این‌همه تبلیغ و توسعه در مورد پهپاد ممکن می‌شد؟ افتخار اردوغان به سلاح‌های سنگین‌اش  را می‌توان با  افتخار خامنه‌ای به موشک‌هایش مقایسه کرد.

سلاح جایی بکار می‌آید که دشمن وجود داشته باشد و در مورد او و خطراتش بشود به اندازه‌ی کافی تبلیغ و بزرگ‌نمایی کرد. از دشمنان اصلی در کمپین اردوغان «تروریسم کردی» است.

در کمپین ائتلاف جمهور اردوغان و دولتش قهرمان مبارزه با تروریسم معرفی می‌شوند و کوشیده می‌شود رای مردم با گرایش ملی‌گرا‌تر، به این نحوه دوباره جلب شود. شگرد آن است که رسانه‌های دولتی و نیمه‌دولتی ائتلاف جمهور می‌کوشند حزب کردی و سوسیالیست دموکراتیک خلق‌ها (ه د پ) را با جدایی‌طلبان پ.ک.ک و قندیل یکی‌ معرفی کنند. زندانی بودن صلاح‌الدین دمیرتاش رهبر سابق کاریزماتیک ه.د.پ و از رقبای عمده‌ی اردوغان در دو انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸ از سال ۲۰۱۶ تا امروز به این نحو توجیه و پشتیبانی می‌شود. حتی تاجر سکولار و لیبرال معروف عثمان کاوالا به جرم حمایت از اعتراضات گزی، و به‌رغم حکم اخیر دادگاه حقوق بشر اروپا در بی‌گناهی او در زندان نگه داشته می‌شود، چون در نظر اردوغان و باغچه‌لی وقایع گزی کودتای نیروهای امپریالیستی و بیگانه علیه نیروهای ملی و وطنی بودند. (بر أساس بندی از قانون اساسی ترکیه که احکام دادگاه حقوق بشر اروپا را برای قوه قضاییه این کشور لازم‌الاجرا می‌کند، در محبوس نگه داشتن دمیرتاش و کاوالا نقض می‌شود.)

عنصر دیگر در تبلیغات علیه تروریسم موجودی به نام «فتو» است. (فتو مخفف «سازمان تروریستی فتح‌اله گولن» است). در این راستا است که رسانه‌های حامی دولت تبلیغ می‌کنند قلیچداراوغلو و میزشش‌تایی حامی او (و البته حزب دموکراتیک خلق‌ها که در قالب ائتلاف کار و آزادی از قلیچ‌داراوغلو حمایت می‌کنند) از سوی «فراری‌های فتو» حمایت می‌شوند. بر اساس تبلیغات قرار است فتو با آمدن قلیچداراوغلو دوباره به قدرت برگردد. این در حالی است که می‌دانیم جریان گولن که امروز تروریستی خوانده می‌شود در دوران اتحاد با اردوغان در فاصله‌ی سال‌های ۲۰۰۲ تا اواخر ۲۰۱۳، بیشترین نفوذ را در ساختار سیاسی ترکیه داشته است. با این‌حال ابتدا وقایع ۲۵-۱۷ دسامبر ۲۰۱۳ ترکیه و سپس کودتای نافرجام ۱۵ ژوییه ۲۰۱۶ ابتدا باعث اختلاف جدی و سپس شقاق و دشمنی شدید میان اردوغان و گولن شدند و به صورت تصفیه حساب شدید نیروهای گولن از ساختار دولت رخ نمودند.

در تاریخ‌نویسی رسمی این امر سانسور می‌شود که آک‌پارتی با کمک و اتحاد با فتو توانست، در سلسله دادگاه‌های موسوم به ارگنکون و بالیوز در فاصله‌ی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۶، بسیاری از سکولارها را از ساختار اداری و نیروهای مسلح و قوه قضاییه ترکیه تصفیه کند و اقتدار اسلامگرایان حاکم را تثبیت کند.

در کمپین اردوغان و رسانه‌های حامی او بسیار روی احساسات ضدامپریالیستی و ضدغربی مردم ترکیه حساب باز شده است. در روزهای گذشته تبلیغات منفی زیادی در رسانه‌های حکومتی روی مقاله (یا مقالاتی) در نشریه‌ی اکونومیست انگلستان شد که انتخابات ۱۴ مه را مهم‌ترین انتخابات جهان در سال ۲۰۲۳ دانسته بود و تلویحا یا صریحا، آرزوی رفتن اردوغان از قدرت را کرده بود. در واکنش، اردوغان و حامیان او مدام این پرسش را مطرح می‌کنند که چرا غرب (امر غیرملی و غیربومی و غیراسلامی که ظهورش آلمان و فرانسه و آمریکا…هستند) طرفدار قلیچداراوغلو هستند (حتی اگر در مواردی تقیه کنند و صریحا نگویند) و چرا ماندن بیشتر اردوغان در قدرت را نمی‌خواهند؟ پاسخ ایشان آن است که چون آک‌پارتی و ائتلاف جمهور ضد امپریالیسم، طرفدار استقلال و حل نشدن ترکیه در اردوگاه ناتو و غرب هستند، و از قدرتمند بودن ترکیه (گوجلو دولت)، برغم رقیب (ائتلاف ملت) حمایت می‌کنند. حامیان اردوغان مدام تاکید می‌کنند او برود استقلال ترکیه به خطر می‌افتد و حتی کشور دچار آشوب می‌شود. این استدلال از جهانی شبیه حزب‌اللهی‌های طرفدار جمهوری اسلامی است که گوش ایرانیان از آن پر است و نتایجش در مورد ایران در عمل قابل مشاهده است.

گفته می‌شود که روسیه پوتین حکومت ایران و بیت خامنه‌ای را به گروگان گرفته‌اند و بدشان نمی‌آید در انتخابات ترکیه هم مداخله‌ای کند. اگر قبول کنیم نظریه‌پرداز حکومت روسیه الکساندر دوگین و غرب‌ستیرانی چون او هستند، هرگونه نزدیکی میان حکومت ترکیه و غرب به‌واسطه به قدرت رسیدن احتمالی کمال قلیچداراوغلو مطلوب پوتین هم نخواهد بود. برخی ناظران می‌گویند با به قدرت رسیدن ائتلاف ملت مشارکت ترکیه در ناتو در دوران همدلانه‌تر و فعالانه‌تر خواهد بود و چه بسا ترکیه اس- ۴۰۰ هایی که از روسیه برای جلب رضایت پوتین در دوران اردوغان خریده را پس بدهد. هشدار قلیچداراوغلو و مشاورانش در مورد امکان مداخله دول خارجی در انتخابات ترکیه از طریق اینترنت سیاه، و تحقق وقایعی چون کمبریج آنالیتیکا (به نفع ترامپ در انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا، که گفته می‌شود پشتش روسیه هم بود) را باید در این راستا فهمید.

یکی دیگر از تبلیغات کمپین اردوغان آن است که در صورت پیروزی قلیچداراوغلو بنیان خانواده از میان خواهد رفت و ازدواج همجنسگرایان و آل جی‌بی‌تی آزاد خواهد شد. این در حالی است که ائتلاف ملت تنها تاکید دارند که دولت حق مداخله در زندگی خصوصی افراد را ندارد.

هم اردوغان وهم قلیچداراوغلو در کمپین‌های خود وعده‌هایی درمورد افزایش رفاه اجتماعی در صورت پیروزی در انتخابات ۱۴ مه می دهند که اشتراکات مهمی با هم دارند و در برخی موارد چه بسا از یکدیگر الگوبرداری شده‌اند. مخالفان می‌گویند برخی وعده‌های رفاهی را اردوغان از قلیچداراوغلو و ویدیوهای او در این زمینه الهام گرفته و خودی کرده است. هرچه هست، وعده‌های رفاهی اردوغان و قلیچداراوغلو از افزایش حقوق بازنشستگان و ماموران دولت گرفته، تا معافیت‌های مالیاتی برای طبقات متوسط و فرودست و مواردی از این دست را شامل می‌شود.

می‌شود ادعا کرد کمپین اردوغان بر توسعه تاکید می‌کند، و کمپین قلیچداراوغلو بر عدالت. در نظر مخالفان بخش مهمی از پروژه‌های توسعه‌زای آک‌پارتی در سال‌های اخیر از طریق شرکت‌هایی انجام شده است که صاحبان آنها به نوعی به اردوغان نزدیک هستند و همین باعث ثروت‌آوری بسیار زیاد توسعه برای عدالت و توسعه و نزدیکان حلقه‌ی قدرت شده است. در نظر منتقدان توسعه برغم مزیایش بدون فسادهایی و همچنین تخریب‌هایی گسترده برای محیط زیست نبوده است. در نقطه‌ی مقابل، در نظر اردوغان و ائتلاف جمهور  اپوزیسیون ترکیه و ائتلاف ملت هرگز هنر و قابلیت و تجربه‌ی ایشان برای رساندن ترکیه به دروازه‌های تمدن توسعه‌محور اسلامگرا و ترک‌گرا را ندارند. آنها می‌گویند اگر مثلا قلیچداراوغلو به‌جای اردوغان در قدرت بود، هرگز این توسعه‌ی بزرگ در ترکیه در دو دهه‌ی گذشته اتفاق نمی‌افتاد.

مخالفان البته در جواب می‌گویند اینطور نیست و کارنامه‌ی شهرداری کلانشهرهای استانبول و آنکارا در دست مخالفان، در فاصله‌ی سال‌های ۲۰۱۹ تا امروز، برغم تمام سنگ‌اندازیهای ائتلاف حاکم، نشان می‌دهد چرخ توسعه هرگز دچار رکود نخواهد شد. دو شهردار محبوب آنکارا و استانبول از ائتلاف ملت، منصور یاواش و اکرم امام اوغلو، در صورت پیروزی مخالفان قرار است سمت‌های معاون اجرایی رییس جمهور را داشته باشند.