دبیرکل نهضت آزادی ایران می‌گوید «بعد از انتخابات ۹۶ به این نتیجه رسیدیم که دیگر در شرایط کنونی درهیچ انتخاباتی افراد غیرخودی تاثیرگذار که مورد تایید شورای نگهبان قرار بگیرند وجود نخواهد داشت.»
محمد توسلی در گفت‌وگوی خود با انصاف نیوز درمورد مواضع انتخاباتی این تشکل می‌گوید: «باتوجه به تجربه فرآیندی که پس از سال ۹۶ با آن مواجهیم و درانتخابات پیش‌رو نیز شرایط به همین منوال خواهد بود، مواضع ما در این انتخابات نیز همان اصلاحات جامعه‌محور یعنی عدم حضور و عدم مشارکت است. اما از فرصت انتخابات برای آگاهی‌بخشی و نقد دیدگاه و عملکرد نگاهی در حاکمیت که به حقوق شهروندی و حاکمیت ملت باور ندارد استفاده می‌کنیم و ضرورت اصلاحات ساختاری لازم برای برگزاری انتخابات آزاد، سالم و رقابتی را مطرح خواهیم کرد.
گفت‌وگوی انصاف نیوز با محمد توسلی، دبیر کل نهضت آزادی ایران را در ادامه بخوانید:
انصاف نیوز: در آستانه‌ی دو انتخابات مهم هستیم؛ انتخابات مجلس شورای اسلامی و انتخابات خبرگان. قول معروفی بین جریان‌های سیاسی هست که می‌گویند مراقب باشید که مثل نهضت آزادی نشوید! یا فلان گروه مثلا همین جبهه‌ی اصلاحات دارد شبیه به نهضت آزادی می‌شود. از این لحاظ این تشابه را استفاده می‌کنند که مثلا بخشی از اصلاح‌طلبان شاید دیگر کاندیدایی نداشته باشند همانطور که نهضت آزادی چنین شرایطی تا به حال داشته یعنی در انتخاباتی شرکت کرده است که کاندیدایی نداشته است. شما در انتخابات آینده قصد دارید چه موضعی بگیرید؟
بله این فرایندی است که در چهاردهه گذشته به تدریج رخ داده و مواضع اشخاص و گروه‌هایی با مواضع نهضت آزادی هماهنگ شده است که باید این روند را در راستای وفاق و منافع ملی ارزیابی کرد.
پاسخ به سوال شما در مورد مواضع گذشته نهضت آزادی ایران در قبال انتخابات نیاز به توضیح مفصل‌تری است. اما درمورد مواضع نهضت در قبال انتخابات پیش‌رو لازم به یادآوری است که پس ازتجربه انتخابات سال ۹۶ نگاه جدیدی مطرح شده است.
همه به یاد داریم که در انتخابات سال ۹۶ همه نهادهای قدرت از جمله صداوسیما و دیگر بخش‌ها به طور شفاف از آقای رئیسی حمایت کردند. در چنین شرایطی مردم دوباره با آگاهی پای صندوق رای آمدند و ۲۴ میلیون رای به آقای روحانی دادند و اعتراض خود را به نگاهی که در حاکمیت از رئیسی حمایت کرد ابراز داشتند.
این پدیده برای ما در نهضت آزادی قابل توجه بود و مورد بررسی قرار گرفت. بعد از انتخابات ۹۶ به این نتیجه رسیدیم که دیگر در شرایط کنونی درهیچ انتخاباتی افراد غیرخودی تاثیرگذار که مورد تایید شورای نگهبان قرار بگیرند وجود نخواهد داشت. به همین مناسبت ما ازهمان سال ۹۶ بحث «اصلاحات جامعه‌محور» را مطرح کردیم[۱] و تاکید کردیم که آن نگاه اصلاحات قدرت‌محور و انتخابات‌محور دیگر کاربردی ندارد. در کنگره‌ی سال ۹۸ نهضت آزادی هم این راهبرد اصلاحات جامعه‌محور به تصویب رسید.
در انتخابات مجلس سال ۹۸ شاهد رد صلاحیت‌های گسترده‌ی اصلاح‌طلبان بودیم که حاصل آن همین مجلس یکدستی شد که امروز شاهد عملکرد آن هستیم. در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ هم همه‌ی داوطلبان رد صلاحیت شدند و فقط آقای همتی باقی ماند. در مورد ایشان هم می‌دانستند که آنقدر تاثیرگذار نیست که حتی نقش آقای روحانی را بازی کند و مردم هم دیگر به او رای نخواهند داد.
از فرصت انتخابات استفاده می‌کنیم
باتوجه به تجربه فرآیندی که پس از سال ۹۶ با آن مواجهیم و درانتخابات پیش‌رو نیز شرایط به همین منوال خواهد بود، مواضع ما در این انتخابات نیز همان اصلاحات جامعه‌محور یعنی عدم حضور و عدم مشارکت است. اما از فرصت انتخابات برای آگاهی‌بخشی و نقد دیدگاه و عملکرد نگاهی در حاکمیت که به حقوق شهروندی و حاکمیت ملت باور ندارد استفاده می‌کنیم و ضرورت اصلاحات ساختاری لازم برای برگزاری انتخابات آزاد، سالم و رقابتی را مطرح خواهیم کرد.
انصاف نیوز: یعنی با این حال که هنوز مشخص نیست چه کسانی تایید می‌شوند تصمیم شما مشخص است؟
قطعا؛ به این دلیل که عملکرد حاکمیت قابل پیش‌بینی است.
انصاف نیوز: اما اگر شرایط تغییر کرد و افرادی تایید صلاحیت شدند چطور؟
طبیعتا ما متناسب با شرایط قادر به تصمیم‌گیری هستیم، اما پیش‌بینی ما با توجه به مواضع شفاف حاکمیت به خصوص با قانون جدید انتخابات و محدودیت‌هایی که برای ثبت‌نام قائل شده‌اند، همان جمع‌بندی است که پس از سال ۹۶ به آن رسیدیم.
انصاف نیوز: به هر حال هر احتمالی وجود دارد اگر زمان انتخابات افرادی تایید صلاحیت شده باشند چطور؟
آیا این انتخابات در راستای منافع ملی است یا نمایش انتخابات است؟! ما نمی‌خواهیم تنور انتخابات را برای کسانی که در راستای منافع ملی عمل نمی‌کنند گرم کنیم.
انصاف نیوز: پس از انقلاب مواضع نهضت آزادی درباره انتخابات چگونه بوده است؟
مواضع نهضت آزادی ایران پس از تاسیس در ۱۳۴۰ در راستای همان راهبرد اصلاحات جامعه محور پیشگامان (مهندس بازرگان، دکتر سحابی و آیت الله طالقانی) پس از شهریور ۱۳۲۰ بوده و بعد از انقلاب نیز همواره همین راهبرد یعنی آگاهی بخشی و توانمندسازی جامعه ادامه پیدا کرده است.
امروز تمام داده‌های حاصل از مطالعات جامعه‌شناسان و صاحب‌نظران منتشر شده نشان می‌دهند بیش از ۸۰درصد جامعه‌ی ما آگاه شده‌اند و ریشه‌ی اصلی مشکلات را دریافت کرده‌اند؛ و چون آگاه شده‌اند دیگر خلاف آگاهی‌شان عمل نخواهند کرد.
این آگاهی جامعه یک سرمایه‌ی اجتماعی است که باید سازمان پیدا کند و توانمند شود تا با توازن قوا در راستای منافع ملی به وظایف خود عمل کند. فرایند اصلاحات جامعه‌محور؛ توانمندسازی جامعه، حمایت و تقویت نهادهای مدنی و گفتوگو بین نمایندگان احزاب سیاسی و شخصیت‌های سیاسی است تا جنبش اجتماعی ایران بر مطالبات مشترک ملی متمرکز شود.
این مطالبات مشترک ملی در انقلاب مشروطه مطرح بوده و در دوران دولت دکتر مصدق تبیین و اجرایی و گام‌های بلندی طی آن دوره ۲۸ماه برداشته شد. این مطالبات مشترک ملی همان آرمان‌های مردم در انقلاب اسلامی ۵۷ است که آقای خمینی در نوفل‌لوشاتو مطرح کردند و مردم ۹۸درصد در ۱۲فروردین سال ۵۸ به آن رای دادند.
امروز هم جنبش اجتماعی ایران برای اینکه در راستای منافع ملی گام بردارد و با حداقل هزینه و بدون خشونت مطالبات خود را دنبال کند باید توانمند شود تا بتواند مسئولان کشور را مجبور به تسلیم در برابر مطالبات مشترک ملی کند. به همین علت «راه مصدق» امروز می‌تواند الگویی برای جنبش اجتماعی ما باشد.
انصاف نیوز: برای اعمال اصلاحات جامعه‌محور مورد نظر شما اگر نیروهایی که میانه‌روتر هستند در بخش‌هایی از قدرت که هنوز امکان ورود به آن وجود دارد حضور پیدا کنند فکر نمی‌کنید امکان اجرای طرح شما بیشتر باشد؟
اگر چنین احتمالی وجود داشته باشد باید بررسی شود. پس از سال ۹۶ و مواضعی که حاکمیت در یکدست‌سازی خود و عدم توجه به مطالبات برحق مردم داشته در شرایط کنونی چنین احتمالی وجود ندارد. اما این فرایند قبل از ۹۶ طی شده است.
برای مثال وقتی آقای خاتمی در دوم خرداد برنامه‌ی توسعه‌ی سیاسی خود را مطرح کردند ما هم از ایشان حمایت کردیم و رای دادیم. در سال ۹۲ هم همینطور بود. بنابراین ما باید از تمام فرصت‌ها استفاده کنیم اگر مسئولان نگاه خود را عوض کنند و بپذیرند که تمام نیروها با انتخاب ملت ایران باید در حاکمیت کشور مشارکت کنند.
در اصل ۵۶ قانون اساسی به صراحت آمده که خداوند خواسته که ملت‌ها در سرنوشت خود حاکم شوند و هیچکس هم نمی تواند این حق الهی را از جامعه سلب کند و در اختیار منافع فرد یا گروه خاصی قرار دهد. عملکرد شورای نگهبان که از طرف ملت ایران در انتخابات تصمیم‌گیری می‌کند نقض آشکار این اصول قانون اساسی و مطالبات تاریخی ملت ایران است.
بنابراین راه حل این است که شورای نگهبان در جایگاه قانونی خود قرار بگیرد. اصل ۹۹ قانون اساسی بسیار شفاف و روشن است که شورای نگهبان وظیفه‌اش نظارت بر عملکرد دستگاه‌های اجرایی کشور است نه اینکه به جای ملت تصمیم‌گیری کند!
اگر نظارت استصوابی برداشته شود و اصل ۵۶ قانون اساسی اجرا شود بله گام مهمی است و ما نیز باید از این اصلاحی که انجام می‌شود حمایت کنیم ولی من در نگاه رسمی موجود در شرایط کنونی کمترین امیدی که چنین تصمیمی گرفته شود نمی‌بینم. اما اگر فرصتی فراهم شود طبیعی است که ما باید از هر فرصتی استفاده کنیم.
انصاف نیوز: بنا برهمین قانون جدید انتخابات که گفتید به هر حال یک هفته فرصت برای ثبت‌نام وجود دارد. بر فرض محال حتی اگر شرایطی که شما گفتید به وجود آمده باشد در صورتی که کسی ثبت‌نام نکرده باشد گزینه‌ای برای انتخاب کردن نخواهیم داشت! در این یک هفته‌ی باقی‌مانده چه توصیه‌ای برای فعالان سیاسی دارید؟
توصیه‌ی بنده این است که در این انتخابات نباید شرکت کرد. زیرا روشن است که ثبت‌نام در این انتخابات یعنی گرم کردن تنور انتخابات در همراهی با نگاه رسمی حاکمیت.
انصاف نیوز: در مصاحبه‌ای که با آقای بهزاد نبوی داشتیم نقدی که ایشان نسبت به جریان منتقد از جمله اصلاح‌طلبان، نهضت آزادی و… مطرح می‌کردند این بود که در انتخاباتی که بدانند مردم اقبالی نشان نخواهند داد شرکت نمی‌کنند. توضیحات شما هم همین بود یعنی گفتید چون پیش‌بینی می‌کنیم که مردم شرکت نمی‌کنند حتی کسی هم نباید ثبت‌نام کند.
این در حالی است که نهضت آزادی حداقل از سال ۷۶ به بعد در انتخابات مختلف کاری به رد صلاحیت‌ها نداشت بلکه به آنان که تایید صلاحیت شده بودند نظر داشت و اگر حداقل تاثیرگذاری را در آنها می‌دید از آنان حمایت می‌کرد. شما به شرکت مردم نظر دارید یا به این توجه می‌کنید که چه کسانی تایید صلاحیت شده‌اند؟
حضور نهضت آزادی در انتخابات پس از خرداد ۶۰ که فضای سیاسی بسته می شود صرفا تاکتیکی برای آگاهی بخشی بوده، در مواردی رای داده و در موارد دیگری هم رای نداده است. به عنوان نمونه در انتخابات ریاست جمهوری و رفراندم قانون اساسی سال ۶۸ رای نداده اما در دوم خرداد ۷۶ رای داده است.
اما در انتخابات ۱۴۰۰ که شرایط کاملا قابل پیش بینی بود جمعی از جبهه‌ی اصلاحات از جمله آقای بهزاد نبوی و عده‌ای دیگر با آماری که مستند هم نبود تصور می‌کردند که اگر در انتخابات شرکت کنند مفید خواهد بود. این اتفاقا یک تجربه‌ی تلخ تاریخی است که هزینه‌ی سنگینی برآقای خاتمی، آقای کروبی و افرادی دیگر که شرکت کردند وارد کرد و به اعتبارشان صدمه زد.
وقتی اکثریت جامعه با آگاهی به نتیجه‌ی عدم شرکت در انتخابات رسیده چطورجمعی براساس یک آمار اشتباه و برخلاف مصوبه‌ی جبهه‌ی اصلاحات در آن انتخابات شرکت کردند؟!
انصاف نیوز: شما می‌فرمایید در انتخاباتی که بدانید مردم شرکت نمی‌کنند شما هم شرکت نمی‌کنید. مگر جریان سیاسی نباید نظرش را به مردم پیشنهاد کند؟ شاید مردم به راه دیگری بروند و جریان سیاسی صلاح را در راه دیگری ببیند؛ جریان سیاسی باید دنباله‌رو مردم باشد یا سعی در راهنمایی آنها داشته باشد؟
ما نباید دنباله‌رو مردم باشیم بلکه باید دنبال حمایت از مطالبات برحق مردم و منافع ملی باشیم. بله! ممکن است مردم در مقاطعی اشتباه کنند چون انتخابات دوره دوم شوراها در شهر تهران که ما آن را «خودزنی!» توصیف کردیم.
اما بعد از سال ۹۶ با تحلیل واقع‌بینانه از شرایط به این نتیجه رسیدیم که شرکت در انتخابات در جهت منافع ملی ما نیست. امروز بسیاری از احزاب اصلاح‌طلب نیز به این نتیجه رسیده‌اند. تحلیل ما این بوده است که جامعه‌ی ما به تدریج در راستای منافع ملی هماهنگ می‌شود.
[۱] به یادداشت محمد توسلی با عنوان «راهبرد اصلاحات جامعه محور»، روزنامه اعتماد ۱۶/۱۱/۱۳۹۶ و مصاحبه محمد توسلی با خبرنگار روزنامه اعتماد باعنوان «راهبرداصلاح طلبی جامعه محور»، ۲۴/۶/۱۳۹۷ مراجعه شود.
گفتوگو از آسیه توحیدنژاد، منبع: انصاف نیوز
