اشاره: در اواخر مجلس اول طرح اصلاح قانون انتخابات مطرح شد. پیش از آن چند تن از نمایندگان غالبا روحانی و از پیروان آیت الله گلپایگانی با ارسال نامه‌ای به آیت‌الله خمینی از وی خواستند که از کاندیدا شدن و نمایندگی بانوان در مجلس به دلیل خلاف شرع بودن ممانعت به عمل آورد. البته خمینی به آنان پاسخ نداد ولی هنگام طرح اصلاح قانون انتخابات پیشنهاد افزودن شرط «مرد» بودن برای نمایندگی ارائه شد و پس از سخنان مخالف و موافق طبق معمول به رأی گذاشته شد اما فقط همان چند نفر بدان رأی دادند.
برای ثبت در تاریخ اینک متن کامل نامه یاد شده از یادداشت های روزانه مجلس اول در اینجا منتشر می شود. بد نیست در همین‌جا اشاره شود که گرچه در مجلس اول چند زن نیز نماینده بودند ولی تعدادشان زیاد نبود و با احتمال زیاد فضای خاص مذهبی حاکم بر جامعه و در مجلس نیز اجازه نمی‌داد که همان چند تن نیز چندان اثرگذار باشند. در مجالس بعد نیز همان اندازه اثرگذاری نیز محدود شد. با این همه همان حضور محدود نیز با مشکلات و موانعی مواجه بود. هرچند تمام بانوان نماینده دارای حجاب چادر بودند اما اگر در مواردی زنی برای انجام هر کاری می‌خواست وارد ساختمان مجلس شود، امکان نداشت که بدون چادر (مثلا با مانتو و روسری) وارد شود.

به یا می‌آورم یک‌بار جلسه غیر علنی تشکیل شده بود تا با حضور کارشناسان سازمان برنامه و بودجه نمایندگان بیشتر با متن بودجه ارائه شده آشنا شوند. جلسه تشکیل شد اما با تأخیر غیر معمول جلسه رسمیت یافت و مشغول به کار شد. پس از پرس‌وجو از علت تأخیر متوجه شدیم که دو خانم کارشناس اعزام شده از سازمان برنامه و بودجه با مانتو و روسری بوده و از این رو در ورودی پارلمان مانع ورودشان شده‌اند و آن دو بانو نیز حاضر نبودند با چادر وارد شوند. در هرحال ظاهرا اصرار چندان بوده که آن دو مجبور شدند با چادر به داخل ساختمان و به صحن مجلس بیایند. با این حال آن دو بانو تا پایان جلسه چنان عصبی و حتی خشمگین بودند که کاملا از چهره‌شان پیدا بود؛ عبوس و ناراضی. من و چند تن از دوستان همفکر نیز ناراحت و معترض بودیم ولی کاری از ما بر نمی‌آمد. فقط یادداشتی با امضای چند تن برای آن دو فرستادیم و پوزش خواستیم و اعلام کردیم که چنین امری را توهین می‌شماریم و محکوم می‌کنیم. ضمنا به یکی از دوستان به شوخی گفتم برای آن دو خانم بنویسیم که: ما را هم در غم خود شریک بدانید! دلیلش نیز حالت غم‌زده و در واقع عزادار آن دو بانو بود.

قابل ذکر است که در دوران اصلاحات یعنی حدود بیست سال بعد وضعیت اندکی تغییر کرد و بالاخره دو خانم (الهه کولایی و رضازاده) موفق شدند بدون چادر (که وفق سیاست رسمی جمهوری اسلام «حجاب برتر» شمرده می شود) وارد مجلس شوند و چهارسال نمایندگی را در مجلس ششم به پایان ببرند.
حسن یوسفی اشکوری
نماینده تنکابن و رامسر در مجلس اول
***

جمعه ۲۱ / ۱۱ / ۶۲
چند روز قبل متنی به دست من رسید که چند تن از نمایندگان مجلس برای امام نوشته و در آن به حضور نمایندگان زن در مجلس اعتراض شده و از ایشان خواسته‌اند تا مانع از حضورشان در مجلس شود. متن این نامه این است:

• بسم الله الرحمن الرحیم وله الحمد و علی النبی والائمه الصلوه والسلام
  محضر مبارک حضور آیت‌العظمی امام خمینی مُدّ ظلّه. پس از تقدیم عرض سلام با کمال معذرت خاطر مبارک را تصدیع می‌دهیم. حضرت مستطاب عالی مستحضر می‌باشید که در سنه ۴۱ [سال ۱۳۴۱ خورشیدی] کلیه فقهای اسلام و مراجع عظام خصوصا حضرت عالی شرکت بانوان در انتخابات را تحریم فرموده و فرمودند و عموم علماء شهرستان‌ها و وعاظ و اصناف بر علیه حکومت قیام نمودند و فعلا مجلس شورای اسلامی شرط ذکوریت را از منتخب حذف کرده است و مسلما مستحضر می‌باشید که این عمل چه پیامد و نتایج سویی دارد:
  1 – ممکن است با حذف قید ذکوریت زمانی بیاید که کلیه نمایندگان مجلس یا اکثر آن‌ها را بانوان تشکیل دهند آن وقت چه عکس‌العملی دارد و چه خلاف شرع‌هایی تحقق پیدا می‌کند، خدا می داند.
  2 – برای عموم علماء و مردم متدین جای این اعتراض باقی می‌ماند که چطور شد در دوران گذشته از نظر مراجع تقلید قم و نجف و سایر شهرستان‌ها شرکت بانوان در انتخابات از محرمات ضروریه دین و مخالف با قوانین محکم اسلام بود و اما امروز و این دوره حلال و مجاز می‌باشد (چون مرحوم آیت‌الله العظمی آقای بروجردی قدس سره آن را از محرمات ضروریه و حضرت عالی آن را مخالف با قوانین محکم اسلام دانسته‌اید)
  3 – سلب اعتقاد و اعتماد علما و مردم ایران و ملت مسلمان جهان بلکه تمام ملل دنیا از این که انقلاب ما اسلامی و نه شرقی و نه غربی است می‌شود. زیرا همه و همه می دانند که در گذشته عموم مراجع تقلید به حرمت ورود بانوان در مجلس فتوا داده اند و عدم تحریم فعلی جنبه سیاسی دارد.
  4 – این عمل رفته‌رفته سبب می‌شود که علما و متدینین از انقلاب دلسرد می‌شوند و خدای نخواسته سر به شورش بر دارند.
  5 – موجب می‌گردد که مخالفین در تغییر سایر احکام اسلام طمع نمایند و به تدریج سعی بیشتری در نابودی احکام اسلام بنمایند و اشکالات دیگر که جنابعالی از ما بهتر می‌دانید.
  6 – اگر در این دوره ورود بانوان به مجلس مجاز و تصویب شود دیگر بعد از این به هیچ‌وجه جلوگیری از آن ممکن نمی‌باشد و این سنت تا ظهور ولی عصر روحی له الفداه باقی خواهد ماند.
  لذا این ارادتمندان حسب الوظیفه لازم دانستیم که تذکرا مراتب را تقدیم حضورتان بنماییم. مرجو آن که امام بزرگوار هم قاطعانه با این امر مهم بل اهم موجود برخورد فرموده دستور اکید صادر فرمایید شورای نگهبان ماده مذکور را مردود دانسته و شرط مرد بودن در منتخب را تثبیت فرماید. امرکم مطاع والسلام علیکم و رحمته الله و برکاته
  فرج الله واعظی (نماینده ابهر) ، علی حقیقت افشار (نماینده ارومیه)، دکتر جواد شیرازیان (نماینده قائم شهر)، سید مجتبی میرجعفری (نماینده اراک)، سید فخرالدین موسوی اردبیلی ننه کران (نماینده اردبیل)، بهاءالدین علم الهدایی (نماینده اردبیل)، مرتضی فهیم کرمانی (نماینده کرمان) و چهار امضاء دیگر که قابل خواندن نیستند. تاریخ نامه ۱۷ / ۱۱ / ۶۲