اشاره‌ای کوتاه به مدل رفتار انتخاباتی متدینین سنتی غیرسیاسی

۱
«آرای باطله» منبع مطالعاتی بسیار ارزشمندی است و تغییرات آن‌ها در ادوار مختلف معنادار است. اطلاع دقیق ندارم که آیا این آرا در فرایند شمارش یا پس از آن ثبت و مستندسازی کامل می‌شود یا نه. اما براساس مشاهدات مستمر و گزارش‌های پراکنده از ناظران صندوق‌های رأی، این‌اندازه می‌دانیم که در هر انتخابات، سهمی از آرای باطله متعلق به متدینین سنتی و غیرهمراه با نظام است؛ بخشی از رأی‌دهندگان که در تحلیل‌های سیاسی انتخاباتی به‌کلی غائب‌اند. آن‌ها که در موقعیتی پارادوکسیکال و به‌هردلیل ازجمله برخی منافع مشترک با حکومت دینی و نیز رویه‌ی محافظه‌کارانه در انتخابات شرکت می‌کنند، اما درعین‌حال چون اعتقادی به مشروعیت نظام و نظریه‌ی حکومت دینی ندارند، رأی باطله به صندوق می‌ریزند. معمولاً هم آرای باطله‌ی این افراد، ادبیات مذهبی دارد؛ مثلاً در برگه‌ی رأی نام امامان شیعه به‌ویژه «امام زمان» و «حضرت ولیعصر» یا اذکار مذهبی می‌نویسند.

۲
برپایه‌ی برخی شواهد می‌توان گفت یکی از پیامدهای اعتراضات سال گذشته و جنبش «زن، زندگی،‌ آزادی»، نزدیک‌ترشدن این بدنه (متدینین سنتی محافظه‌کار غیرسیاسی) به نظام بوده است. این‌ها همان تیپ «ترسندگان» هستند که پیشتر در بحث «کسوف دین: ترس و تردید» درباره‌شان سخن گفته بودم:
«نیروی ترس عمدتاً ناظر به بدنه‌ی سنتی و ارتدکس مذهبی است که علیرغم تفاوت‌ها و اختلافاتی که با تشیع سیاسی (دین رسمی) دارد، اما از مواهب و امتیازات حکومت دینی ازجمله در توسعه‌ی مناسک بهره‌مند بوده است. در اعتراضات اخیر، این ترس در او تقویت شد که تبعات تحول در ساختار سیاسی موجود دامن‌گیر او هم خواهد شد و منافع (مذهبی، اجتماعی، اقتصادی و…) او را هم به خطر خواهد انداخت. همین ترس محتمل است که این جریان را به سمت تحکیم مناسباتش با حاکمیت سوق دهد. سیاستی که من نامش را می‌گذارم “اتحاد ترس”. سکوت بدنه‌ی سنتی روحانیت و مرجعیت مصداق این ترس است».
(نشست انجمن جامعه‌شناسی ایران ـ ۷ دی ۱۴۰۱)

۳
به‌موازات افزایش آمار قهر با صندوق و تحریم انتخابات در بخش معترض جامعه، به‌نظر می‌رسد در انتخابات اخیر حضور متدینین سنتی افزایش داشته است. بخشی از افزایش چشمگیر آمار آرای باطله را می‌تواند همین امر توضیح دهد: احتمالاً در انتخابات اخیر شمار آرای باطله‌ی مذهبی افزایش داشته است. همچنین محتمل است بخشی از آرای فهرست پایداری هم متعلق به بدنه‌ی مذکور باشد. چراکه به‌رغم اختلافات سیاسی و اعتقادی، اما وجود نگرانی‌ها و دغدغه‌های فرهنگی ـ اجتماعی مشترک (مشخصاً در موضوعات برخورد با بی‌حجابی، صیانت از اینترنت، میدان‌دادن به طب سنتی موسوم به «اسلامی» و توسعه‌ی مناسک مذهبی با رویکرد هویت‌گرایانه) متدینین سنتی را با جریان پایداری پیوند می‌زند. حمایت نمایندگان شاخص خرده‌گفتمان‌های مذهبی حاشیه‌ای اما بانفوذ در بدنه‌ی متدینین نظیر روازاده و خیراندیش (خرده‌گفتمان طب اسلامی) و حتی رائفی‌پور (خرده‌گفتمان مهدویت‌گرایی هویتی) در این اقبال و پیوند اثرگذار بوده است.

تصویر نمونه‌ای از آرای باطله‌ی مذهبی در انتخابات اخیر مجلس:

*کانال نویسنده