سایه جدال بی‌پایان قدرت بر سوگ رئیسی

جریان شناسی سیاسی در آستانه آغاز ثبت‌نام نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ایران

با مرگ ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران، قرار است طی چهار روز آینده ثبت‌نام نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در ایران آغاز شود. این فرصت اندک ارزیابی جریانات سیاسی را دشوار کرده است. این یادداشت تلاش می‌کند تا به بازشناسی دسته‌بندی‌های شکل گرفته در این انتخابات بپردازد.

۱. اصولگرایان و انقلابی‌ها

دولت رئیسی برآمده از جناح راست، یا به اصطلاح اصولگرایان بود و به جناح انقلابی تعلق داشت. برخی چهره‌های دولتی در مقام «یاران رئیسی» قصد جدی برای ورود به میدان رقابت انتخاباتی دارند.

کاندیداهای بالقوه این جناح شامل سعید جلیلی، محمد مخبر، پرویز فتاح، علیرضا زاکانی و مهرداد بذرپاش هستند. تاکنون فقط جلیلی به طور قطعی اعلام کاندیداتوری کرده اما اجماع بر سر او هنوز قطعی نیست. محمد مخبر به عنوان مسئول اقتصادی دولت، با چالش‌های حل نشده بسیاری روبرو است و چهره‌ای انتخاباتی نبوده، بنابراین شانس کمی برای گزینه نهایی شدن دارد. پرویز فتاح که مدیری مورد اعتماد نظام است، احتمالاً به خاطر رفتارهایش در دوره ریاست بنیاد مستضعفان با مخالفانی جدی مواجه خواهد شد. زاکانی و بذرپاش نیز هر دو تلاش کرده‌اند سابقه‌ای برای خود ایجاد کنند اما عملکرد ضعیف شان در دولت رئیسی شانس آن‌ها را کاهش داده است.

گروه دیگر اصولگرایان حول محور قالیباف قابل تعریف است. قالیباف مخالفان جدی و درگیری‌های ناتمامی با گروه یاران در دولت و مجلس در سه سال گذشته داشته و همچنان به عنوان یک نظامی و سردار سپاه از پشتیبانی این نهاد

قدرت برخوردار است. او میان ماندن در مقام ریاست مجلس یا تلاش مجدد برای ریاست جمهوری مردد است.

محمود احمدی‌نژاد نیز یکی از چهره‌های پرحاشیه اصولگرایان است که در انتخابات ۱۴۰۰ صلاحیتش احراز نشد. او با برنامه‌های پوپولیستی درصدد ارسال این پیام به شورای نگهبان است که برای پاسخ به درخواست مردم به صحنه باز خواهد گشت.

۲. نظامی‌های سرگردان

گروه سوم، نظامی‌هایی هستند که با وجود رویکرد اصولگرایانه، خود را اصولگرا معرفی نمی‌کنند. شاخص‌ترین چهره این گروه محسن رضایی است که همیشه در صحنه حضور دارد. سعید محمد، حسین دهقان و حتی سرلشکر محمد باقری نیز از دیگر چهره‌های این گروه هستند که هنوز اعلام رسمی حضورشان صورت نگرفته است.

۳. اصلاح‌طلبان ناکام اما امیدوار

آنکه در انتخابات گذشته اصلاح طلبان بصورت گسترده از سوی شورای نگهبان تایید صلاحیت نشدند و مهم‌ترین اینکه سید محمد خاتمی با عدم مشارکت در انتخابات مجلس حجت را تمام کرد ولی این طیف مدعی بود باید مانیفست‌های خاتمی را اجرا کرد اما با این حال، اصلاح‌طلبانی مانند محمدرضا عارف و عبدالناصر همتی تمایل به شرکت در انتخابات را اعلام کرده‌اند. سایرین تصمیم نهایی خود را به جلسه فوق‌العاده جبهه اصلاحات موکول کرده‌اند در حالی که  شایعاتی از تمایل  خاتمی و ناطق نوری به محمد صدر، شریعتمداری و جهانگیری می‌گویند‌. محمدجواد ظریف و آذری جهرمی به جد عدم تمایل به حضور در این رقابت را اعلام کرده‌اند. سایرین تصمیم بر شرکت را به جلسه فوق العاده جبهه اصلاحات موکول کرده اند.

۴. اعتدالیون

حضور علی لاریجانی ممکن است معادلات را تغییر دهد. او چهره‌ای میانه اصولگرایان و اصلاح‌طلبان است که در انتخابات گذشته با رد صلاحیت مواجه شد. به عنوان یکی از چهره‌های نزدیک به رهبری و با سابقه حضور در رأس صداوسیما، دبیری شورای‌عالی امنیت ملی و قوه مقننه، حضور او همچنان در هاله‌ای از ابهام است.

جمع‌بندی

این انتخابات زودهنگام با حضور پررنگ اصولگرایان، انتخاباتی غیررقابتی و بیشتر یک رقابت درونی میان اصولگرایان خواهد بود. به نظر نمی‌رسد شاهد تنوع گروه‌های سیاسی و یک انتخابات پرشور باشیم.