مغالطه یا فریبکاری؟! در نقد نامه به دبیرکل سازمان ملل

«احتیال» در منطق عبارت است از به کار بردن پنهانی و مستتر مکر و حیله در مقدمات یک گزاره، با هدف برتری جدلی در برابر طرف مقابل. تفاوت احتیال با مغالطه، در نیت گوینده و آگاهانه بودن آن است. یعنی، در احتیال، فرد با قصد قبلی و با هدف مشخص دست به حیله و فریب می زند اما در مغالطه، فرد می تواند از روی ناآگاهی یا کم آگاهی، مرتکب مغالطه شود. اما محصول و نتیجه هر دو یکی است: گمراه کردن شنونده و طرف مقابل.
در روزهای اخیر بیانیه عده ای از فعالان سیاسی خطاب به دبیرکل سازمان ملل منتشر شده است که می توان رگه‌هایی از احتیال را در فرازهای آن یا در کلیت آن مشاهده کرد. آنچه در پی می آید روشن کردن بخشی ازین فریب‌های مستتر و پنهانی است.

۱- ترامپ از برجام خارج شده است؛ اگرچه این جمله درست است اما بدون پرداختن به تمام وجوه و نقش دیگر بازیگران و با هدف تخطئه یک طرف و تبرئه طرف دیگر بیان شده است. شکست برجام از ابتدا پروژه مشترک رهبر جمهوری اسلامی، نتانیاهو و ترامپ بوده است هرکدام با اهداف و دلایل متفاوت. نپرداختن به نقش رهبر جمهوری اسلامی در انهدام پایه‌های برجام (منع ورود کمپانی‌های آمریکایی در صنعت ایران؛ آزمایش موشکی با نوشته حذف اسراییل به زبان عبری؛ جلوگیری از برجام دو و سه و …) در کنار حمله بی‌امان تمام وابستگان، منسوبان و منصوبانش در صدها نهاد عریض و طویل مثل صداوسیما، سپاه و خبرگزاری‌های وابسته، ائمه جمعه و …به برجام از جمله اقداماتی است که بنا به اعتراف محمدجواد ظریف به عنوان معمار برجام، حتی در صورت پیروزی هیلاری کلینتون در انتخابات ۲۰۱۶ راهی جز خروج از برجام برای رییس جمهور بعد از اوباما باقی نمی‌گذاشت. روشن است که درین نوشته کسی درصدد تبرئه ترامپ نیست اما نگاشتن نامه به دبیرکل سازمان ملل در نقد فضای جنگی حاکم بین ایران و آمریکا، بدون نقد جدی و صریح کارشکنی‌های رهبر جمهوری اسلامی جز فریبکاری و حیله‌گری حکم دیگری ندارد.

۲- «ما، با وجود انتقاداتی که به حاکمیت و سیاست‌هایش داریم، بر این باوریم که استقلال، امنیت و دموکراسی ایران باید توسط خود مردم و بدون مداخله خارجی شکل گیرد…» این گزاره نیز به قصد فریب در ابتدای بند ۳ نامه آمده است. حضور نیروهای شبه نظامی خارجی (از عراق و لبنان) در سرکوب اعتراضات مردم ایران به عملکرد حکومت، نشان می‌دهد جمهوری اسلامی برای بقای خود به هیچ حدی از حدود و موازین حقوقی و بین المللی و انسانی پایبند نیست و خط قرمزی برای برخورد با مردم معترض قائل نیست. همین سازمان ملل و شورای حقوق بشر آن به طور رسمی در مورد سرکوب مردم ایران در جنبش مهسا و شدت آن، از عبارت «جنایت سازمان‌یافته» استفاده کرده است. همان سازمان مللی که امضاکنندگان بیانیه از دبیرکل آن می‌خواهند مانع آمریکا از حمله نظامی به ایران شود. نپرداختن به جنایت حکومت در داخل و گسیل نیروهای خارجی برای سرکوب اعتراضات داخلی مردم، و اشاره به جنایات اسراییل در حق مردم غزه، محال است ریشه در ناآگاهی امضاکنندگان داشته باشد. استقلال ایران زمانی شکل می گیرد که به طور کلی و فراگیر، هیچ نیروی خارجی در مناسبات داخلی ایران و ایرانی دخالت نداشته باشد.

۳- در بند ۴، به نقد و نفی ادبیات زور در فضای بین المللی از سوی ترامپ پرداخته شده است. همچنین به فشل شدن و از کار افتادن تمام نهادها و سازمان‌های بین المللی در توقف جنایات اسراییل اشاره شده است. جدا از این‌که این استدلال و گزاره، خود به نقض ایده نگاشتن نامه به دبیرکل سازمان ملل منجر می‌شود؛ اشاره‌ای به این واقعیت ندارد که در داخل ایران و تحت حکومت جمهوری اسلامی، تمامی قوانین حقوقی و اخلاقی و تمام دستگاه‌ها و سازمان‌ها که می‌بایست در خدمت دفاع از حقوق مردم در برابر حکومت باشند، به تمامه متلاشی شده‌اند و مردم ایران در مواجهه هرروز خود با حکومت جمهوری اسلامی هیچ پناهگاه و امنیتی ندارد تا داد خود را از مظالم حکومت بستاند، نمی تواند به فشل شدن نهادهای بین المللی در برابر اسراییل نقد وارد سازد. ضمن اینکه نقد بیانیه به رفتار ترامپ، به طور طبیعی و به طریق اولی، به رهبر جمهوری اسلامی وارد است که با سیاست بچگانه و متوهمانه «نه مذاکره؛ نه جنگ» عملاً به تقویت احتمال و درصد جنگ کمک می کند و نه حل و حتی کاهش منازعه. فراخواندن یک بازیگر به میز مذاکره بدون فراخواندن بدون تبعیض تمام طرفها به مذاکره بی قید و شرط و مستقیم، مصداقی از حیله گری و فریب است.

۴- در بند پایانی چنین جمله‌ای آمده است: «تجاوز به ایران و هر اقدامی علیه توان دفاعی کشور ما، دیگر اقدامی علیه حکومت نیست، بلکه اقدامی علیه ملت ایران است و منطقه را به آشوبی بزرگ کشیده و جهان را متضرر خواهد کرد.» ساخت موشک‌های دوربرد توسط جمهوری اسلامی که هیچ توجیه دفاعی ندارد در کنار سیاست «ابهام هسته‌ای» که نوعی تردید و شک درباره ماهیت و سرشت برنامه هسته‌ای ایران ایجاد کرده است همراه با تولید اورانیوم غنی شده بالای ۶۰ درصد (حتی ۹۰ درصدی) هیچ توجیه دفاعی ندارد. ازینرو، پافشاری بر «توان دفاعی» ساختار نظامی جمهوری اسلامی بدون نقد سویه‌های «تهاجمی» آن، فریب و حیله ایی بیش نیست. مشارکت نظامی، لجستیکی و …جمهوری اسلامی در اشغال اوکراین توسط روسیه، که هیچ مرز مشترک با ایران ندارد و در خاک اروپاست، چه توجیه «دفاعی» دارد؟! نپرداختن به مشارکت جمهوری اسلامی در جنگ علیه اوکراین چگونه می‌تواند نشانه صداقت در نقد جنگ طلبی نتانیاهو و ترامپ باشد؟! چه فرقی است میان دوستی نتانیاهو و ترامپ و مشارکت راهبردی خامنه ای و پوتین؟! همدستی در اشغال و جنگ توسط هر رهبر و رییس جمهوری باشد مذموم است. خواه پوتین باشد خواه نتانیاهو.

«اکنون با فردی در رأس دولت آمریکا مواجه هستیم که برخلاف ادعای صلح در دوره‌ی رقابت‌های انتخاباتی، می‌خواهد مسائل بین‌المللی را با زور و بمب و جنگ حل کند.» (بند ۴) بجای دولت آمریکا، می توان گذاشت «در رأس دولت روسیه». در حالی‌که ترامپ به هیچکدام از همسایگانش حمله نظامی نکرده است اما پوتین به مدت سه سال است که در تجاوزی آشکار، همسایه خود را ویران کرده است. همانطور که سازمان ملل و شورای امنیت نتوانستند از اوکراین در برابر تجاوز آشکار پوتین و همراهی خامنه ای با آن دفاع کنند، در مورد درگیری احتمالی خامنه ای، نتانیاهو و ترامپ نیز کاری از پیش نخواهد برد. بعید است امضاکنندگان نامه ازین موضوع بی اطلاع باشند.

۵- وجود اسم محمدجواد ظریف در میان امضاکنندگان این نامه، خود نشان می دهد تا چه اندازه این نامه از دید و عینک نگاه رسمی در جمهوری اسلامی به تحولات جهان نگریسته است. رویکردهای «تک عاملی» و «یک طرفه» و خلط «وضع موجود» و «وضع مطلوب» از جمله خللهای جدی در نوع نگاهی است که جمهوری اسلامی و بخشی از ناظران به تحولات ملی و بین المللی دارند. رویکردهایی که نمونه آن را می توان درین نامه و بیانیه به روشنی مشاهده کرد.

*نام نویسنده نزد زیتون محفوظ است