وزیر بهداشت و مغالطه «امتیاز کشیشان»

حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت دولت یازدهم است. هاشمی برخلاف وزرای قبلی بهداشت و بسیاری از وزرای دولت یازدهم، علاقه‌ی عجیبی به کارها و اظهارنظرهای پوپولیستی دارد.
در روزهای اخیر، افشای فیش‌های حقوقی با ارقام نجومی، به افشای دستمزدهای نجومی پزشکان دولتی هم تسری یافته است. وزیر بهداشت که خود یک پزشک است، به‌جای آنکه مشکل را بپذیرد و درصدد حل آن برآید، در گفتگویی با خبرگزاری خانه ملت، تلاش کرده است از این موضوع دفاع کند و برای قانع کردن ذهن مخاطب دلایلی بیاورد. اما ازآنجاکه یکجای کار می‌لنگد، در توضیحات خود مرتکب مغالطه‌های متعددی شده است.
در اینجا تنها به یکی از چند مغالطه‌ای که وزیر بهداشت در این گفتگو مرتکب شده است می‌پردازیم؛ مغالطه «امتیاز کشیشان»

***

مغالطه «امتیاز کشیشان» یا «تبعیض طلبی» (Special Pleading)، مغالطه‌ای است که در آن گوینده انتظار دارد مدعای او با معیاری متفاوت مورد قضاوت قرار گیرد. به عبارتی دیگر او ابتدا یک قاعده‌ی استثنایی وضع می‌کند و بر مبنای آن قاعده، می کوشد گفتار یا رفتار استثنائی خود را موجه سازد.
دلیل اینکه این مغالطه به نام «امتیاز کشیشان» مشهور شده است به این خاطر است که در قرون وسطی دربارِ واتیکان قانون عجیبی را تصویب کرده بود. بر مبنای این قانون، کشیشان اگر جرمی مرتکب می‌شدند بایستی در دادگاه ویژه کشیشان محاکمه می‌شدند. هدف آن بود که در آنجا کشیش مجرم را با تساهل محاکمه کرد و بخشی از قانون را به خاطر موقعیت تبعیض‌آمیز او نادیده گرفت.
به این نمونه از مغالطه «تبعیض طلبی» توجه کنید:

مصرف کوکائین باید آزاد باشد. درست است که کوکائین مانند تمام مواد مخدر اثرات سوئی دارد اما کوکائین متفاوت از دیگر مواد مخدر است. خیلی‌ها از آثار کوکائین بهره برده‌اند.

در این عبارت، گوینده می‌خواهد ثابت کند قانون ممنوعیت مواد مخدر، برای مصرف کوکائین باید نادیده گرفته شود یا تغییر کند، چون کوکائین با دیگر مواد مخدر تفاوت دارد. این در حالی است که مصرف مواد مخدر به خاطر اثرات سوء آن غیرقانونی است و این مورد در خصوص کوکائین هم وجود دارد. اما گوینده این عبارات برای کوکائین تبعیض قائل می‌شود و به بهانه‌ی این تبعیض می‌خواهد قانونی تبعیض‌آمیزی برای کوکائین وضع شود. گوینده برای اینکه این مغالطه را پنهان سازد با یک جمله جنبه‌ی روانی این مغالطه را پوشش می‌دهد و می‌گوید «خیلی‌ها از اثرات کوکائین بهره برده‌اند».
برای اینکه وجه مغالطه آمیز این سخن آشکار شود کافی است از گوینده بپرسید: چرا باید برای ماده مخدری مانند کوکائین قانونی متفاوت وضع شود؟ پاسخ گوینده این است: چون کوکائین یک ماده مخدر متفاوت است. و اینجاست که باید پرسید: بالاخره کوکائین ماده مخدر هست یا نه و باید مشمول قانون مواد مخدر باشد یا نه؟
نمونه‌ی روزمره این مغالطه را می‌توان در سخنان اخیر حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت یافت. او در مقام دفاع از حقوق‌های نجومی پزشکان  گفته است:

پزشکان[…] با ایجاد کردن درآمد برای سیستم، بخشی از درآمد به‌عنوان کارانه به آنها بازمی‌گردد. میزان کارانه‌ها ۳۰ تا ۳۵ درصد است بدان معنا که اگر پزشکی ۱۰۰ میلیون تومان کار کند، حدود ۳۰ تا ۳۵ میلیون تومان به وی بازمی‌گردد که این در قالب حقوق نیست؛ به‌عنوان مثال اکنون حقوق یک جراح مغز و اعصاب حدود ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان است مابقی هر آنچه دریافت می‌کند در قالب کارانه‌ای است که خود ایجاد کرده است…. چرا حقیقت را نمی‌گویید در نقاط مرزی چه کسی حاضر است خدمات ارائه دهد؛ آیا فرزندان برخی‌ها حاضرند به این مناطق بروند؟ حال این یک‌جانبه سخن گفتن بدون اطلاع درست است؟ باید دل جامعه پزشکی به چه چیزی خوش باشد. پزشکان اگر نباشند کشور را چه کسی می‌خواهد جمع کند اگر روزی این افراد کار نکنند فکر کردید چه اتفاقی خواهد افتاد؟ باید نگاه کرد که دنیا با این گروه از جامعه چگونه برخورد کرده است.

مخلص کلام وزیر بهداشت این است: قانون دستمزد «پزشکانِ دولتی» باید با بقیه تفاوت داشته باشد، چون آن‌ها با بقیه کارمندان دولت تفاوت دارند!

این در حالی است که موضع بحث و اعتراض های اخیر، تفاوتِ میان میان پزشکان یا کارمندان دولت نیست، موضوع اصلی سقف «پرداخت دولتی» به کارمندان دولت است که در خصوص «پزشکانِ دولتی» رعایت نشده است وگرنه واضح است که همه‌ی کارمندان دولت بلکه کارگران درجایی باهم تفاوت‌هایی دارند. برای اینکه به فساد مندرج در این مغالطه بیشتر پی ببرید فرض کند مهندسانِ کشف و استخراج نفت هم مدعی شوند که سهمی از ثروت عظیم نفت را آنان تولید می‌کنند و لذا کارانه و دستمزد آنان تبعیض‌آمیز باشد یا نانوایان استدلال کنند اگر ما سه روز سر کار نرویم مردم از گرسنگی می‌میرند پس باید دستمزد ما تبعیض‌آمیز باشد یا مرزداران بگویند چون بدون وجود آنان امنیتِ مرز از بین می‌رود باید مشمول قانونی تبعیض آمیز شوند.

در مغالطات بخوانید:

علی خمینی و مغالطه «خودت هم»

محسنی اژه ای و مغالطه «اشتراک لفظ»

مصباح یزدی و مغالطه «اهمال سور»

آیت الله خامنه ای و مغالطه «پهلوان پنبه»

صادق لاریجانی و مغالطه «دلیل نامربوط»