افکار عمومی برای سیاستمداران از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و به همین خاطر اغلب تلاش می‌کنند آن را به نفع خود تغییر دهند و در این راه ابایی ندارند که از انواع مغالطات هم بهره بگیرند.
از رایج‌ترین مغالطاتی که در این راه مورداستفاده قرار می‌گیرند، مغالطات آماری‌اند؛ تا جایی که ظریفی گفته است« آمار، دروغی است که دولت به مردم می‌گوید».
مغالطه آماری انواع مختلف و متنوعی دارد و معمولاً بر داده‌های ناقص، تصاویر و نمودارهای منحرف‌کننده، نمونه‌های ناکافی و غیر تصادفی و یا تعمیم‌های شتاب‌زده مبتنی ست.
به بهانه گفتگوی مستقیم رئیس‌جمهور با شبکه اول صداوسیما، مغالطه‌ی آماری« تعمیم شتاب‌زده » را معرفی می‌کنیم.
***
تعمیم شتاب‌زده (Hasty generalization) یک نمونه از مغالطات آماری است که در آن شخص مغالطه گر از یک یا چند مثال یا نمونه جزئی، یک حکم کلی را نتیجه می‌گیرد و آن حکم را تعمیم می‌دهد. این در حالی است که آن نمونه‌ها برای صدور آن حکم کلی کفایت نمی‌کنند و یا ناقص‌اند.مثلاً:
سعی کنید همسر خود را از میان خانم‌های خانه‌دار انتخاب کنید، زیرا من کسانی را می‌شناسم که همسرشان شاغل یا مشغول به تحصیل است و به همین دلیل مشکلات زیادی برای آن‌ها ایجادشده و زندگی خوبی ندارند.
در این مثال، گوینده با اتکا به چندنفری که می‌شناسد و صرفاً با اتکا به شاغل بودن همسر، نتیجه گرفته است که آن‌ها اگر زندگی خوبی ندارند، به دلیل شاغل بودن آن‌هاست. و بازهم نتیجه گرفته است که باید با خانم‌های خانه‌دار ازدواج کرد چون شاغل ها زندگی خوبی ندارند. این درحالی است که در عالم واقع چنین نیست و اگر بنا باشد وممکن شود که در خصوص ازدواج با خانم‌های خانه‌دار حکمی صادر شود، باید به همه‌ی پارامترهای یک زندگی موفق توجه شود و نمونه‌های مختلف و کافی مورداستفاده قرار گیرند.
نمونه روزمره این مغالطه را می‌توان در اظهارات حسن روحانی، در گفتگوی ویژه با شبکه اول صداوسیما یافت. رئیس‌جمهوری ایران، در این گفتگو می گوید:
… در چهار ماهه اول سال ۹۵ میزان صادرات ما ۱۳.۴ میلیارد دلار و واردات ما ۱۲.۹ میلیارد دلار بوده است. درواقع صادرات از واردات پیشی گرفته است. این وضعیت نشان می‌دهد مسیر حرکت ما به سمت یک حرکت مثبت اقتصادی بوده است.
اما ادامه‌ی سخنان حسن روحانی نشان می‌دهد که او در این نتیجه‌گیری ها دچار مغالطه «تعمیم شتاب‌زده» شده است زیرا در ادامه معلوم می‌شود که به‌غیراز واردات رسمی، حجم قابل‌توجهی از واردات کشور را نیز واردات قاچاق تشکیل می‌دهد که در آمار موردنظر محاسبه نشده است و البته با احتساب آن‌ها دیگر نمی‌توان حکم کرد «صادرات از واردات پیشی گرفته است» و بر مبنای آن بازهم نمی‌شود نتیجه گرفت که «مسیرحرکت ما به سمت یک حرکت مثبت اقتصادی بوده است.»
ادامه سخنان حسن روحانی چنین است:
رئیس‌جمهور در ادامه در پاسخ به سؤالی پیرامون اقدامات دولت در راستای مبارزه با قاچاق و اینکه آیا آمار قاچاق کالا نیز در این آمارهای بیان‌شده وجود دارد یا خیر، گفت: «این آمار مربوط به گمرک ایران است، بنابراین قاچاق در این آمار نیست، البته آماری که اخیراً به بنده داده شد نشان از این دارد که در یک سال گذشته قاچاق کاهش قابل‌توجهی پیدا کرده است و امروز صحبت از ۱۵ میلیارد است»
در مغالطات بخوانید:
اسحاق جهانگیری و مغالطه «علت جعلی»
وزیر بهداشت و مغالطه «امتیاز کشیشان»
محسنی اژه ای و مغالطه «اشتراک لفظ»
مصباح یزدی و مغالطه «اهمال سور»
حدود هفده سال پیش و در زمان جدی شدن بحران هسته‌ای، در تحریریه روزنامه بحثی…
بی‌شک وجود سکولاریسم آمرانه یا فرمایشی که توسط پهلوی‌ها در ایران برقرار‌شد تاثیر مهمی در…
کیانوش سنجری خودکشی کرد یک روایت این است که کیانوش سنجری، جوان نازنین و فعال…
ناترازی‌های گوناگون، به‌ویژه در زمینه‌هایی مانند توزیع برق، سوخت و بودجه، چیزی نیست که بتوان…
۱- چند روز پیش، مدرسه آزاد فکری در ایران، جلسه مناظره‌ای بین علیدوست و سروش…