وب‌سایت و کانال تلگرام آیتالله منتظری چند روز پیش اقدام به انتشار این فایل صوتی کرد، اما کمی بعد اداره اطلاعات قم در تماس با احمد منتظری خواستار حذف این فایل شدند و در نهایت از منابع اصلی انتشار برداشته شد.
محتوای این فایل صوتی البته پیش از این در کتاب خاطرات آیتالله منتظری، کم و بیش، منتشر شده بود. اما انتشار فایل صوتی و مشخص شدن لحن و چگونگی صحبت آیتالله منتظری با اعضای هیات و همچنین پاسخ‌های آنان به قائم‌مقام وقت رهبر جمهوری‌اسلامی، باعث توجه بیشتر به این فایل شده است.
رسانه‌های اصلاح‌طلب یا مستقل عموما بدون توجه به انتشار این فایل صوتی، از خیر انتشار خبر آن گذشتند. به جز مواضع رسمی مسئولان، رسانه‌های داخل ایران کمتر اجازه انتشار مطلب درباره اعدام زندانیان سیاسی در سال ۶۷ را دارند. آیتالله منتظری تعداد این اعدامیان را بین ۲۸۰۰ تا ۳۸۰۰ نفر می‌داند، برخی رسانه‌های خارج از کشور لیستی با نام بیش از ۴۵۰۰ نفر از اعدام شدگان را منتشر کردند و سازمان مجاهدین خلق تعداد آنها را ۳۰ هزار نفر تخمین می‌زند. هیچ‌گونه آمار رسمی درباره تعداد این اعدامها وجود ندارد و در میان مسئولان حکومتی نیز تنها آیتالله منتظری درباره این اعدامها موضع‌گیری و پیرامون آن به شکل مفصل سخن گفته است.
مخاطبان آیتالله منتظری در این جلسه مصطفی پورمحمدی (نماینده وزارت اطلاعات)، حسین‌علی نیری (حاکم شرع)، مرتضی اشراقی (دادستان) و ابراهیم رئیسی (معاون دادستان) هستند. آیتالله خمینی مردادماه سال ۶۷ در حکمی حسن علی نیری، مرتضی اشراقی و نماینده‌ای از وزارت اطلاعات (مصطفی پورمحمدی ) را مامور رسیدگی به پرونده زندانیانی کرد که «بر سر موضع نفاق خود پافشاری کرده و می‌کنند». نتیجه کار این هیات اعدام چند هزار زندانی سیاسی در تابستان سال ۶۷ بود. زندانیانی از گروه‌های سیاسی مختلف اسلام‌گرا یا چپ.
از درخواست محاکمه تا القائات اطرافیان نفوذی
نحوه برخورد عموم رسانه‌ها و چهره‌های نزدیک به حکومت در برخورد با انتشار فایل صوتی جلسه آیتالله منتظری با هیات منتخب آیتالله خمینی، مشابه بود: تاکید بر جدید نبودن اطلاعات، اشاره به ادامه نفوذ اعضای مجاهدین خلق و «باند مهدی هاشمی» در دفتر آیتالله منتظری و تلاش برای تخریب چهره آیتالله خمینی.
یکی از اولین واکنش‌ها به انتشار این فایل صوتی، موضع علی رازینی، عضو مجلس خبرگان و معاون حقوقی قوه‌قضاییه، بود. رازینی گفت که اگر «با چند ده‌نفر از آنها، همان سال‌های انقلاب برخورد نمی‌شد و اعدام نمی‌شدند، فرزندان بسیاری از خانواده‌ها به دام منافقین می‌افتادند». به گفته رئیس اسبق دادگاه ویژه روحانیت «همه آنها محاکمه شدند و قاضی زیر حکم آنها را امضا کرده است و گفته است به این دلیل باید اعدام شوند. ما این شهامت را داشتیم که هرکس را اعدام کرده‌ایم، نوشتیم این آقا به این دلیل اعدام شده است و زیر آن را امضا کرده‌ایم و این افتخاری است برای ما».
رسانه‌ها همچنین اقدام به بازنشر سخنان علی خمینی، نوه بنیان‌گذار جمهوری‌اسلامی و برادر حسن خمینی، در مراسم سال‌گرد فوت آیتالله خمینی کردند. او پرسیده بود که چرا «معاندان نظام» از «جنایات بی‌شمار منافقین» چشم‌پوشی کرده و «صرفا اعدام تعدادی از آنها را جنایت می‌دانند؟»
موسسه «تنظیم و نشر آثار امام خمینی» نیز خیلی زود علیه این فایل موضع گرفت. محمدعلی انصاری، قائم‌مقام این موسسه و از اعضای دفتر آیتالله خمینی در دهه ۶۰ به وب‌سایت جماران – نزدیک به خانواده آیتالله خمینی – گفت که محتوای این فایل صوتی «ناقص و مشحون از اغلاط و تحریفات» منتشر شده و سخنان قائم‌مقام وقت آیتالله خمینی را «دور از انصاف» و «همراه با پیش داوری‌هایی» توصیف کرد که «اطرافیان موذی» به آیتالله منتظری «القا» کرده‌اند. او همچنین انتشار این فایل صوتی را «احیا و مشروعیت‌زایی» برای سازمان مجاهین خلق دانست.
در پاسخ به او اما احمد منتظری خواستار انتشار نسخه کامل این فایل صوتی شد تا مشخص شود چه بخش‌هایی از آن تحریف شده است.
رسانه‌ها همچنین اقدام به بازنشر سخنان علی خمینی، نوه بنیان‌گذار جمهوری‌اسلامی و برادر حسن خمینی، در مراسم سال‌گرد فوت آیتالله خمینی کردند. او پرسیده بود که چرا «معاندان نظام» از «جنایات بی‌شمار منافقین» چشم‌پوشی کرده و «صرفا اعدام تعدادی از آنها را جنایت می‌دانند؟». علی خمینی همچنین گفته بود که سازمان مجاهدین خلق «در مقابل حکومت ایستادند و جنایاتی کردند که داعش آن ها را نمی‌کرد؛ آنان رئیس جمهور، نخست‌وزیر و بسیاری از بزرگان کشور را ترور کردند» و اگر بنا بود آیتالله خمینی «همواره در مقابل این جنایات نرمش از خود نشان می‌داد که کشور پس از ۳۰ سال هم رنگ آرامش به خود نمی‌دید».
بازنشر «رنج‌نامه سیداحمد خمینی» از دیگر اقدام‌های این رسانه‌ها در روزهای گذشته بود. فرزند آیتالله خمینی آذرماه سال ۶۸ در بخشی از نامه خود خطاب به آیتالله منتظری نوشت: «مطالب شما حرفهای تازه ای نبود بلکه ده سال است رادیوهای بیگانه همان حرفها را می زنند و امام و نظام را به اتهامات واهی کشتن زنهای بچه دار و قتل عام هزاران نفر در چند روز و غیره متهم می کنند».
آیتالله منتظری در این دیدار خطاب به هیات قضایی می‌گوید: به تندی از اعدامها انتقاد می‌کند و می‌گوید: «بزرگترین جنایتی که در جمهوری اسلامی شده و تاریخ ما را محکوم می‌کند به دست شما انجام شده و شما را در آینده جزو جنایتکاران در تاریخ می‌نویسند».
سایت جماران که به حسین خمینی نزدیک است و ارگان غیر رسمی خانواده خمینی محسوب می شود، اظهارات محمد موسوی بجنوردی، حسین موسوی تبریزی را منتشر کرد که هر دو در زمان اعدامی های ۶۷ از مسئولیت بالایی در قوه قضائیه برخوردار بودند.
موسوی تبریزی که در زمان حیات آیتالله خمینی و تا سال ۱۳۶۳ دادستان کل انقلاب بوده، بدون آنکه به موضوع اصلی اعدام‌های دسته‌جمعی اشاره کند، صرفاً تائید می کند که آیتالله منتظری نامه‌هایی به در خصوص وضعیت زندانی‌ها به رهبر جمهوری اسلامی نوشته و پس از درخواست او در چند نوبت تعدادی از زندانیان مشمول عفو قرارگرفته‌اند.او انتشار این فایل صوتی را موجب«سوءاستفاده دشمن» دانسته و پاسخ‌گویی به اصل اعدام‌های ۶۷ را به «آقای ری‌شهری که وزیر اطلاعات وقت بودند» محول می‌کند.
موسوی بجنوردی که عضو «شوراى عالى قضایى» وقت بوده است در گفتگو با جماران می‌گوید«سخنان آیتالله منتظرى ناشى از اطلاعات غلطى بوده که مغرضانه به ایشان منتقل شده بود، همان‌گونه که بعداً بسیارى از آنها براى ایشان هم معلوم شد». او نیز به اصل انتشار نوار گفتگوها اشکال داشته و آن را فاقد «پشتوانه عقلى، ملى و شرعى» می‌داند.
ادامه انتقام‌کِشی از آیتالله خمینی
خبرگزاری فارس در تحلیلی، دلیل انتشار این فایل صوتی را ادامه «انتقام‌کِشی های بیت منتظری از امام [خمینی]» دانست. این خبرگزاری نزدیک به سپاه پاسداران به انتقاد از حسن خمینی پرداخت که «کمتر موضعی در محکومیت آیتالله منتظری و حامیانش» داشته و «آخرین موضع» او در این‌باره به سال ۷۹ و «پس از انتشار کتاب پاسداشت حقیقت – نوشته ی آقایان سلیمی نمین و رضایی – برگردد که گفته بود نوشتن این‌گونه کتاب‌ها را ادامه دهید تا زمانی که منتظری از دنیا نرفته است پاسخ اهانت‌های وی به حضرت امام راحل داده شود».
چهره‌های – عمدتا – نزدیک به اصولگرایان انتشار این فایل صوتی را در جهت دفاع از سازمان مجاهدین خلق می‌دانند. از جمله حمید رسایی، نماینده مجلس نهم، در کانال تلگرام خود نوشت هدف انتشار این فایل صوتی «هم‌افزایی اقدامات ماه‌های اخیر سرویس‌های اطلاعاتی غربی – عربی برای تطهیر منافقین» است که اخیرا در «خارج کشور شروع شده است». به گفته رسایی «کیست که نداند جنایات امروزی داعش؛ همان نسخه دیروزی جنایات منافقین در تاریخ ایران است». او همچنین در کانال تلگرام خود عکس‌هایی از «جنایات منافقین» منتشر کرد.
رسایی حتی پس از تماس وزارت اطلاعات با احمد منتظری برای حذف فایل صوتی از سایت و کانال تلگرام آیتالله منتظری نیز به انتقاد از این مساله پرداخت و نوشت که اگر او در سمت وزیر اطلاعات حضور داشت با فردی که با احمد منتظری تماس گرفت، برخورد می‌کرد: «اگر قرار بود احمد منتظری به کاری ملزم شود آن کار برداشتن صوت شیخ ساده‌لوح نبود، بلکه او باید ملزم می‌شد تا در کنار آن صوت، تصاویر شکنجه و کشتار مردم به دست منافقین را هم منتشر کند».
حسین شمسیان از کارکنان روزنامه کیهان نیز آیتالله منتظری را فردی توصیف کرد که «به گواهی دوست و دشمن» فردی «گوشی و تاثیر پذیر» بوده و «در بزنگاه‌های مختلف، بدیهیات را – حتی بدیهیات عقلی – را انکار می‌کرد».
بخش عمده افرادی که در سال ۶۷ اعدام شدند از اعضای سازمان مجاهدین خلق بودند. بهانه این مساله نیز حمله این سازمان به ایران پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ از سوی ایران بود. اعضای این سازمان در جریان عملیات موسوم به «فروغ جاویدان» به ایران جمله کردند، اما پس از چند روز با واکنش نیروهای نظامی ایران مواجه شدند. واکنشی که در ایران «عملیات مرصاد» نامیده می‌شود. در جریان صدور احکام مجدد برای این زندانیان، تعداد زیادی از اعضای سازمان‌های چپ نیز محاکمه و به اعدام محکوم شدند. هنوز محل دفن بسیاری از افراد اعدام شده مشخص نیست.
محسن رضایی، فرمانده اسبق سپاه پاسداران و دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام از جمله افرادی بود که به نظر می‌رسد به این مساله واکنش نشان داد. او بدون اشاره به انتشار این فایل صوتی، نوشت: «منافقین و داعش از یک جنس وحشی‌گری برخوردار هستند. هر دو هم با بعثی‌های عراق و هواداران صدام حسین متحدند و همکاری می‌کنند». مقایسه‌ای که در روزهای اخیر از سوی نیروهای نزدیک به اصولگرایان بیش از پیش شنیده می‌شود.
محمد ایمانی، از یادداشت‌نویسان روزنامه کیهان، نیز به طرح سوال‌هایی درباره رابطه میان آمریکا و اسراییل، بی‌بی‌سی فارسی و دفتر آیتالله منتظری پرداخت و نوشت: «در فتنه و آشوب نیابتی سال ۱۳۸۸ از آشوب‌گران مورد حمایت آمریکا و اسرائیل و انگلیس شنیدیم «مجتهد (یا روحانی) واقعی – منتظری، صانعی». این شعار را همان‌ها می گفتند که در شعار جمهوری اسلامی روی «اسلامی» خط کشیده بودند. یعنی حتی نظام هم هدف اصلی‌شان نبود، هرچند می‌گفتند: «انتخابات بهانه است – اصل نظام نشانه است». هدف‌شان اصل اسلام بود و منتظری را ترویج و تحسین می‌کردند به عنوان مجتهد و روحانی واقعی».
آیتالله منتظری از جمله حامیان میرحسین موسوی و مهدی کروبی در جریان اعتراض‌ها به نتایج اعلام شده در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ بود. او آذرماه سال ۸۸ فوت کرد و مراسم تشییع جنازه او با حضور حامیان موسوی و کروبی، تبدیل به تظاهراتی علیه حکومت شد.
رسانه‌های نزدیک به اصولگرایان علاوه بر این، به بازخوانی ماجراهایی پرداختند که موجب برکناری ایت‌الله منتظری از سمت قائم‌مقام رهبری شد. مواردی چون «نفوذ منافقین و لیبرال‌ها در بیت آیتالله منتظری» و «ساده‌لوحی» – با استناد به دو نامه آیتالله خمینی خطاب به آیتالله منتظری – از این دست هستند.
عبدالله گنجی، مدیرمسئول روزنامه جوان (نزدیک به دفتر سیاسی سپاه پاسداران)، در کانال تلگرام خود نوشت افرادی که روزی باعث شدند آیتالله منتظری «به رویارویی با امام سوق» داده شود، امروز «می‌خواهند جنازه وی را نیز مقابل نظام قرار دهند تا هویت سوخته خود را لعاب حقانیت بدهند».
حسین شمسیان از کارکنان روزنامه کیهان نیز آیتالله منتظری را فردی توصیف کرد که «به گواهی دوست و دشمن» فردی «گوشی و تاثیر پذیر» بوده و «در بزنگاه‌های مختلف، بدیهیات را – حتی بدیهیات عقلی – را انکار می‌کرد».
مهدی محمدی، از اعضای دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در دوران تصدی سعید جلیلی، نیز در کانال تلگرام خود نوشت که «از جنبه سیاسی و امنیتی اما بعید است این امر با تلاش آمریکا، سعودی و اسراییل برای احیای منافقین با هدف خلق فتنه‌ای دیگر در انتخابات ٩۶ بی ارتباط باشد».
عمده اصولگرایان سخنان آیتالله منتظری و انتقاد دیگر افراد از اعدام‌های ۶۷ را به حمایت از – به گفته آنها – «جنایت‌های منافقین» در ایران تعبیر می‌کنند. سازمان مجاهدین خلق از ۳۰ خرداد سال ۱۳۶۰ وارد درگیری نظامی با جمهوری‌اسلامی شد. بمب‌گذاری و ترور برخی مسئولان حکومتی و نظامی در رده‌های مختلف، از جمله مواردی است که به این سازمان نسبت داده می‌شود. مجاهدین خلق همچنین در اواخر جنگ هشت ساله ایران و عراق، با حمایت صدام حسین در عراق ساکن شدند و با حکومت او همکاری کردند.
رسانه‌های نزدیک به اصولگرایان علاوه بر این، به بازخوانی ماجراهایی پرداختند که موجب برکناری ایت‌الله منتظری از سمت قائم‌مقام رهبری شد. مواردی چون «نفوذ منافقین و لیبرال‌ها در بیت آیتالله منتظری» و «ساده‌لوحی» – با استناد به دو نامه آیتالله خمینی خطاب به آیتالله منتظری – از این دست هستند.
پرسش‌های بی‌پاسخ
وب‌سایت بولتن‌نیوز – که گفته می‌شود به نهادهای امنیتی نزدیک است – در تحلیلی ضمن اشاره به جدید نبودن اطلاعات این فایل صوتی، نوشت که دیدار آیتالله منتظری با این چهار تن «یک دیدار محدود در اول ماه محرم بوده که پس از دونامه‌ی انتقادی منتظری به امام درباره حکم ایشان راجع به اعدام منافقین و به دعوت منتظری صورت گرفته است».
بولتن‌نیوز نیز ضمن اشاره به «ارائه اطلاعات غلط به آیت الله منتظری توسط اطرافیان»، نوشت که سخنان حسین‌علی نیری در همین جلسه «باطل‌کننده‌ی خیلی از ادعاهای پوچ و دروغ آیتالله منتظری و منافقین و ضدانقلاب درباره‌ی اعدام منافقین سرموضع» است. سخنانی که به نوشته بولتن‌نیوز «بسیار خواندنی» است و «جا دارد تمام و کمال پیاده و منتشر شود».
این وب‌سایت همچنین با اشاره به سخنان آیتالله منتظری که اعدامها را «جنایت» توصیف کرده بود، به برخی «قتل»های انجام شده از سوی مهدی هاشمی اشاره کرد و نوشت: «تاریخ قضاوت خواهد کرد چه کسی جنایتکار است؟ کسی که با فتوای ولی‌فقیه و مرجع تقلید زمان، محاربین را اعدام کرد یا کسی که مخالفان سیاسی‌اش را در ماه رمضان کشت».
از میان افراد حاضر در دیدار با آیتالله منتطری، مصطفی پورمحمدی (وزیر دادگستری دولت روحانی) پیش از این گفته بود: «این‌که من در دهه ۶۰ لیستی از اعدامی‌ها را نزد آیتالله منتظری برده‌ام و ایشان مخالفت کرده‌اند، قطعا دروغ است… درگیر اعدامها نبودم».
اصولگرایان و نیروهای نزدیک به حاکمیت همچنان مشغول موضع‌گیری علیه این فایل صوتی و ایت‌الله منتظری هستند. با این حال آن‌هاهمچنان از توضیح درباره تعداد افرادی که اعدام شده‌اند، محل دفن آنها و همچنین اتهام‌های این افراد خودداری می‌کنند.
میزان، خبرگزاری وابسته به قوه قضاییه، در مطلبی با عنوان «واقعیاتی که منتظری را مقابل نظام اسلامی قرار داد»، نوشت: «این افراد [زندانیان سیاسی] در زندان نیز بسیار برای نظام خطرناک بودند و از اَعمال خود احساس ندامت نمی‌کردند، حضرت امام برای حفظ اسلام و نظام اسلامی دستور اعدام آن دسته از افراد را که هنوز بر عقیده‌ی انحرافی خود باقی بودند، صادر کرد؛ ولی این دستور با واکنش و مخالفت صریح منتظری مواجه شد چنانکه وی اعدام منافقین را خلاف قانون تلقی کرد. وی در حالی به حمایت از این افراد برخواست که نابودی نظام جمهوری اسلامی تنها هدف منافقین بود و این موضوع جای تامل بسیار دارد». میزان در مطلب دیگری به «۴ مورد از موارد متعدد جنایات منافقین در کشور و ارتباط آنها با بیت آقای منتظری» پرداخت.
مجتبی امانی، رئیس سابق دفتر حافظ منافع ایران در قاهره، نیز در یادداشتی به انتقادهای آیتالله منتظری از اسدالله لاجرودی پرداخت. امانی نوشت که آیتالله منتظری پس از انفجار هفتم تیر در دفتر حزب جمهوری اسلامی (که گفته می‌شود سازمان مجاهدین خلق مسئول آن بود) و مرگ فرزند خود – محمد منتظری – با اعدام اعضای این سازمان مخالفتی نداشت، اما «به علت ساده دلی، تحت تاثیر افرادی که دائما از وی برای آزادی محکومین گروهک ها درخواست توصیه داشتند و شهید لاجوردی به آنها اهمیتی نداد؛ از مدافعین سرسخت آزادی تروریست های منافق و گروهکی شد».
اصولگرایان و نیروهای نزدیک به حاکمیت همچنان مشغول موضع‌گیری علیه این فایل صوتی و ایت‌الله منتظری هستند. با این حال آنها همچنان از توضیح درباره تعداد افرادی که اعدام شده‌اند، محل دفن آنها و همچنین اتهام‌های این افراد خودداری می‌کنند. آیا انتشار این فایل صوتی می‌تواند منجر به باز شدن باب گفت‌وگو درباره اعدا‌های سال ۶۷ به شکل رسمی‌تر در داخل کشور و انتشار اطلاعات در این زمینه باشد؟
۱۳ آبان در تاریخ جمهوری اسلامی روز مهمی است؛ نه از آن جهت که سفارت…
در تحلیل سیاسی و روانشناختی دیکتاتوری، مسئله مقصر دانستن پذیرفتگان دیکتاتوری به عنوان افرادی که…
امروز یکم نوامبر، روز جهانی وگن است؛ این روز، یادبودِ تمام دردمندی‌ها و خودآگاهی‌هایی است…
درآمد در این نوشتار به دو مطلب خواهم پرداخت. نخست، تحلیلی از عنوان مقاله و…