صدا‌هایی برای عذرخواهی از اعدام‌های ۶۷

زیتون-‌نازنین نامدار: اظهارنظر علی مطهری نایب رییس مجلس شورای اسلامی درباره اعدام‌های دسته جمعی سال ۶۷ را می‌توان در نوع خود بی‌سابقه تلقی کرد. در طی ۲۸ سالی که از آن ماجرا می‌گذرد تقریبا تمام چهره‌های سیاسی اعم از اصولگرا و اصلاح‌طلب یا از اعدام‌ها دفاع کرده‌اند یا در بهترین حالت سکوت اختیار کردند. حالا اما انتشار فایل صوتی دیدار آیت‌الله منتظری با عاملان آن کشتار دسته جمعی باعث واکنش‌هایی شده که پیش از این سابقه نداشته است. گرچه اغلب واکنش‌ها هنوز هم تدافعی و در جهت توجیه اعدام‌هاست اما در این میان واکنش علی مطهری نماینده تهران٬ مصطفی تاج‌زاده و صادق زیباکلام در نوع خود متفاوت و منحصر به فرد بوده است.

اعتراض بی‌سابقه
شاید بتوان واکنش مطهری به انتشار فایل صوتی آیت‌الله منتظری را مهم‌ترین واکنش تلقی کرد. او به جهت جایگاه حقوقی که دارد تنها چهره حاضر در قدرت تلقی می‌شود که رویکردی متفاوت از سایر مقام‌ها درباره اعدام‌ها اتخاذ کرده است. مطهری در یادداشتی کوتاه ضمن تایید این که سخنان آیت‌الله منتظری از سر «دلسوزی و خیرخواهی» بوده است از «رئیسی، نیری و پورمحمدی که در متن قضیه بوده اند» خواسته « توضیح بدهند و موضوع را برای مردم روشن کنند و البته اگر قصوری هم در نحوه اجرای حکم بوده است عذرخواهی کنند.» مطهری البته در پایان یادداشت خود به دفاع از کلیت جمهوری اسلامی پرداخته و گفته «به طور کلی انقلاب اسلامی ما در مقایسه با سایر انقلابها با مخالفان خود با رأفت بیشتری برخورد کرده است و نباید چهره آن مخدوش جلوه داده شود.» موضوع مهم‌ در واکنش وی در واقع پیشنهاد عذرخواهی پیرامون اعدام‌هاست.

 نهادهای امنیتی البته هنوز برای سرپوش گذاشتن بر پرسش‌ها بهترین راه را در سانسور می‌بینند و از همین رو نیز وزارت اطلاعات از احمد منتظری خواسته بود که فایل صوتی را از روی وبسایت آیت‌الله منتظری بردارد

با این حال درخواست از عاملان اعدام‌ها برای توضیح پیرامون نحوه صدور احکام بعید است که راه به جایی ببرد. عاملان آن کشتار در این ۲۸ سال با افتخار از عملکرد خود دفاع کرده‌اند و اکنون نیز از چنان حاشیه‌ امنی برخورد هستند که هیچ چشم‌اندازی برای تحقیق پیرامون عملکردشان در آن زمان وجود ندارد. صادق آملی لاریجانی رییس قوه قضاییه خود از مدافعان سرسخت آن اعدام‌هاست و پس از انتشار فایل صوتی آیت‌الله منتظری نیز احکام دادگاه ها در آن زمان را «بر حسب موازین شرعی و قوانین» دانسته و گفته «برخی ها راه را کج می‌روند و اکنون حرف های عجیب و غریبی می‌زنند و ادعای پوزش‌خواهی از کسانی دارند که فرزندان‌شان در طول سال های متمادی انسان‌های شریف این کشور را به خاک و خون کشیدند.» نظیر چنان سخنانی از زبان سید حسن خمینی نوه آیت‌الله خمینی نیز شنیده شد. او موضع آیت‌الله منتظری درباره اعدام‌ها را «دروغ» خواند و درباره هدف انتشار این سخنان در زمان حاضر نیز گفت «کسانی نسبت به امام و انقلاب بغض دارند و تا آخر نیز خواهند داشت.» در فایل منتشر شده بارها بر این تاکید می‌شود که فرمان کشتار از سوی آیت‌الله خمینی صادر شده و اصرار به انجام آن از جانب سید احمد خمینی بوده است.

صدایی در میان اصلاح‌طلبان
اصلاح‌طلبان همیشه متهم بوده‌اند که با سکوت خود در قبال اعدام‌های سال ۶۷ عملا به تایید آن سرکوب‌های بی‌سابقه پرداخته‌اند. حالا مصطفی تاج‌زاده از چهره‌های ارشد اصلاح‌طلبان که بعد از ۶ سال به تازگی از زندان آزاد شده است از فرصت پدید آمده بعد از انتشار فایل صوتی آیت‌الله منتظری استفاده کرده و دیدگاه‌ خود را درباره آن کشتار روشن‌ کرده است. او در یادداشتی پیرامون اعدام‌های ۶۷ نوشته که «به سهم خود از خانواده‌های اعدام شدگان آن فاجعه از جمله بازماندگان قربانیانی که عضو مجاهدین خلق نبودند، پوزش می‌طلبم.» ‌تاج‌زاده در پیام خود از خانواده قربانیان خواسته بود که «با الهام از ماندلا ‘ببخشند اما فراموش نکنند’ تا ایران و ایرانی از چرخه شوم نفرت و کینه و انتقام رها شوند.» پیام او همان‌طور که انتظار می‌رفت با واکنش منفی اصولگرایان روبرو شد اما این موضع متفاوت به عنوان یکی از معدود صداها در میان اصلاح‌طلبان مورد توجه قرار گرفت. در میان چهره‌های مدنی و آکادمیک نیز صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران خواهان عذرخواهی نسبت به اعدام‌های سال ۶۷ شده است. او گفته «در خصوص این اعدام‌ها به هیچ طریقی نمی توان از آن دفاع کنیم و از سال ۶۷ به بعد هم هیچگاه توضیح یا دفاعی در خصوص علت این رفتارها از سوی مسئولین نظام داده نشد.» زیباکلام همچنین گفته «نفس اینکه مسئولین جمهوری اسلامی نه در خاطرات‌شان و نه در سخنرانی‌ها به هیچ وجه به آن اشاره نمی‌کنند دلیل کافی است برای این‌ که آنها هم هیچ توجیهی بر این عملکردشان ندارند.»

سرپوشی از جنس سانسور

گرچه فایل صوتی منتشر شده از آیت‌الله منتظری در دیدار با عاملان کشتارهای سال ۱۳۶۷ که از آنها به عنوان هیات مرگ نیز یاد می‌شود نکته چندان تازه‌تری نسبت به خاطرات مکتوب وی درباره این موضوع نداشت اما فرصتی بی سابقه ایجاد کرد تا آن حوادث یکبار دیگر به عرصه بحث‌های عمومی گذاشته شود. دستکم برای نسلی که در زمان اعدام‌ها خردسال بودند یا بعد از وقوع آن حوادث تازه به دنیا آمده‌اند این فایل صوتی یک سند تاریخی برای نگاه به گذشته بود. حالا به نظر می‌رسد که به لطف قدرت شبکه‌های اجتماعی برای نخستین بار سد سکوت درباره آن حوادث شکسته شده است و صداهایی در مخالفت با  کشتار ۶۷ به گوش می‌رسد. نهادهای امنیتی البته هنوز برای سرپوش گذاشتن بر پرسش‌ها بهترین راه را در سانسور می‌بینند و از همین رو نیز وزارت اطلاعات از احمد منتظری خواسته بود که فایل صوتی را از روی وبسایت آیت‌الله منتظری بردارد. نگرش وزارت اطلاعات به خوبی نشان می‌دهد که آنها هنوز در حال و هوای دو دهه پیش به سر می‌برند و قدرت شبکه‌های ارتباطی را دست‌کم گرفته‌اند.

Recent Posts

معاویه: یک عرب ایرانی یا مسیحی؟

مسعود امیرخلیلی

۱۳ آبان ۱۴۰۳

آقای خامنه‌ای، ۱۳ آبان و شورای‌ نگهبانِ جهان

۱۳ آبان در تاریخ جمهوری اسلامی روز مهمی است؛ نه از آن جهت که سفارت…

۱۳ آبان ۱۴۰۳

آیا پذیرفتگان دیکتاتوری مقصرند؟!

در تحلیل سیاسی و روانشناختی دیکتاتوری، مسئله مقصر دانستن پذیرفتگان دیکتاتوری به عنوان افرادی که…

۱۳ آبان ۱۴۰۳

روز جهانی وگن؛ به یاد بی‌صداترین و بی‌دفاع‌ترینِ ستمدیدگان!

امروز یکم نوامبر، روز جهانی وگن است؛ این روز، یادبودِ تمام دردمندی‌ها و خودآگاهی‌هایی است…

۱۲ آبان ۱۴۰۳

اسرائیل؛ درون شورویه و بیرون مستبده!

درآمد در این نوشتار به دو مطلب خواهم پرداخت. نخست، تحلیلی از عنوان مقاله و…

۰۸ آبان ۱۴۰۳