خوشحالی تندروها از تقویت گفتمان امنیت

زیتون-‌سینا پاکزاد: مقام‌های امنیتی ایران نسبت به تقویت زمینه‌های بنیادگرایی مذهبی و تمایل  افراد برای پیوستن به گروه داعش هشدار می‌دهند و از برخورد با این جریان می‌گویند. محمود علوی وزیر اطلاعات امروز (۵ شهریور) در سخنرانی پیش از دستور نماز جمعه تهران گفت که این وزارت‌خانه با ۱۵۰۰ نفر از افرادی که قصد پیوستن به داعش را داشته‌اند برخورد کرده‌است. به گفته او این برخوردها شامل احضار٬بازداشت و همچنین گفتگو جهت منصرف کردن آنان بوده است.

نوبت افشای عملیات

نهادهای امنیتی ایران تا چندی پیش معمولا جزییات برخوردها در ارتباط با داعش را علنی نمی‌کردند اما به موازات تشدید اقدامات سیاسی و نظامی ایران در عراق و سوریه٬ خبرها درباره برخورد با عوامل این گروه در شهرهای ایران نیز علنی شده است. رسانه‌های نزدیک به حکومت به طور مستمر و هماهنگ در صدد تبلیغ این ادعا هستند که ایران به واسطه سیاست‌هایش در ارتباط با داعش اکنون در منطقه تبدیل به جزیره ثبات شده است و از همین جهت ناامنی‌هایی که برخی از مهم‌ترین کشورهای منطقه را دربر گرفته٬ به ایران تسری پیدا نکرده است. جو تبلیغاتی درباره برخورد با عوامل داعش دارای وجهی مشروعیت بخش است و هدف این است که به شهروندان گفته شود باید شکرگزار امنیت خود باشند.

در نمای نزدیک نیز امیدی به مذاکره جدی میان تهران و واشگنتن بر سر مسائل منطقه‌ای وجود ندارد. در این وضعیت ایران ترجیح می‌دهند سوار بر اسب زین شده « امنیت» همچنان بتازد و از مواهب آن در داخل و خارج بهره‌مند شود

برای مثال ۱۴ تیرماه٬ تلویزیون ایران مستندی کوتاه از بازداشت برخی از افراد را به نمایش گذاشت که طبق ادعای این رسانه از افراد وابسته به داعش بوده‌اند و قصد داشتند در ۵۰ نقطه از تهران بمب‌گذاری کنند. ۱۲ مرداد نیز قوه‌قضاییه ایران حکم اعدام ۱۷ نفر از کردهای سنی‌مذهب را اجرا کرد که طبق ادعای مطرح شده در کیفر‌خواستشان در صدد کمک به داعش بوده‌اند. اعدام‌ انها با موج واکنشی از سوی چهره‌ها و نهادهای حقوق بشری روبرو شد که این اعدام دسته‌جمعی را دارای مشکلات متعدد حقوقی در زمینه رسیدگی قضایی عادلانه می‌دانستند. برای اغلب اعدام‌شدگان دادگاه‌هایی کوتاه تشکیل شده بود و دفاعیات آنها مورد توجه قرار نگرفته بود. بعد از این ماجرا نیز خبرهایی از جنس برخورد با عوامل داعش از زبان مسوولان شنیده شد و برای مثال استاندار کرمانشاه  روز ۲۶ مرداد گفت که یک تیم انتحاری وابسته به گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) که برای انجام عملیات در نقاط مختلف و شهرهای مرکزی ایران از مرز عبور کرده بودند در یکی از محلات شهر کرمانشاه و یک شهر دیگر استان منهدم شدند.

خطرهای گفتمان امنیت

تنش‌های منطقه‌ای به طور قابل توجهی باعث محبوبیت گفتمان امنیت شده است و این موضوع در حکم یک هدیه ارزشمند برای تندروهای تهران بوده است. حتی گروهی از اپوزسیون جمهوری اسلامی نیز در همصدایی با مقام‌های امنیتی نظام از عملیات‌ها و دخالت‌های ایران در کشورهای منطقه دفاع می‌کنند و آن را به سود امنیت ملی ایران می‌دانند. وضعیت کنونی تفاوتی آشکار با دو سال پیش دارد که ایران سعی می‌کرد اهدافش را به شکلی پنهانی در عراق و سوریه و یمن و بحرین پیش ببرد. حالا اما عملیات‌ها با پوشش خبری وسیع انجام می‌گیرد و درباره این فعالیت‌ها چنان پردازش تبلیغی و ایدئولوژیک انجام شده که تقریبا هیچ رسانه‌ای در ایران جرات زیر سوال آن را ندارد. کارهایی نظیر استخدام نیروهای افغانستانی برای جنگ در سوریه یا همکاری بی‌سابقه نظامی با روس‌ها در بمباران سوریه بدون واکنش دردسر‌برانگیزی پیش می‌رود و تعابیر و القابی نظیر « مدافعان حرم» نیز چنان واجد ارزش معنایی مهمی تلقی شده که کمتر کسی مایل به دادن هزینه برای انتقاد از آن است.

در گفتمان امنیت عناصر دیگری از جمله تبلیغ نوعی ملی‌گرایی و جو ضد عربی نیز وجود دارد که خصوصا پس از قطع روابط میان تهران و ریاض بر غلظت آن افزوده شده است. بنابراین حکومت موفق شده برای عملیات‌های برون‌مرزی خود نه فقط حمایت گروه‌های مذهبی و متحدان‌ همیشگی‌اش را به دست آورد بلکه در این راه طیفی از ملی‌گراهای ضد عرب را نیز همراه خود کرده است. شرایط کنونی هر چه قدر که برای تندروهای تهران خوشایند باشد برای استراتژی سیاست‌خارجی دولت روحانی نامناسب است. بعد از اجرایی شدن توافق اتمی در سال گذشته این امید وجود داشت که تهران و واشنگتن درباره مسائل منطقه‌ای نیز وارد مذاکراتی جدی شوند اما آیت‌الله خامنه‌ای به شکلی علنی جلوی چنین کاری را گرفت و در این مدت حتی اجرای برجام هم به دلیل سیاست‌های منطقه‌ای ایران با دست‌اندازهای جدی مواجه بوده است.

آزمایش‌های موشکی و همچنین اقدام‌هایی نظیر مانور قایق‌های تندرو سپاه در نزدیکی ناوهای آمریکا در خلیج فارس بر موج تنش‌ها افزوده است. چشم انداز وضعیت هم چندان روشن نیست و هر کدام از دو کاندیدای اصلی انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا که در آبان امسال به کاخ سفید راه بیابند بر اساس موضع‌گیری‌های‌شان٬ سیاست‌های سخت‌گیرانه‌تری در قبال تهران پیش خواهند گرفت. بنابراین در نمای نزدیک نیز امیدی به مذاکره جدی میان تهران و واشگنتن بر سر مسائل منطقه‌ای وجود ندارد. در این وضعیت ایران ترجیح می‌دهند سوار بر اسب زین شده « امنیت» همچنان بتازد و از مواهب آن در داخل و خارج بهره‌مند شود. سایه این گفتمان مطمئنا بر فضای انتخابات ریاست جمهوری سال أینده ایران نیز خواهد افتاد و کاملا قابل پیش‌بینی است که رقبای اصول‌گرای حسن روحانی با تاکید بر این گفتمان و حربه امنیت بخواهند میدان بازی را از آن خود کنند.