زیتون-مهدی تاجیک: از همین حالا مشخص است که رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده بر دو محور اقتصاد و سیاست خارجی خواهد چرخید. اصولگرایان در این میدان روی حمایت‌های ضمنی آیت‌الله خامنه‌ای هم حساب کرده‌اند و سعی می‌کنند که حسن روحانی را در موضعی تدافعی قرار دهند. تیغ انتقادها درباره سیاست‌خارجی به ویژه پس از امضای توافق اتمی تیز شد و رهبر جمهوری اسلامی از آن زمان تاکنون٬ در سخنرانی‌های عمومی‌اش به طور مستمر از روند اجرای این توافق انتقاد کرده است. در حوزه اقتصادی هم او مدام تعبیر « اقتصاد مقاومتی» را پیش می‌کشد و از تصمیم‌گیران دولتی می‌خواهد که به جای تلاش برای جلب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و ارتباط مالی با جهان٬ روی خودکفایی داخلی حساب کنند.
نه به مذاکره
دو سخنرانی پیاپی آیت‌الله خامنه‌ای که یکی در جمع فرماندهان سپاه و دیگری در جمع گروهی از مردم انجام شده است درست همین دو محور سیاست خارجی و اقتصاد را نشانه رفته است. او در جمع فرماندهان سپاه به طور قاطعی هر گونه مذاکره با آمریکا درباره مسائل منطقه‌ای را نهی کرد و گفت که این مذاکره نه تنها سودی نخواهد داشت بلکه مضر خواهد بود. سخنان او در این زمینه در شرایطی بیان می‌شود که روحانی عازم نیویورک شده است تا در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد از دستاوردهای توافق دفاع کند و فرصت‌هایی تازه برای دیپلماسی فراهم بیاورد. رهبر ایران قبل از امضای توافق اتمی گفته بود که به آمریکایی‌ها بدبین است و حالا می‌گوید که «کارشکنی» آنها در روند حذف تحریم‌ها٬ نشانه‌ای از صحت پیش‌بینی‌های او است.
در عوض تیم سیاست‌خارجی روحانی که انتظار داشت بعد از توافق اتمی فضا برای مذاکره با آمریکا و سایر کشورها در دیگر حوزه‌ها هموار‌تر شود اکنون دیگر چنین امیدی ندارد. ایده «برجام ۲» که دقیقا همین مذاکرات منطقه‌ای را مدنظر داشت بعد از هشدار آیت‌الله خامنه‌ای در فروردین ماه به حاشیه رفت و دیگر امیدی نیست که فضا برای چنین گفتگوهایی مهیا شود. در خلاء چنین مذاکراتی بود که روابط ایران و عربستان به تنش‌الودترین وضع ممکن رسید و دو طرف بی‌پروا یکدیگر را با عنوان دشمن خطاب قرار می‌دهند و مدام در حال خط و نشان کشیدن هستند. استراتژیست‌های سیاست خارجی دولت گرچه هنوز معتقدند که مزایای این سیاست بیشتر از مضراتش بوده اما این مجال و میدان به آنها داده نمی‌شود که در دفاع از دستاوردها با قدرت وارد میدان شوند چرا که پاسخ به منتقدان عملا پاسخ به آیت‌الله خامنه‌ای تعبیر خواهد شد.
نقشه دشمن یا ناکارامدی داخلی
حمله به روحانی در حوزه اقتصادی هم از الگویی مشابه حمله‌ها در سیاست‌خارجی پیروی می‌کند. اصولگرا با لحنی مطالبه‌گرانه از دولت سوال می‌کنند که پس چرا تاثیرات توافق اتمی در سفره‌های مردم مشخص نیست و چرا وعده‌هایی که درباره گشایش اوضاع اقتصادی داده شده بود هنوز عملی نشده است؟ مقام‌های دولت البته معترف هستند که اجرای وعده‌ها با کندی و دست‌انداز روبرو است اما در عین حال می‌گویند که تحولاتی نظیر بازگشت ایران به بازار نفت از جمله اتفاق‌های مثبتی است که باید در معرض توجه باشد.
دولت روحانی نیز در این سه سال نشان داده که بیشترین توجه‌اش معطوف به سیاست خارجی و اقتصاد بوده و رقبایش نیز می‌کوشند که ضرباتشان را دقیقا از همین دو ناحیه بر این دولت فرود بیاورند
در این میدان نیز آیت‌الله خامنه‌ای خود را در تیم رقبای دولت تعریف کرده است و در واقع این تیم را سرپرستی می‌کند. او روز سه شنبه ۳۰ شهریور گفت که دشمن به دنبال بد شدن شرایط اقتصادی مردم است تا در نهایت مردم از اسلام و نظام اسلامی نارضایتی پیدا کنند. سخنان او در شرایطی عنوان می‌شود که افشای پرونده‌های فساد اقتصادی یکی پس از دیگری به موجی از نارضایتی‌های عمومی دامن زده است.
زمانی که اسنادی از حقوق‌های غیرمتعارف مدیران عمدتا فعال در دستگاه‌های دولتی توسط رسانه‌های اصولگرا منتشر شد تمام چهره‌ها و رسانه‌های این جریان به مواخذه دولت پرداختند و این فساد را نشانه‌ای از ناکارآمدی دولت حسن روحانی دانستند. حالا نیز افشای اسنادی از بذل و بخشش‌های محمدباقر قالیباف شهردار تهران که به پرونده املاک نجومی مشهور شده است فاز تازه‌ای از نارضایتی عمومی را ایجاد کرده است. در این موج اخیر البته اصولگرایان سیاستی متفاوت را اتخاد کرده‌اند و به جای برخورد با شهردار به برخورد با رسانه‌ها و روزنامه‌نگارانی روی آورده‌اند که این اسناد را افشا کرده‌اند. یاشار سلطانی مسوول وبسایت معماری نیوز که نخستین مرجع افشای اسناد شهرداری در واگذاری املاک بود بازداشت شده و روز دوشنبه ( ۲۹ شهریور) نیز صدرا محقق دبیر سرویس اجتماعی شرق بازداشت شده و برخی از همکاران وی می‌گویند که بازداشت وی نیز احتمالا مرتبط با پرونده شهرداری است.
ترسیم فضای انتخابات
کنار هم قرار دادن قطعات پازلی که فضای سیاسی این روزهای ایران را شکل می‌دهد به درک بهتر از فضای انتخاباتی اتی منجر خواهد شد. فضایی که باید انتظار داشت بحث‌های سیاست خارجی و اقتصاد در مرکز ثقل دعواهای جناحی قرار گیرد و مسایلی مانند گشایش سیاسی داخلی و رفع حصر از رهبران جنبش سبز و همچنین آزادی‌های اجتماعی در حاشیه آن بنشیند. دولت روحانی نیز در این سه سال نشان داده که بیشترین توجه‌اش معطوف به سیاست خارجی و اقتصاد بوده و رقبایش نیز می‌کوشند که ضرباتشان را دقیقا از همین دو ناحیه بر این دولت فرود بیاورند.
