سردرگمی سپاه برای انتخابات ریاست‌‌جمهوری

زیتون-آرش بهمنی: کمتر از یک سال مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری٬ علی سعیدی، نماینده ولی‌فقیه در سپاه پاسداران، انتخابات آینده را انتخاباتی «حساس و پیچیده» توصیف کرد. انتخاباتی که به عقیده سعیدی پیچیدگی‌های آن به مسایلی نظیر تلاش محمود احمدی‌نژاد برای بازگشت به قدرت، رفتار دولت روحانی و نقش آمریکا در انتخابات باز می‌گردد.

گفت‌وگوی سعیدی با فارس، خبرگزاری نزدیک به سپاه پاسداران، حدود یک هفته پس از بیانیه قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس، منتشر شد. بیانیه‌ای که در آن قاسم سلیمانی حضور احتمالی خود در انتخابات در مقام نامزد را رد کرد و نوشت که ترجیح می‌دهد «تا آخر عمر سرباز» بماند.

با توجه به بیانیه سلیمانی و انتشار اخباری درباره نهی محمود احمدی‌نژاد از حضور در انتخابات از سوی آیت‌الله خامنه‌ای، هنوز مشخص نیست نامزد اصول‌گرایان برای انتخابات چه کسی خواهد بود. هم‌چنان که هنوز مشخص نیست نامزد احتمالی مورد حمایت سپاه یا بخشی از سپاه چه کسی خواهد بود.

سپاه دخالت نمی‌کند،‌ معیار می‌دهد
نماینده ولی فقیه در سپاه پاسداران در گفت‌وگو با فارس بار دیگر تاکید کرد که سپاه پاسداران «در انتخابات دخالت نکرده و از کاندیدای خاصی حمایت نمی‌کند»، اما «اصول، مبانی، معیارها و شاخص‌ها را می‌گوید». به گفته سعیدی٬ سپاه یک «نهاد انقلابی» است و باید «در همه مسایل انقلاب» ایفای نقش کند.

پس از تکذیب سلیمانی، اصول‌‌گرایان و چهره‌های نزدیک به آن‌ها مطرح شدن بحث نامزدی فرمانده سپاه قدس را تلاشی برای تخریب چهره او توصیف کردند

سعیدی دی ماه سال ۹۱ به ایسنا گفته بود سپاه پاسداران «به صورت مصداقی» وارد انتخابات نمی‌شود، بلکه «تنها چارچوب‌ها و معیارها را تبیین می‌کند» و این مساله به معنای «دخالت در انتخابات نیست، بلکه وظیفه ذاتی ما مهندسی معقول و منطقی انتخابات است.» این سخنان سعیدی همان با زمان با انتقادهای مختلفی، از جمله از سوی محمود احمدی‌نژاد رییس‌جمهوری وقت، مواجه شد.

سپاه پاسداران نزدیک به یک دهه است که متهم به دخالت و «مهندسی» انتخابات در ایران است. علاوه بر مخالفان جمهوری اسلامی، اصلاح‌طلبان و در مواردی اصول‌گرایان این نهاد را متهم کرده‌اند که به شیوه‌های مختلف بر انتخابات اثر می‌گذارد. از جمله سال ۹۳ محمد نوری‌زاد اقدام به انتشار چند ویدئوی ویرایش شده از سخن‌رانی‌های محمدعلی جعفری (فرمانده سپاه پاسداران) و علی سعیدی کرد که در آن تلویحا به دخالت در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ اعتراف می‌کردند.

حتی حسن روحانی نیز سال گذشته چنین درباره این مساله هشدار داده بود: «مبادا در شهرستانی به گوش برسد که یک وقت دولت، سپاه، ارتش، صداوسیما، استاندار، فرماندار و دفتر امام جمعه طرفدار این یا آن هستند که این یعنی سم برای انتخابات.»

برای انتخابات دوازدهم ریاست‌جمهوری و به دلیل اختلاف نظرها میان سپاه پاسداران و حسن روحانی، برخی گمانه‌زنی‌ها حکایت از احتمال حضور قاسم سلیمانی در مقام نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری داشت. مساله‌ای که می‌توانست حضور ناگهانی و وسیع او در رسانه‌ها را توجیه کند. با این حال خود سلیمانی چنین موضوعی را تکذیب کرد.

پس از تکذیب سلیمانی، اصول‌‌گرایان و چهره‌های نزدیک به آن‌ها مطرح شدن بحث نامزدی فرمانده سپاه قدس را تلاشی برای تخریب چهره او توصیف کردند. در آخرین نمونه از این دست٬ امیر خجسته، نماینده مجلس، گفت که طرح احتمال نامزدی فرمانده سپاه قدس در انتخابات «طرح سازمان سیا و موساد برای خدشه‌کردن اوست و سردار سلیمانی نیازی به پست ریاست‌جمهوری ندارد.»

تلاش برای یک دوره‌ای شدن روحانی
در تاریخ جمهوری‌اسلامی تاکنون سابقه نداشته است رییس‌جمهور تنها برای یک دوره انتخاب شده باشد. علی خامنه‌ای، اکبر هاشمی‌رفسنجانی، محمد خاتمی و محمود احمدی‌نژاد هر کدام هشت سال بر مسند ریاست‌جمهوری تکیه زده‌اند. با این وجود اختلاف میان اصول‌گرایان و دولت روحانی، باعث شده که آن‌ها عزم خود را برای شکستن این سنت جزم کنند. اختلاف نظرها میان دولت روحانی و برخی نهادهای موثر از جمله دلایل این مساله است.

از جمله دیگر کاندیداهایی که در ماه‌های اخیر نام‌شان به عنوان نامزدهای احتمالی مطرح شده، پرویز فتاح و عزت‌الله ضرغامی هستند

در میان نام‌هایی که احتمال حضور آن‌ها در انتخابات از میان اصول‌گرایان مطرح است، هنوز نامزدهای اصلی مشخص نیستند. شاید به همین دلیل باشد که هنوز مشخص نیست نامزد احتمالی مورد حمایت سپاه پاسداران نیز چه شخصی باشد. نامزدی که البته هنوز مشخص نیست نامزد یک‌پارچه اصول‌‌گرایان باشد یا آن‌که هم‌چون چند انتخابات اخیر، چند نامزد وارد عرصه شوند.

گرچه احتمال حضور سعید جلیلی در انتخابات وجود دارد و او از سال ۹۲ به این سو مشغول سفر و سخن‌رانی در شهرهای مختف است، اما هنوز مشخص نیست که او بتواند کاندیدای اصول‌گرایان باشد. سایت عصر ایران، نزدیک به اصول‌گرایان، جلیلی را «نامحبوب‌ترین سیاستمدار این روزهای ایران» توصیف کرد و نوشت: «مردم جلیلی و سیاست‌ها او در مساله هسته‌ای را عامل بدبختی‌های کشور می‌دانستند. بسیاری از مردم ایران سرسختی‌ها و انعطاف ناپذیر بودن او در مذاکرات هسته‌ای را عامل تحریم‌های کشور می‌دانستند».

علاوه بر این هنوز مشخص نیست که آیا جلیلی قادر خواهد بود حامیان سابق را با خود داشته باشد یا خیر. یکی از مهم‌ترین حامیان او در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲ محمد تقی مصباح یزدی و جبهه پایداری بودند. با این حال به نظر می‌رسد که جبهه پایداری در انتخابات آینده، آن‌گونه که صادق محصولی عضو ارشد این جبهه می‌گوید٬ در پی نامزدی جدید باشد.. محصولی در یک مصاحبه با اشاره به این‌که در حال حاضر «فرد اصلحی»‌ وجود دارد که «از جهت ارزش‌های اصول‌گرایی و انقلابی نمره بالایی می‌آورد و امکان رای‌آوری و اجماع روی او نیز وجود دارد؛‌ سراغ او خواهیم رفت و نتیجه هم خواهیم گرفت»، گفت: «اصلحی را که یقین داریم رای‌آور نیست او را معرفی نخواهیم کرد».

به نظر می‌رسد این عدم حمایت به مصباح‌یزدی هم رسیده است. خبر آن‌لاین، نزدیک به علی لاریجانی، در تحلیلی نوشت که جلیلی نامزد مورد نظر رییس موسسه امام خمینی نیست: «می گویند دل آیت الله با سعید جلیلی نیست مثل همان روزهای خرداد ماه ۹۲ که تا دقایق واپسین با گفتن «برخی از افرادی که کاندیدا شدند من به آن‌ها ارادت دارم و آن‌ها نور چشم من محسوب می‌شوند، اما برای این کار مناسب نیستند» این دل ناآرامی اش را روایت می‌کرد. ذهن آیت‌الله شاید این روزها مختصات دیگری را برای انتخابات می‌چیند.

از جمله دیگر کاندیداهایی که در ماه‌های اخیر نام‌شان به عنوان نامزدهای احتمالی مطرح شده، پرویز فتاح و عزت‌الله ضرغامی هستند. فتاح، رییس فعلی کمیته امداد، سابقه تصدی وزارت نیرو در دولت محمود احمدی‌نژاد را دارد. او از جمله نیروهای سابق سپاه پاسداران است که در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲ نیز احتمال حضورش مطرح شده بود. فتاح خود اما در گفت‌‌وگوهایی نامزدی خود در انتخابات ریاست‌جمهوری را تکذیب کرده است.

عزت‌الله ضرغامی، رییس اسبق سازمان صدا و سیما، نیز از دیگر گزینه‌هایی است که احتمال حضور او در انتخابات وجود دارد. ضرغامی خود تاکنون در این‌باره اظهارنظری نکرده و ترجیح داده سکوت کند. با این حال او نیز حامیان قدرت‌مندی در میان اصول‌گرایان دارد که می‌تواند منجر به حضور او در مقام نامزد اصول‌گرایان شود.

هنوز مشخص نیست که آیا سپاه پاسداران هم‌چون انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ از نامزد خاصی حمایت می‌کند یا مانند انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲ درباره مصداق انتخابات سکوت می‌کند. در هر صورت، نقش سپاه پاسداران در انتخابات هم‌چنان پررنگ خواهد بود.