زیتون-سینا پاکزاد: حالا تقریبا یک سالی می‌شود که واژه نفوذ به ادبیات نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی اضافه شده است و قربانیانی را هم از بین فعالان مدنی و روزنامه‌نگاران گرفته است. واژه نفوذ بعد از به ثمر رسیدن توافق اتمی میان ایران و قدرت‌های جهانی به دایره‌المعارف سیاسی ایران وارد شد و هدف خود را برخورد با کسانی تعریف کرد که از سوی « دشمن» هدایت می‌شوند. عیسی سحر خیز، احسان مازندرانی، سامان صفرزایی و آفرین چیت نخستین گروه از کسانی بودند که در راستای این پروژه گرفتار حبس شدند و به فاصله کوتاهی هم احکام سنگینی علیه‌شان صادر شد. بازداشت افراد دو تابعیتی هم بخشی از اهداف این پروژه بوده و دستگیری هما‌هودفر پژوهشگر ایرانی- کانادایی و نازنین زاغری از همکاران بنیاد رویترز در این راستا صورت گرفت. هما‌هودفر هفته گذشته به صورت غیرمنتظره و بدون اعلام قبلی آزاد شد و به کانادا بازگشت اما برای نازنین زاغری حکم ۵ سال حبس صادر شده و هنوز مشخص نیست که پرونده او در نهایت چه مسیری را طی خواهد کرد.
سازمان اطلاعات سپاه پاسداران به عنوان طراح و متولی برخورد با «نفوذ» عمل کرده و علاوه بر فعالان مدنی٬ موجی از احضار و بازداشت هم علیه برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی اعمال شده است. برخوردها بیشتر متوجه عکاسان٬ آتلیه‌داران٬ طراحان لباس و مانکن‌ها بوده است. علیرغم این برخوردها به نظر می‌رسد که مقابله با آنچه « نفوذ» خوانده می‌شود هنوز متوقف نشده و بعید نیست که این روند به ویژه در ماه‌های آینده و هم‌زمان با آغاز رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری شدت بگیرد.
زمینه‌سازی سرکوب
اظهارات سخنگوی قوه قضاییه و وزیر اطلاعات در سیزدهمین همایش دادستان‌های عمومی و انقلاب و نظامی سراسر کشور به معنای ایجاد دایره‌ای وسیع‌تر برای مفهوم نفوذ و در نتیجه فراهم آوردن زمینه برخوردهای بیشتر بود. غلامحسین محسنی اژه‌ای در این همایش گفت که «دشمن در مسایل فرهنگی و اجتماعی وارد شد به طوری که از برخی خانواده‌های انقلابی و آقازاده‌ها یارگیری کردند و توانستند در فکر و نگاه سیاسی برخی افراد انقلابی یا منتسب به انقلاب تاثیر بگذارند.»
علیرغم وعده‌هایی که حسن روحانی رییس‌جمهوری ایران برای گشایش فضای سیاسی داده بود اجرای پروژه‌هایی نظیر نفوذ نشان می‌دهد که دولت او تا چه اندازه در اجرای وعده‌هایش در این زمینه ناکام بوده است.
منظور او از یارگیری در خانواده انقلاب احتمالا بیشتر از همه متوجه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام است که دو فرزند او یعنی مهدی و فائزه هاشمی به دلیل فعالیت‌ها و موضع‌گیری‌های خود بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ محکوم به تحمل حبس شدند. سید محمود علوی وزیر اطلاعات نیز در این همایش بخش قابل توجهی از سخنان خود را به موضوع نفوذ اختصاص داد و گفت که مسئله نفوذ امروز جدی‌تر و اساسی‌تر از گذشته شده است. او مبدأ نفوذ را سرویس‌های امنیتی دانست اما مدعی شد که آنها «از پوشش شرکت بنز و پژو و دیگر شرکت‌های تجاری و توریستی نیز استفاده می‌کنند و «باید مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد چرا که بخشی از اطلاعات دشمن از طریق نفوذ و بخشی دیگر از طریق تخلیه تلفنی انجام می‌شود.»
اسامی متفاوت برای یک استراتژی
مروری بر پروژه‌هایی که نهادهای امنیتی ایران در طی سالهای گذشته انجام داده‌اند بیانگر آن است که همه آنها هدفی مشترک را با عناوینی متفاوت دنبال کرده‌‌اند. زمانی پروژه هویت٬ سپس خانه عنکبوت٬ بعد پروژه مبارزه با انقلاب مخملی٬ سپس مقابله با فتنه٬ بعد از آن پروژه چشم روباه و حالا نوبت به نفوذ رسیده است و احتمالا در آینده نزدیک هم عنوانی جدید برای برخوردهای امنیتی تدارک دیده خواهد شد.
عموما فعالان مدنی٬ سیاسی و دانشگاهی در سیبل این برخوردها بوده‌اند و هدف نهایی آن ایجاد جو ترس و ارعاب میان کسانی بوده که پتانسیل ایجاد تغییرات دموکراتیک در جامعه را داشته‌اند. تقریبا در همه این پروژه‌ها یکی از اهداف نهادهای امنیتی این بوده که از متهمان اقرار بگیرند و آنها را وادار به اعتراف تلویزیونی کنند تا حس ترس به نحو وسیع‌تری در جامعه پراکنده شود. با این حال افشای فشارها و شکنجه‌های زمان زندان توسط برخی متهمان باعث شده که بخش اعتراف‌گیری دیگر به مانند گذشته برای نهادهای امنیتی اهمیت نداشته باشد بلکه بیشتر تحمیل فضای سرکوب مدنظر باشد.
چشم‌اندازی که نیست
علیرغم وعده‌هایی که حسن روحانی رییس‌جمهوری ایران برای گشایش فضای سیاسی داده بود اجرای پروژه‌هایی نظیر نفوذ نشان می‌دهد که دولت او تا چه اندازه در اجرای وعده‌هایش در این زمینه ناکام بوده است. روحانی روز چهارشنبه در جریان سفر به قزوین پرسیده بود:« چرا بزرگان کشور، نویسندگان، رسانه‌ها و صداوسیما، واقعیت کشور را به مردم نمی‌گویند؟» این اظهارنظر که در صفحه توییتر وی نیز بازتاب یافت با واکنش توام با اعتراض کاربران همراه شد. کاربران عمدتا سرنوشت تراژیک کسانی را یادآور می‌شدند که به واسطه بیان واقعیت‌ها یا روانه زندان شدند یا ناگزیر از ترک کشور.
کاربران از او می‌خواستند که اگر در بیان این دغدغه‌ها صداقت دارد بهتر است به جای شعار دادن به ریشه‌های مشکل توجه کند و جلوی نهادهای امنیتی را در اجرای پروژه‌های برخورد و سرکوب بگیرد. پیش از اجرای برجام معمولا وقتی از مسوولان دولتی درباره گشایش سیاسی سوال می‌شد این وعده را موکول به حل بحران هسته‌ای می‌دانستند اما حالا یکسال بعد از اجرای آن توافق هم در بر همان پاشنه می‌چرخد.
