مدایح «با» صله

زیتون ـ مهسا محمدی: هر سال با از راه رسیدن ایام محرم و آغاز عزاداری‌های جمعی در ایران‌، بحث بر سر میزان دریافتی مداحان و بالاخص مداحان معروف بالا می‌گیرد. اینکه آنان چه مبلغی دریافت می‌کنند؟ آیا اساسا این کار شغل محسوب می‌شود و تعرفه‌ای برای میزان دریافت وجود دارد؟ با توجه به مسبوق به سابقه بودن این کار در ایران، روال پیش از اینکه مداحی چنین شکل رسمی‌ای بگیرد و یا به صورت رشته دانشگاهی درآید و درجه بندی شود چگونه بوده است؟
در طی هفته اخیر عکس ۴ فقره چک هر کدام به مبلغ ۲۰ میلیون تومان و در وجه مداحان شناخته شده منتشر شده و گفته شد که این چک‌ها توسط شهرداری به این افراد پرداخت شده است. به دنبال انتشار این خبر مهدی ذاکری رئیس شورای اطلاع رسانی شهرداری تهران، این انتساب را اقدامات « غیراخلاقی و غیردینی» از سوی «اتاق عملیات روانی جریان تخریب» علیه «مدیریت شهری تهران و تعدادی از ذاکرین اهل بیت» دانست گفت: بنا بر استعلامی که از بانک گرفته شد تصاویر منتشر شده مربوط به حساب شخصی به نام اقای ر.ل یک شهروند تهرانی است که چکی از بانک اقتصاد نوین را به حساب خود واریز و در خواست چهار برگ چک بانکی در وجه افراد می‌کند. نه ان فرد و نه ان حساب ها هیچگونه ارتباطی با شهرداری تهران نداشته و ندارد. همچنین محمدرضا طاهری یکی از مداحانی که چک در وجه وی صادر شده بود، نسبت به این خبر واکنش نشان داد و در یکی از هیات‌های عزاداری گفت که انتشار تصویر این چک‌ها « کاملاً از پیش طراحى شده» است و او و سایر «دوستان» اش در جریان نبوده و نیستند.
وی ادامه داد: «این قضیه را با یک وکیل دادگسترى مطرح کردیم و قطعاً از شایعه‌ پراکنان این موضوع شکایت می‌‌شود » وی همچنین این «شایعه پراکنی» ها را به دلیل تأثیرگذاری این جلسات دانست .

رسم و سنت حاجی!

« مبلغ ۱۵ میلیون ریال (برای یک شب یا بهتر برای یک ساعت) به شماره حسابی که اعلام می‌کنیم؛ واریز نمایید.» این پاسخ مدیر برنامه‌های یکی از مداحان معروف، به برگزارکننده برنامه‌ای است که از وی خواسته بود در یک عزاداری حضور پیدا کند و برای یک ساعت به مداحی بپردازد. مدیر برنامه‌ها در پاسخ به اعتراض برگزارکننده که اظهار می‌کند که این رفتار درستی نیست و مطابق رسم مبلغی به عنوان هدیه و صله تقدیم ایشان می‌کنیم. پاسخ می‌شنود که « رسم و سنت شما با رسم حاجی! جور در نمی‌آید.» این گزارش را روزنامه جمهوری اسلامی در سال ۹۱ دررابطه با مبلغ درخواستی از سوی مداح منتشر کرده بود. حال بر اساس شنیده‌ها این مبلغ در سالجاری به رقم ۴ میلیون تومان برای هر شب رسیده است که با توجه به نرخ تورم در طی ۴ سال اخیر مبلغی منطقی به نظر می‌رسد!

رفتن مداح سرشناس به یک هیات به معنی افزایش چشمگیر تعداد عزادارن آن هیات است چرا که علاقه‌مندان مداح مذکور از همه جای شهر وی را تعقیب کرده و در جایی که او مداحی کند حضور خواهند داشت

بنابر اعتقاد مداحان قدیمی‌تر و کسانی که مداحی را عنوان منبع درآمد خود به حساب نمی‌آورند، مداحی شغل نیست. مطلب از این قرار است که پیش از این صاحب هیات، یا کسی که از مداح مشخصی می‌خواست در مجلسی حضور پیدا کند بنابر صلاحدید خود مبلغی را به عنوان صله درنظر می‌گرفت و به وی می‌پرداخت و تعیین مبلغ از سوی مداح صورت نمی‌گرفت. یک مداح گمنام که خود کاسب است حجره ای در بازار دارد٬ می‌گوید: «هیچ مداحی همان ابتدای کار با صراحت مبلغی به عنوان حق‌الزحمه تعیین نمی کند ولی این ثروتمندان جامعه هستند که با دادن پول‌های بی‌حساب و کتاب کار را خراب می‌کنند؛ حالا نمی‌دانم از سر عشق به اهل بیت(ع) است یا از سر چشم و هم چشمی. اما وقتی برای نیم ساعت مداحی کردن چک ۳ میلیون تومانی می‌کشند و در جیب مداح می‌گذارند و نامش را هم صله می‌گذارند، چگونه می‌توان از آن مداح انتظار داشت در مجلس بعدی با ۵۰هزار تومان بخواند؟»
خدمات متقابل مداح و هیات برگزارکننده
اما حقیقتا چرا برگزار‌کننده یک برنامه باید بخواهد چنین مبلغ هنگفتی را برای نیم ساعت مداحی بپردازد؟ با کمی دقت می‌توان دریافت که این‌کار درواقع یک نوع سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود و با اصول اقتصادی و تلاش برای دریافت سود بیشتر از سوی برگزارکننده انطباق دارد. به این ترتیب که رفتن مداح سرشناس به یک هیات به معنی افزایش چشمگیر تعداد عزادارن آن هیات است چرا که علاقه‌مندان مداح مذکور از همه جای شهر وی را تعقیب کرده و در جایی که او مداحی کند حضور خواهند داشت. این تعداد بیشتر به معنای رونق هیات و البته به معنی سرازیر شدن نذر و نذورات و کمک‌های بیشتری برای هیات یا مسجد مذکور است و به این ترتیب پولی که به مداح داده می‌شود برای برگزارکننده برنامه می‌صرفد و به سرعت به وی باز‌می‌گردد.
بنابراین مبلغ درخواستی بر اساس میزان جمعیتی که مداح می‌تواند با خود به هیات بیاورد و همچنین «شان» مداح مشخص می‌شود. شان مداح به عوامل محیطی و احتمالا غیرمرتبط تری مانند میزان بازارگرمی مدیربرنامه ها و عواملی از این دست بستگی دارد.