زیتون-مهران زند: بیش از سه ماه است که حمله حیوانی مرموز به دام‌های شهر شهداد در استان کرمان خبرساز شده است. حیوانی که به «هیولای جگرخوار» شهرت پیدا کرده، فقط جگر و قلب طعمه‌های خود را می‌خورد و تاکنون صدها دام را قربانی کرده است. گزارش‌های مردم محلی و مسئولان منطقه در مورد این حیوان کاملاً متناقض است. با وجود گذاشتن دوربین٬ تصویری از این شکارچی اسرارآمیز ثبت نشده و حتی مشخص نیست این حیوان از گروه سگ‌سانان است یا گربه‌سانان. در این مطلب قصد داریم با بررسی اطلاعاتی که از این حیوان به دست آمده به روشن شدن معمای این حیوان اسرارآمیز کمک کنیم:
چرا یک حیوان وحشی به دام اهلی حمله می‌کند؟
حیوانات وحشی به طور کلی از انسان‌ها دوری می‌کنند. آنها می‌دانند انسان‌ها و سگهای اهلی بزرگترین خطر برای آنها هستند. ورود یک حیوان وحشی برای شکار دام به محل سکونت انسان‌ها – آن هم در شهر- یک اتفاق استثنایی است. در بسیاری از موارد بعد از شکار یا زنده‌گیری این نوع حیوانات مشخص شده که آنها به دلیل وجود زخم و بیماری مثل التهاب و شکستگی دندان یا پنجه قادر به شکار حیوانات وحشی نبودند. کمبود طعمه و حتی کمبود آب در محل سکونت جانور می‌تواند انگیزه مضاعفی برای رجوع حیوان به شهر و روستا باشد. وقتی یک جانور شکارچی چند بار موفق به شکار آسان حیوانات اهلی می‌شود تمایل دارد که باز هم این کار را تکرار کند.
چرا این حیوان فقط جگر و قلب طعمه‌هایش را می‌خورد؟
معمولا حیوانات شکارچی ابتدا خون، جگر و قلب طعمه خود را می‌خورند. به این دلیل که میزان آب، نمک، املاح و ویتامین‌های مورد نیاز آنها در این قسمتهای بدن بسیار بیشتر است. تامین آب برای حیوانات ساکن در مناطق بیابانی بسیار مهم است و بسیاری از این حیوانات تقریبا هیچ آبی به طور مستقیم نمی‌نوشند و تمام آب خود را از غذایشان تامین می‌کنند. شهداد یک منطقه بیابانی است و در سال‌های اخیر گرفتار خشکسالی شده. ممکن است انگیزه این حیوان بیشتر تشنگی باشد تا گرسنگی.
علاقه گرگها به هندوانه و شغال به انگور را هم می‌توان به همین شکل توضیح داد. در فصل تابستان که این حیوانات به آب نیاز دارند میوه‌هایی چون هندوانه و انگور آب بدن آنها را تامین می‌کند. البته برای سگ‌سانان این نوع میوه‌ها ارزش غذایی هم دارند ولی شاید تشنگی انگیزه اصلی آنها در خطر کردن و مراجعه با باغ‌ها و مزارع باشد. به قول یک کشاورز هندوانه‌کار «گرگها از ما هندوانه‌شناس‌ترند و فقط رسیده‌ترین هندوانه‌ها را می‌خورند و به هندوانه‌های کال کاری ندارند.» انگیزه این کار آنها مشخص است. هندوانه رسیده‌تر آب بیشتری دارد.
چگونه این حیوان به دام نمی‌افتد؟
حیوانی که می تواند هر نیمه شب دیوارهای گلی را سوراخ کند. بدون اینکه ردی از خود به جا بگذارد و بدون اینکه انسان‌ها و سگ‌ها متوجه حضور آن بشوند، دام‌ها را در آغل شکار کند٬ حیوانی بسیار باهوش و توانمند است و هر بار هم بر تجربه خود می‌افزاید.
در این گونه مواقع مردم با گذاشتن دام یا طعمه سمی سعی می‌کنند او را به دام بیندازند یا اسلحه به دست روانه کوه می‌شوند تا آن را شکار کنند در حالی‌که به این شکل فقط حیوانات دیگر قربانی خواهند شد. حیوانی که دام‌ها را شکار می‌کند به قدری در فریب انسان مهارت دارد که می‌تواند در داخل روستا باشد بدون اینکه کسی آن را ببیند. پس قاعدتا در یک محیط باز به راحتی خودش را پنهان خواهد کرد.
هیولای جگر خوار چه حیوانی است؟
متاسفانه مجموع گزارش‌هایی که در مورد هویت این حیوان منتشر شده بسیار متناقض است. محمودصفرزاده مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان در مصاحبه با ایرنا گفته: با بررسی های انجام شده تاکنون به احتمال قوی حیوانی که عامل کشتار دام و طیور در بخش شهداد بوده، سگ های بلاصاحب هستند.
مجتبی نیک‌طبع، معاون حفاظت محیط‌زیست کرمان در گفت‌وگویی با جام‌جم گفته: «با توجه به رد پاها و قالب‌گیری، حیوان از خانواده سگ‌سانان است. حالا می‌تواند گرگ باشد یا سگ یا شغال یا کفتار. برای تشخیص دقیق باید مردم شواهد خود را دقیق بیان کنند. متاسفانه در حال حاضر هر کس یک چیز می‌گوید و هر فرد، برداشت خودش را از شکل و قیافه حیوان بیان می‌کند.»
محمد جلالی از اهالی شهداد گفته شخصا حیوان را دیده و گفته این حیوان سگ بدون صاحب نیست، بلکه یک کاراکال است. (کاراکال گونه‌ای گربه‌سان که در گذشته با نام سیاهگوش معروف بود)
«حجت ابراهیمی زاده» مسئول میراث فرهنگی شهداد گفته این حیوان با توجه به شیوه شکار نمی‌تواند سگ باشد و گفته: سگ توره و شغال وحتی گربه وحشی در این مناطق وجود داشته و دارند ولی سابقه نداشته که به شهر و دام های منطقه حمله و آنها را از بین ببرند.
محمد جعفری از اهالی شهداد هم گفته که این حیون را با تله به دام انداخته اما موفق شده با دندان‌هایش سیم‌های فلزی تله را پاره کند و فرار کند! اما توصیفی که او از مشخصات این حیوان می‌کند متناقض است:
«حیوان از دسته گربه سانان و حیوانی کوچکتر از شغال و بزرگتر از سگ بود. دمش از شغال کوچکتر و سرکوچک و پوزه کلفت و گردن و کمرکشیده و بلند و پاهای کوتاهی داشت و در کل حیوانی شبیه دینگو بود که در اصطلاح محلی شهداد به آن «سگ توره» می گویند. در این منطقه به شغال، توره می گویند و با توجه به اینکه حیوانی شبیه و مابین سگ و شغال است به سگ توره مشهور است.»
معلوم نیست حیوانی که او به دام انداخته همان حیوان شکارچی دام‌ها باشد و ممکن است حیوان بداقبال دیگری با شنیدن بوی لاشه در دام افتاده باشد. توصیفاتی هم که او از این حیوان می‌کند تناقضاتی در خود دارد. در یک جا او را گربه‌سان معرفی می‌کند و در یک جای دیگر او را سگ توره می‌نامد و مشخصات بین سگ و شغال را می‌دهد (توره نام دیگر شغال است و حیوانی که در ایران به سگ توره معروف است می‌تواند دورگه سگ و شغال باشد. سگ و شغال در موارد نادری با هم دورگه‌های بارور می‌دهند.)
