چوبِ معلم چوب است

زیتون ـ مهسا محمدی: این روزها به لطف وجود شبکه‌های اجتماعی، گزارش تنبیه‌ها در مدارس بیشتر از گذشته شنیده می‌شود و گاه واکنش‌های درخوری نیز دریافت می‌کند. این گزارش‌ها که اغلب به صورت معنی‎‌دار و قابل توجهی از مناطق محروم مخابره می‌شود، در یک ماه اخیر و با شروع سال تحصیلی به اوج خود رسیده است.
باید از افکار عمومی عذرخواهی کرد
تنبیه شدید دانش آموز پایه پنجم دبستان ادیب روستای خیرآباد بمپور سیستان و بلوچستان توسط معلم‌ اش، که به دلیل شدت جراحات وارده کارش را به بیمارستان کشاند، یکی چندین موارد گزارش شده در ماه اخیر است. بنابر گفته مدیرکل آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان٬ معلم خاطی به هیأت رسیدگی به تخلفات احضار شده است و مدیر مدرسه به حالت تعلیق در آمده و «فریدون دامنی» رئیس آموزش و پرورش منطقه بمپور نیز از سمت خود استعفا کرد. استاندار سیستان و بلوچستان نیز اظهار کرد که باید از «افکار عمومی »که ناظر بر رفتارها و صاحب حق هستند، «عذرخواهی» شود.
البته همیشه گزارش‌های تنبیه لزوما به معذرت‌خواهی و پیگیری و اخراج خاطی منتهی نشده است و به دلایل گوناگون از غلوآمیز بودن احتمالی خبر٬ یا ترس و عدم تمایل خانواده‌ها برای پیگیری موضوع و مواردی از این دست موجب مسکوت ماندن ماجرا شده است.

بر اساس ماده ۷۷ آئین نامه اجرایی مدارس٬ اعمال هر گونه تنبیه دیگر از قبیل اهانت، تنبیه بدنی و تعیین تکالیف درسی جهت تنبیه ممنوع است و در اعمال تنبیهات نباید بین دانش آموزان تبعیض و استثنایی قائل شد.

پیش از این نیز گزارش عجیب سایت تابناک از مدرسه‌ای در استان کرمان منتشر شده بود که بر اساس آن مدیر مدرسه شهید چمران در روستای مختارآباد شهرستان رودبار جنوب در استان کرمان، پس از چند بار تذکر به دانش‌آموزان برای پرداخت ۳۰ هزار تومان پول به منظور کمک به مدرسه، به دلیل عدم توانایی‌ برخی خانواده‌ها در پرداخت این پول، دانش‌آموزانی که شهریه را پرداخت نکردند با زدن هشت ضربه شلاق تنبیه و بعد آن‌ها را از مدرسه بیرون کرده است. این اتفاق از سوی مدیر و آموزش و پرورش منطقه به شدت تکذیب شد و اسماعیل پهلوانی پور، رییس آموزش و پرورش شهرستان رودبار مدعی شد که این موضوع اصلا با «عقل و منطق» همخوانی ندارد و «کذب محض» است.
گزارش شلاق زدن دروغ است!
این در حالی است که بعد از این اتفاق یک فایل ویدئویی در شبکه‌های مجازی منتشر شد که در آن دانش‌آموزان تنبیه شده این مدرسه، با تأکید بر شلاق خوردن‌شان به دلیل ناتوانی مالی، ماجرا را شرح می‌دهند. در نهایت اداره کل آموزش و پرورش استان کرمان در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «این گفتگو (فایل ویدئویی) به سفارش عده ای و در راستای تخریب نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و دادن وعده‌های عجیب به دانش آموزان توسط فردی که با مدیر مدرسه اغراض شخصی داشته، تهیه و منتشر شده است که نحوه صحبت کردن و حرکات دانش آموزان در برابر دوربین _ که بازیگران حرفه ای نیستند و نمی توانند جلوی خنده خود را بگیرند_ موید ساختگی بودن آن است و شورای اسلامی روستا و والدین دانش آموزان نیز ساختگی بودن آن را تایید کرده و بابت انتشار تصاویر فرزندانشان در این گفتگو به شدت معترض هستند». همچنین محسن بیگی مدیر کل آموزش و پروش استان کرمان با تکذیب خبر تنبیه دانش آموز شهرستان رودبار به دلیل فقر مالی و ناتوانی در کمک به مدرسه یا پرداخت نکردن هزینه کتاب‌های درسی گفت: «این موضوع از اساس اشتباه است و مدیران مدارس این مناطق ۱۰۰ میلیون تومان پول کتاب به شرکت چاپ و نشر کتاب بدهکار هستند.»
این در حالی است که بر اساس اصل ۳۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران «دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سر حد خودکفائی کشور به طور رایگان گسترش دهد.»

پاک کردن صورت مساله
شاید یکی از بدترین موارد از این تنبیهات که علیرغم اثبات، از سوی مسئولین پیگیری چندانی نشد، مورد تنبیه تحقیرآموز کودک افغانستانی در پاکدشت در سال گذشته بود. چهار دانش‌آموز افغان مدرسه (ح) پاکدشت ورامین، که ویژه‌ی اتباع افغان این شهر است توسط معلم تنبیه شدند. معلم برای تنبیه، آنها را مجبور کرده بود به سرویس‌های بهداشتی مدرسه بروند و دست‌شان را در کاسه توالت فرو کنند. این اتفاق توسط خانواده این دانش‌آموزان گزارش نشد و مادر یکی دیگر از دانش‌آموزان مدرسه آن را رسانه‌ای کرد. گویا مدرسه بعد از این اتفاق پدر و مادرها را خواسته، با آن‌ها جلسه گذاشته و مدیر به آن‌ها گفته که معلم خاطی را اخراج کرده و بهتر است که در این‌‌باره شکایت نکنند، چرا که اگر به  قول او در این‌باره جار و جنجال راه بیندازند، مدرسه تعطیل می‌شود و فرزندان‌شان از درس و مشق می‌افتند. پدر و مادرهای این چهار دانش‌آموز هم ترسیدند و به هیچ‌کس گزارشی در این ‌باره ندادند.
این اتفاقات در حالی به وقوع می‌پیوندد که بر اساس ماده ۷۷ آئین نامه اجرایی مدارس :«اعمال هر گونه تنبیه دیگر از قبیل اهانت، تنبیه بدنی و تعیین تکالیف درسی جهت تنبیه ممنوع است و در اعمال تنبیهات نباید بین دانش آموزان تبعیض و استثنایی قائل شد.»
به نظر می‌رسد که علیرغم وجود بخشنامه‌ها و مصوبات مختلف برای جلوگیری از تنبیه بدنی و روحی دانش‌آموزان٬ این اتفاق همچنان درمدارس ایران در حال وقوع است و این قوانین زمینه لازم و ضمانتی برای اجرا ندارند. وجود رفتارهایی استثنایی در موارد کم تکرار و نادر غیرقابل کنترل و پیش‌بینی است، اما به نظر می‌رسد که در مدارس مناطق محروم ایران این اتفاقات که از شدت تکرار (در کنار موارد گزارش نشده بسیار دیگر) تبدیل به قاعده شده ‌است در کنار وضعیت فیزیکی نامناسب مدرسه‌ها، همچنین حقوق‌های کم و معوق معلمان٬ فشار هم‌زمانی را به دانش آموز و معلم وارد می‌کند که بروز رفتارهایی از این دست یکی از برون‌دادهای ناگزیر آن است. از سوی دیگر افت شدید کیفیت آموزش نیز کمترین نتیجه این وضعیت است که به بازتولید توسعه نیافتگی و عقب ماندگی این مناطق می‌انجامد.