زیتون-آرش بهمنی: پس از چند روز انتشار اخبار و شایعه‌های مختلف٬ علی جنتی، محمود گودرزی و علی‌اصغر فانی، وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش و ورزش و جوانان٬ از سمت خود کنار رفتند تا در فاصه هشت مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری تغییر در کابینه کلید بخورد.
گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال تغییر در کابینه روحانی، مدت‌هاست که وجود دارد. پس از امضای برجام این شایعه‌ها قوت بیشتری گرفت. با مشخص شدن ترکیب مجلس دهم، فشارها بر روحانی برای تغییرات در کابینه بیش از پیش شد. فشارهایی که هم از سوی اصول‌گرایان و هم از سمت اصلاح‌طلبان وجود داشت و هر دو گروه بر این عقیده بودند که زمان ترمیم کابینه فرا رسیده است.
آغاز تغییرات
حسن روحانی روز چهارشنبه برای سه وزارت‌خانه بدون وزیر کابینه خود سرپرست معرفی کرد. براساس حکم‌هایی که رییس جمهوری صادر کرد، عباس صالحی معاون فرهنگی وزیر ارشاد، نصرالله سجادی معاون ورزش قهرمانی وزارت ورزش و جوانان و محمد بطحایی معاون توسعه، مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش به ترتیب به عنوان سرپرست وزارت‌خانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی، ورزش و جوانان و آموزش و پرورش انتخاب شدند.
براساس تصویر نامه‌های استعفای علی جنتی و محمود گودرزی، وزیر ارشاد روز ۲۴ مهر و وزیر ورزش روز ۲۷ مهر نامه‌های استفعای خود را به روحانی تحویل دادند
بحث استعفای برخی وزرای کابینه روحانی روز سه‌شنبه شدت گرفت. جلسه هیات دولت در روز چهارشنبه بدون حضور علی جنتی و محمود گودرزی برگزار شد. استعفای فانی اما برخلاف دو وزیر دیگر، حاشیه‌های بیشتری داشت. وزیر آموزش و پرورش از سویی با قصد مجلس برای استیضاح روبه‌رو بود و از سوی دیگر خبر استعفای او در رسانه‌ها منتشر شد. او در گفت‌وگو با تسنیم استعفای خود را تکذیب و در جلسه هیات دولت شرکت کرد و در نهایت نامه‌ای سرگشاده خطاب به روحانی نوشت و از «آمادگی کامل» خود برای عمل کردن «به هرگونه تصمیم» رییس‌جمهوری خبر داد.
روحانی براساس قانون سه ماه زمان دارد تا وزرای پیشنهادی خود را به مجلس معرفی کند. آنا، خبرگزاری دانشگاه آزاد، به نقل از محمدعلی شهیدی محلاتی، رییس بنیهاد شهید، نوشت: «ظاهرا بنا بر این بود که هفته آینده وزرای جدید به مجلس معرفی شوند». این خبر از سوی دولت یا منابع نزدیک به آن تایید یا تکذیب نشده است.
رسانه‌ها روز چهارشنبه استعفای وزرای دولت روحانی را نیز منتشر کردند. علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در نامه استعفای خود نوشت که در سه سال گذشته وزارت ارشاد «در اجرای سیاست‌های دولت تدبیر و امید» به «موفقیت‌های چشمگیری» دست یافت.
جنتی در استعفای خود نوشت که «برخی جریانات سیاسی» با «زیرپا گذاشتن همه تعهدات اخلاقی سعی در وارونه جلوه دادن مسائل و بدبین ساختن عالمان و شخصیت های دینی و متدینین نسبت به عملکرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارند». او با اشاره به این‌که انتظار دارد این مساله در ماه‌های آینده «تشدید» شود، از سمت خود کناره‌گیری کرد.
جنتی در ماه‌های اخیر با انتقادهای مختلفی مواجه بود. هفته گذشته عباس دانشی، مدیرکل سابق اداره ارشاد استان قم، در پی اعتراض مراجع تقلید و فشار اصول‌گرایان – به دلیل برگزاری کنسرت در قم – مجبور به کناره‌گیری از سمت خود شد. پس از اعلام پذیرش استعفای مدیرکل ارشاد استان قم از سوی علی جنتی٬ برخی رسانه‌های اصول‌گرا خبر از «استعفا» یا «برکناری» وزیر ارشاد داده‌اند.
محمود گودرزی نیز در نامه خود با اشاره به این‌که چند ماه پیش نیز قصد استعفا داشت، از روحانی خواست «اجازه بفرمایید تا در سنگری دیگر ارائه خدمت بدهم. مجددا استدعا دارم با استعفای اینجانب موافقت بفرمایید».
گودرزی گزینه چهارم حسن روحانی برای تصدی این پست بود که بعد از رای منفی مجلس نهم به گزینههای دیگر (مسعود سلطانی‌فر، رضا صالحی امیری و نصرالله سجادی) به مجلس معرفی شد و رای اعتماد گرفت.
براساس تصویر نامه‌های استعفای علی جنتی و محمود گودرزی، وزیر ارشاد روز ۲۴ مهر و وزیر ورزش روز ۲۷ مهر نامه‌های استفعای خود را به روحانی تحویل دادند.
ترمیم انتخاباتی
به نظر می‌رسد اصلاح‌طلبان و اصول‌گرایان بر انتخاباتی بودن تغییر در کابینه روحانی توافق دارند. روزنامه اعتماد در گزارشی نوشت این سه وزارت‌خانه «مسوول مستقیم سه گروه اصلی از پایگاه رای حسن روحانی» هستند و همین مساله دلیل «عزم دولت برای تغییر در آنها» است.
حسین شمسیان در سرمقاله روزنامه کیهان نوشت این مساله «آشکار و غیرقابل انکار» است که دولت روحانی در ماه‌های پایانی دوره نخست خود «بیش از آنکه در فکر گره‌گشایی از کار مردم و رفتار صادقانه با آنها باشد، دغدغه انتخابات بهار ۹۶ را در سر دارد».
روزنامه جوان، نزدیک به دفتر سیاسی سپاه پاسداران، در یادداشتی تغییر در کابینه روحانی در ماه‌های پایانی را مشابه تصمیم‌های محمود احمدی‌نژاد توصیف کرد و نوشت: «حتی اگر جانشینان وزرای برکنار شده عملکرد بهتری نیز داشته باشند، تنها به دلیل فرا رسیدن انتخابات است. انتخاباتی که اتفاقا به خاطر ضعف‌های اقتصادی موجود می‌تواند تبدیل به معضلی برای دولت و شخص روحانی شود».
وب‌سایت عصر ایران در تحلیلی نوشت که با این تغییرات روحانی «به طرفداران خود پیام داد در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آینده مسائل اجتماعی به ویژه در حوزه ورزش و آموزش در دستور کار دولت قرار خواهد گرفت». به نوشته عصر ایران٬ تغییر در وزارت ارشاد «این پیام را به مخالفان وضعیت فرهنگی کشور به ویژه در قم و مشهد مخابره می‌کند که نظرات آنها برای دولت مهم است».
گزینههای جانشینی
گرچه هنوز به شکل رسمی خبری درباره گزینههای احتمالی جانشینی منتشر نشده، اما بازار گمانه‌زنی در این‌باره داغ است. رسانه‌ها از رضا صالحی امیری (رییس کتاب‌خانه ملی)، علی‌اصغر مونسان (مدیرعامل منطقه آزاد کیش)، محسن مهرعلیزاده (رییس سازمان تربیت بدنی دولت خاتمی)، نصرالله سجادی (معاون توسعه ورزش قهرمانی و حرفه‌ای وزارت ورزش و جوانان) و محمد دادکان (رییس اسبق فدارسیون فوتبال) به عنوان گزینههای جایگزینی گودرزی در وزارت ورزش یاد میکنند.
محمدعلی نجفی (که نخستین وزیر پیشنهادی روحانی برای وزارت آموزش و پرورش بود)، حمیدرضا حاجی بابایی (نماینده همدان و وزیر آموزش و برورش دولت احمدی‌نژاد) و مرتضی حاجی (وزیر اموزش و پرورش دولت خاتمی) به عنوان برخی گزینههای پیشنهادی برای جایگزینی فانی نام برده می‌شود.
از حسام‌الدین آشنا (مشاور حسن روحانی) به عنوان یکی از گزینههای احتمالی جانشینی علی جنتی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یاد می‌شود. برخی رسانه‌ها نیز نوشتند احمد مسجدجامعی از نامزدهای تصدی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، گرچه خود او این مساله را نپذیرفته است. مسجدجامعی در دولت محمد خاتمی و پس از استعفای عطاالله مهاجرانی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود.
