واکنش‌های ایرانی به انتخاب آمریکایی

زیتون-آرش بهمنی: دونالد ترامپ رییس جمهور بعدی آمریکا خواهد بود. مردی که در زمان مبارزه‌های انتخاباتی برجام را «احمقانه‌ترین توافق در تاریخ توافق‌ها» توصیف کرده بود، از ایران در کنار سوریه و روسیه به عنوان نیروهای یاد کرده بود که نیروهای دولت اسلامی (داعش) را می‌کشند.

مواضع هر دو نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا درباره توافق هسته‌ای با ایران، باعث نگرانی حامیان این توافق بود. وعده کلینتون برای بازرسی‌های دقیق‌تر و امکان اعمال تحریم‌های جدید و سخنان ترامپ درباره لغو توافق و وضع تحریم‌های بیشتر.

شاید به همین دلیل بود که بیشترین واکنش در میان ایرانیان، چه مقام‌های رسمی، چه رسانه‌ها و چه شبکه‌های اجتماعی، به سرنوشت احتمالی برجام و نتیجه انتخابات آمریکا بر آن باز می‌گشت.

حسن روحانی، رییس جمهوری، تاکنون بلندپایه‌ترین مقامی است که درباره نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا اظهارنظر کرده است. او در جلسه هیات دولت از تاثیر نداشتن نتیجه انتخابات آمریکا «در سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران» سخن گفت. گرچه به گفته روحانی پیروزی ترامپ نشانه «التهابات و عدم ثبات داخلی» در آمریکاست. رییس جمهوری همچنین با اشاره به برجام، گفت موفقیت ایران در توافق هسته‌ای آن بود که «برجام را نه با یک کشور بلکه بعنوان قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل تثبیت کرد» و به همین دلیل توافق هسته‌ای «با تصمیم یک دولت قابل تغییر نیست».

محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه، نیز با اشاره به این‌که «ما در امور داخلی دیگر کشورها دخالت نمی‌کنیم» و «این انتخاب مردم آمریکاست»، گفت رییس جمهور جدید آمریکا «باید واقعیات جهان و منطقه ما را به درستی بشناسد و با آن با واقع‌گرایی مواجه شود». ظریف نیز گفت رییس‌ جمهور بعدی ایالات متحده «آن‌چه آمریکا به عنوان یک تعهد بین‌المللی چندجانبه در برجام پذیرفته است را باید اجرا کند.»

علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، نیز نتیحه انتخابات آمریکا را نشانه «سرخوردگی و بی‌اعتمادی اکثریت جامعهم آمریکا به «ساختار و رویه‌های جاری در این کشور» توصیف کرد و گفت: «در تبلیغات انتخاباتی کاندیداها بر افشاگری و رسوا نمودن افراد و احزاب اصلی متمرکز بودند و از این رو هنوز امکان ارایه برآورد دقیقی در این خصوص وجود ندارد.»

بهرام قاسمی، سخن‌گوی وزارت خارجه نیز «عملکرد دولت آینده» آمریکا را مهم‌تر از «تبلیغات انتخاباتی» توصیف کرد و گفت آمریکا نیاز به «بازنگری و بازاندیشی جدی در سیاست منطقه‌ای» خود در خاورمیانه دارد.

حمید ابوطالبی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهوری، در اکانت توییتر خود با اشاره به سخن‌رانی پیروزی دونالد ترامپ نوشت: «تصویری که ترامپ در سخنرانی اعلام پیروزی به عنوان رییس‌جمهور از خود نشان می‌داد، با تصویر او در دوران انتخابات متفاوت بود، این نکته‌ای قابل توجه است».

حسام‌الدین آشنا،‌ مشاور حسن روحانی، نیز «ناشناخته» بودن ترامپ را فرصتی برای «آغاز نو» زا سوی ایران توصیف کرد و نوشت: «امیدواریم در امتداد افق‌های نوینی که برجام و اعتمادسازی جهانی ایران گشود، صلح‌سازی منطقه ای شتاب بیشتری گرفته و ساکنین جغرافیای ما فرصتی نوین برای ساختن منطقه متفاوت وعاری از همه اشکال تروریسم دولتی وغیردولتی بیابند».

پیش از اعلام نتیجه انتخابات، سخنانی از اکبر هاشمی‌رفسنجانی، رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام منتشر شده بود که او در آن دونالد ترامپ را «چهره‌ای خطرناک» و «قلدر» توصیف کرد که «به اصول پایبند نیست و قواعد و مقررات را به راحتی به زیر پا می‌گذارد».

بعد از اعلام نتیجه انتخابات، برخی حامیان آیت‌الله خامنه‌ای در شبکه‌های اجتماعی به «پیش‌بینی دقیق» او از نتیجه انتخابات پرداختند. اشاره آن‌ها به سخنان رهبر ایران است که سخنان دونالد ترامپ را «صریح‌تر» و «واضح‌تر» و همین مساله را دلیل «توجه بیشتر مردم به او» دانسته بود.

واکنش‌ها در مجلس به نظر آیت‌الله خامنه‌ای نزدیک‌تر بود. در میان نمایندگان مجلس دهم پیروزی دونالد ترامپ بیشتر به سود ایران توصیف شد.

علاالدین بروجردی، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارحی مجلس، گفت ایران بعد از سیاست‌های دولت جدید آمریکا «تصمیم‌گیری» می‌کند و اضافه کرد: «دولت جدید آمریکا بر اساس قاعده بین‌المللی باید به تعهدات خود در موضوع برجام عمل کند و پایبند آن باشد». او همچنین نتیجه انتخابات آمریکا را نشان‌دهنده «نارضایتی اکثریت ملت آمریکا از سیاست‌های غلط دولت و سیاستمداران این کشور در نقاط مختلف جهان» توصیف کرد.

علی مطهری، نایب رییس دوم مجلس، ریاست‌جمهوری ترامپ را برای ایران «مفیدتر» توصیف کرد، چرا که به گفته او «دموکرات‌ها با برنامه‌ریزی دقیق‌تری حرکت می‌کنند و با پنبه سر می‌برند». به عقیده او ترامپ «صداقت بیشتری» نسبت به هیلاری کلینتون دارد، ضمن این‌که «مواضع خوبی در مورد سوریه دارد و همچنین نسبت به عربستان نگاه خوبی ندارد».

کمال دهقانی٬ نایب رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم گفت «تغییر و تحول در آمریکا ارتباطی به اجرای برجام ندارد» و ایران در این زمینه نگرانی ندارد،‌ چرا که «برجام یک قرارداد بین‌المللی است و تنها قرارداد بین ایران و آمریکا نیست و اتحادیه‌ اروپا و قدرت‌های شورای امنیت و آلمان نیز در آن توافق حضور دارند».

در میان نیروهای نظامی ایران حسین سلامی، جانشین فرمانده سپاه پاسداران، گفت پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات برای ایران «تفاوت معناداری» ندارد، چرا که با تغییر رییس جمهوری «نه در سیاست‌های منطقه‌ای و نه در سیاست‌های جهانی و نه در سیاست‌های کلی آمریکا برای تعامل با بخش‌های جهان تغییر خاصی رخ نمی‌دهد».

رسانه‌ها و انتخابات آمریکا
زمان انتشار روزنامه‌های روز چهارشنبه ایران تقریبا هم‌زمان با پایان زمان رای‌گیری در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا بود، اما نتیجه انتخابات هنوز اعلام نشده بود. با این وجود برخی رسانه‌ها ترجیح دادند به انتخابات آمریکا و رقابت میان کلینتون و ترامپ در صفحه نخست خود اشاره کنند.

پرداختن به نتیجه انتخابات آمریکا (در حالی که هنوز نتایج به شکل رسمی اعلام نشده بود) باعث بروز اشتباه‌هایی در این رسانه‌ها شد. روزنامه شرق برای صفحه نخست خود طرحی از حسن روحانی، باراک اوباما و هیلاری کلینتون با تیتر «پس از اوباما» برگزید.

روزنامه اقتصادی آسیا نوشت: «بعد از ۲۴۰ سال آقای رییس جمهور گفتن سخت است خانم رییس جمهور گفتن» و خبر از پیشتازی هیلاری کلینتون در نظرسنجی‌های انتخاباتی داد. روزنامه خبرجنوب نیز در صفحه نخست خود پیروزی کلینتون را تبریک گفت.

در شبکه‌های اجتماعی اما کاربران فارسی زبان واکنش‌های مختلفی داشتند: از ناباوری نسبت به پیروزی ترامپ تا مقایسه آن با انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران (و به خصوص انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۴) و از سودمند بودن پیروزی ترامپ برای ایران تا مشکلاتی که او برای آمریکا به وجود خواهد آورد.

پس از اعلام پیروزی ترامپ، برخی کاربران به تعداد کتاب‌هایی که از او در ایران منتشر شده پرداختند. رضا شکراللهی، نویسنده وبلاک خوابگرد، نوشت از سال ۸۸ به این سو دست‌کم یازده ترجمه از پنج یا شش کتاب ترامپ در ایران منتشر شده است.

مقایسه دونالد ترامپ با محمود احمدی‌نژاد یکی از مضمون‌های مورد علاقه کاربران فارسی زبان بود. کاربری نوشت: «حال اوباما برای دیدار فردا با ترامپ رو فقط خاتمی می‌فهمه». کاربر دیگری نوشت: «۸ سال وقتی ازم میپرسیدن اهل کجایی می‌گفتم ایران، میگفتن آه احمدی‌نجاد!؟ حالا ازین به بعد می‌تونم بگم اوه اوه ترامپ؟ خبیثانه است می‌دونم».

با این حال کم نبودند کسانی که در رقابت میان هیلاری کلینتون و دونالد ترامپ، معتقدند بودند پیروزی نامزد جمهوری‌‌خواه بیشتر به سود ایران است: «باز میگم به عنوان یه ایرانی تنها چیزی که برام مهمه اینه که کشورم از جنگ و خونریزی در امان باشه، اینکه ترامپ گند میزنه به آمریکا دغدغه‌م نیست» و کاربر دیگری نوشت: «از ترامپ باید ترسید اما نه به اندازه کلینتون. کلینتون ها در تاریخ همواره بیشتر خیانت کرده اند تا ترامپ‌ها».

کاربر دیگری اما چنین پیروزی ترامپ را توصیف کرد: «عمق فاجعه‌ی ترامپ رو اون پناهجوی سوری می‌فهمه که شب خوابید و صبح نه خونه داشت؛نه شهر؛نه کشور و نه خانواده. سایه‌ی جنگ روی سرمون سنگینی میکنه».

انتقاد از رسانه‌ها، تحلیل‌گران و موسسه‌های نظرسنجی از دیگر مواردی بود که در شبکه‌های اجتماعی به آن پرداخته شد. اشاره به عدم پیش‌بینی آن‌ها از امکان پیروزی ترامپ و توجه نکردن به مردمی که قصد رای دادن به ترامپ را داشتند.

با این حال در شبکه‌های اجتماعی نیز شاید آن‌چه پیش و بیش از همه درباره نتیجه انتخابات آمریکا به چشم می‌خورد، «سردرگمی» بود. عدم اطلاع از آن‌چه که باعث پیروزی ترامپ شد و آن‌چه که رییس‌جمهور بعدی آمریکا انجام خواهد داد.