نمایشگاه مطبوعات سهمی در افزایش ارتباط مردم و رسانه‌ها ندارد

زیتون- بهاره خسروی : بیست و دومین نمایشگاه مطبوعات هم به پایان کار خود رسید و  همان‌طور که انتظار می‌رفت رسانه‌های حاضر در این نمایشگاه نتوانستند توجه چندانی از سوی مردم را به خود جلب کنند٬ غرفه‌ها کم‌رونق و سالن‌ها اغلب خلوت بود. سوت‌ و کور بودن نمایشگاه بازتاب‌دهنده حال و روز رسانه‌ها به ویژه نشریات کاغذی است و نمایشگاه بیش‌از آن که محلی برای تجلی ارتباط مردم و رسانه باشد به عرصه‌ای برای نمایش افول و سقوط اغلب رسانه‌ها تبدیل شده است. درباره دلایل این افت مخاطب که بزرگرین بحران رسانه‌ها به شمار می‌رود با علی‌اصغر رمضان‌پور گفتگو کردیم که خود زمانی معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. او افت مخاطب را بیش از هر چیز ناشی از فضای سانسور می‌داند و معتقد است که در وضعیت کنونی٬ نمایشگاه مطبوعات به یک فعالیت در حد «روابط عمومی» کاهش یافته است.

متن کامل گفتگو را بخوانید

آقای رمضان‌پور٬امسال و بر اساس آمار رسمی ارایه شده، با حضور بیش از ۹۰۰ رسانه در نمایشگاه مطبوعات شاهد افزایش ۳۰ درصدی حضور اهالی رسانه هستیم. با این وجود به نظر می رسد که استقبال از نمایشگاه زیاد نبوده. فکر می کنید علت اصلی این مساله چیست؟
اهمیت نمایشگاه مطبوعات برخلاف نمایشگاه کتاب به محصولاتی نیست که در آن عرضه می‌شود بلکه بیشتر فضای گفت‌و‌گو و دیدار با روزنامه‌نگاران و فضای فرهنگی و سیاسی اهمیت دارد. اما در سال‌های اخیر به دلیل برخوردهای مداوم با روزنامه نگاران، تعطیلی برخی نشریات و بسته‌تر شدن فضای رسانه‌ای، برنامه‌های نمایشگاه مطبوعات بیشتر شامل فعالیت‌های تبلیغاتی حکومتی مانند برگزاری برنامه‌هایی درباره مدافعان حرم است که چندان جاذبه‌ای برای مردم ندارد.

با توجه به بیشتر شدن فضاهای اطلاع‌رسانی و تیراژ اندک روزنامه‌ها و مجلات در ایران فکر می‌کنید برگزاری نمایشگاه مطبوعات تا چه اندازه می‌تواند در بهتر شدن رابطه مردم و مطبوعات موثر باشد؟ مخاطب روزنامه‌های کاغذی در این میان چه نقشی دارد؟
نمایشگاه مطبوعات به شکلی که الان برگزار می‌شود هیچ سهمی در افزایش ارتباط متقابل مردم و رسانه‌ها ندارد و بیشتر به یک فعالیت رسمی در بخش روابط عمومی شباهت دارد. روزنامه‌هایی که نتوانند از طریق انتشار روزانه ارتباط خود با مخاطبین را سازمان دهند٬ نمی‌توانند این کار را از طریق ارتباط با بازدیدکنندگان از غرفه خود انجام دهند. بازدید از غرفه جای خواندن روزنامه را نمی‌گیرد.

شعار اصلی نمایشگاه امسال مطبوعات «شفافیت و صداقت» است. حسن روحانی نیز در روز دوم شروع به کار این نمایشگاه درباره لزوم آزادی بیان در رسانه‌ها حرف زد. شما وضعیت مطبوعات را در دولت یازدهم چطور ارزیابی می‌کنید؟
وضعیت مطبوعات در دولت روحانی چندان تفاوتی با پیش از آن نکرده است. البته از فشارهای مستقیم دولت بر مطبوعات کاسته شده است و توزیع خدمات حمایتی و کمک های مالی تا حدی عادلانه‌تر شده است و این فی نفسه مثبت است. اما این به تغییر در روابط بقیه نهادهای حکومت با مطبوعات و تغییر شرایط منجر نشده است.

جدال میان روحانی و لاریجانی ربطی به مساله آزادی مطبوعات ندارد. بازتابی است از اختلاف درون حاکمیت و دو جناح هر یک مطبوعات حامی خود را دارند و برای دفاع از آن با دیگری رقابت می کنند.

فکر می‌کنید چه عامل یا عواملی در عدم تحقق وعده‌های دولت در زمینه آزادی بیان در مطبوعات نقش داشته؟

دولت روحانی برنامه‌ریزی مطبوعاتی خود را به کارشناسان امنیتی واگذار کرد که ماهیت مستقل و آزادانه فعالیت رسانه‌ای را نادیده می‌گیرند و بیشتر به نوعی مهندسی رسانه‌ای باور دارند. مهم‌تر از آن٬ این نکته را باید در نظر بگیریم که دولت روحانی توجه به وعده‌های مطبوعاتی را در فهرست اولویت‌های خود قرار نداده بود.

در حالی که مطالبات اصلی روزنامه‌نگاران ایرانی مانند انجمن صنفی و امنیت شغلی در دولت یازدهم محقق نشده، روحانی در سخنرانی‌ خود در نمایشگاه مطبوعات از تدوین لایحه‌ای در دولت خبر داد که به موجب آن «تخلفات رسانه‌ای در نظام رسانه‌ای و نه در دادگاه بررسی شود و کار رسانه به خود رسانه واگذار شود.» لاریجانی رییس قوه قضاییه اما در واکنش این حرف را «خام و غیرحقوقی» توصیف کرده. فکر می‌کنید در وضعیت فعلی تا چه اندازه امکان تحقق وعده‌های روحانی درباره مطبوعات و رسانه‌ها وجود دارد؟

جدال میان روحانی و لاریجانی ربطی به مساله آزادی مطبوعات ندارد. بازتابی است از اختلاف درون حاکمیت و دو جناح هر یک مطبوعات حامی خود را دارند و برای دفاع از آن با دیگری رقابت می‌کنند. به نظر می‌رسد رییس قوه قضاییه از این که آقای روحانی درباره زیر پا نهادن تصمیم‌های دولت درباره نشریانی مانند یالثارات و ۹ دی نزد آقای خامنه‌ای شکایت برده ناخرسند است. اما این اختلاف هیچ گاه بر سر مطبوعات مستقل وجود نداشته است. بنابراین حداقل در دوره کنونی ریاست جمهوری روحانی دیگر امیدی به بهتر شدن اوضاع نمی توان داشت.

در دور قبلی نمایشگاه مطبوعات٬ برخی رسانه‌های اصول‌گرا یا نزدیک به آن‌ها نمایشگاه را تحریم کردند. امسال نیز در حاشیه برگزاری این نمایشگاه، برخی رسانه‌های منتقد دولت مانند روزنامه کیهان و جوان، روحانی را به دنبال سخنرانی‌اش و عملکردش در حوزه مطبوعات مورد انتقاد قرار دادند. از طرف دیگر رسانه‌های نزدیک به اصلاح‌طلبان و حامیان دولت نیز در این‌باره به دولت انتقاد دارند. فکر می کنید این رویکرد دولت در حوزه مطبوعات از کجا ناشی می‌شود؟
همان طور که اشاره کرده‌ام جناح های قدرت هر یک رسانه‌های وابسته به خود را سازمان می‌دهند و جدال رسانه‌ای بازتابی از بالاگرفتن اختلاف سیاسی است و ربطی به مسایل حوزه مطبوعات ایران ندارد اما به طور غیر مستقیم به افزایش سرکوب روزنامه نگاران و مطبوعات می‌انجامد.