یک خبر، یک اشتباه، یک توضیح

انتشار یک خبر درباره‌ی «راهپیمایان اربعین حسینی در  کشور عراق» در وب سایت «زیتون» انتقادها و واکنش‌های قابل توجهی را در توییتر به همراه داشت. حق کاملاً با منتقدان بود. از «انتشار یک خبرکذب» که بگذریم، ما مرتکب دو اشتباه دیگر هم شده بودیم.

اول؛ منبع خبر زیتون وب‌سایت عربی «بغداد پست» بود که از اعتبار کافی برای استفاده به عنوان منبع یگانه برخوردار نبود. البته تکذیبیه سازمان بهداشت جهانی حاکی است که این خبر ابتدا در وب سایت عربی« اصوات حره» منتشر شده است. پی‌گیری یکی از خبرنگاران نشان داد که اصولاً اصل خبر کذب است و منجر به تکذیب آن توسط سازمان بهداشتی جهانی شد. اشتباه اول زیتون این بود: این پیگیری را باید ما انجام می‌دادیم اما کوتاهی کردیم.

دوم، حتی اگر اصل خبر صحت داشت، انتشار این‌گونه اخبار در اولویت سایت زیتون نیستند. ضمن احترام به سلیقه و انتخاب همکارانی که ممکن است با نگارنده موافق نباشند، در جایگاه «سردبیر زیتون» بر این باورم دغدغه‌ی ما نه تنها این‌دست اخبار نیستند، بلکه در اساس‌نامه سایت نیز آمده است زیتون مطالبی را که «صبغه دین‌ستیزانه یا ایران‌ستیزانه داشته باشند» منتشر نخواهد کرد. به این معنا اشتباه دیگرِ ما، نوعی کج سلیقه‌گی و عدول از سیاست‌های خبری زیتون بود.

همراه شدن این دو خطا در انتشار یک خبر، مقداری غیرطبیعی به نظر می‌رسد! خواننده حق دارد بپرسد که اگر این خبر اولویت زیتون نبود، چه اصراری به انتشار آن وجود داشت؛ از یک منبع نامطمئن و آن هم خبری که می‌تواند شائبه‌های دیگری را دامن بزند. به نظرم اگر این اشتباهات را «یک نفر» مرتکب شده بود، این سوال وارد بود و قابل تامل. اما حقیقت این است که مطلب مذکور از طرف بخش ترجمه سایت در اختیار بخش خبر قرار گرفته بود و اگرچه در انتخاب آن کج‌سلیقه‌گی (به زعم نگارنده) شده بود، اما هر دو اشتباه متوجه یک‌ نفر نیستند.

احتمال اشتباه کردن در امر خبررسانی در رسانه‌های آنلاین بیشتر است و با حضور جدی شبکه‌های اجتماعی در امر خبررسانی، گاه اجتناب‌ناپذیر شده است. در انتخابات اخیر آمریکا اسامی کاربری تقلبی (فیک) حتی برای دونالد ترامپ، بارها و باها کاربران و رسانه‌ها را به خطا انداخت. اشتباه زیتون البته اجتناب‌ناپذیر نبود، اما پیگیری‌ها نشان داد که منبع اصلی زیتون و سایر رسانه‌های عربی که آن‌را منتشر کرده بودند، دچار همین خطا شده بودند.

ما، پس از آن‌که متوجه اشتباه خود شدیم، تلاش کردیم با حذف خبر، درج پوزش و توضیحات در همان آدرس، عوارض خطای حرفه‌ای خود را کمتر کنیم تا حداقل تلاشی باشد برای احترام به حقوق مراجعانی که سرمایه‌ی اصلی ما در زیتون هستند. افزون بر آن، متن تکذیبیه سازمان بهداشت جهانی را در خبری جداگانه ترجمه و منتشر کردیم، تا خوانندگان بدانند که علی‌رغم انتشار خبر در رسانه‌های عربی، اصل خبر تکذیب شده است.

در کنار این اتفاق تلخ، نمی‌خواهم یک شادی – شاید شر‌م‌آور- را پنهان کنم. خوشحالم که زیتون دراین مدت کوتاه توانسته است این گونه حساسیت و توجه مخاطبان و همکاران را به خود جلب کند. به این بهانه،  می‌خواهم به خوانندگان و همکاران اطمینان دهم که با رعایت تمام جوانب حرفه‌ای، تلاش می‌کنیم این دست اشتباهات  را کم‌تر و اعتماد شما را بیش‌تر جلب کنیم. همه‌ی روزنامه‌نگاران حرفه‌ای و اندیشمندان و صاحب‌نظرانی که در زیتون قلم می‌زنند، می‌تواند مطمئن باشند که حفظ ارزش قلم و آثار آنان، از اولویت‌های اولیه‌ی زیتون است.

به منتقدان سایت دست مریزاد می‌گویم. نگارنده چارچوبی غیرحرفه‌ای برای نقد قایل نیست و به دسته‌بندی منتقدان به منصف/غیرمنصف و یا دوگانه‌ی نقد اخلاقی/غیراخلاقی باور ندارد. لذا منتقدان را بی‌تعارف، به نقد جدی زیتون فرا می‌خواند و آنان را همکاران بی‌صله و پاداشی می‌داند که به بهبود روزانه‌ی سایت «زیتون» کمک می‌کنند. زیتون  البته رسانه‌ی شما هم هست.

پی نوشت تکمیلی:  گرچه بدیهی بود، اما لازم است یادآوری کنم که مسئولیت «نهایی» و «اصلی» این گونه اشتباه ها در سایت زیتون متوجه «سردبیر» است و امیدوارم توضیحاتم در این خصوص کمترین شبهه ای ایجاد نکرده باشد، که مطلقا هدف نویسنده نبوده است.