سوزن‌بان مرگ

زیتون-‌نازنین نامدار: در صبح برفی سمنان که مسافران با چشم‌هایی خواب‌آلود در انتظار رسیدن به مشهد بودند یک‌باره شعله‌های آتش و دود ناشی از برخورد دو قطار همه‌چیز را در  یک چشم به‌هم‌زدن عوض کرد و مقصد ۴۴ نفر از مسافران برای همیشه تغییر یافت. آنها گرفتار میان شعله‌ها راهی برای خروج از قطار نداشتند و حالا نیروهای امداد اعلام می‌کنند که اجسادشان نیز به سختی قابل شناسایی است. تصاویر منتشر شده از این واقعه نمایانگر هول و اضطرابی است که زندگی‌ را یک‌باره به مرگ مبدل می‌کند. شعله‌های آتش بعد از چند ساعت خاموش شد و کشته‌ها و مصدومان حادثه به بیمارستان‌های اطراف انتقال پیدا کردند اما آتش غمی که بر دل خانواده قربانیان شعله گرفته به این زودی خاموش نمی‌شود.

چراغ قرمز به زندگی

تحقیق‌های اولیه نشان داده که عامل این فاجعه یک خطای انسانی در مرکز کنترل قطار‌ها بوده است. دست‌کم این ادعایی است که محسن پورسید‌اقایی مدیرعامل راه آهن اعلام کرده است. روایت او از ماجرا این است که « قطار تبریز ـ مشهد به دلیل سرمای هوا و یخ زدگی سیستم ترمز در فاصله ۵ کیلومتری سمنان متوقف می‌شود و مورد را به سیستم Atc شاهرود به عنوان مرکز کنترل اطلاع می‌دهد و به کل سیستم توقف قطار اطلاع داده می‌شود و چراغ برای تردد قطارها در مسیر قرمز می‌شود، در همین زمان قطار سمنان-مشهد در مسیر متوقف می‌شود. طبق گفته او «در این زمان به دلیل تغییر شیفت مسئول کنترل، فرد جای‌گزین از سابقه قرمز شدن چراغ بی‌اطلاع بود و وقتی رئیس قطار مشهد سمنان مجدداً کسب تکلیف می‌کند، به وی گفته می‌شود که مسیر باز است و مشکلی نیست و شاید چراغ به دلیل برودت هوا قرمز مانده است. بنابراین به وی تلگراف می‌شود که حرکت کند.» حرکت همان و رسیدن فاجعه نیز همان.

شائبه امتیاز‌گیری در دل فاجعه

حسن روحانی از معاون خود اسحاق جهانگیری خواسته که «فوراً دستگاه‌های مسئول، به‌ویژه وزارت راه و شهرسازی نسبت به بررسی و اعلام دلایل وقوع این حادثه تلخ و معرفی مقصرین احتمالی اقدام کرده و تمام اقدامات و تمهیدات فنی و مدیریتی را برای جلوگیری از تکرار چنین حوادث دلخراشی پیش‌بینی و اجرا کنند.» هم‌زمان صادق آملی لاریجانی رییس قوه قضاییه نیز در نامه‌ای به دادستان سمنان خواهان پیگیری ماجرای تصادف قطار شده و گفته که «مسئولین اجرایی ذیربط مکلف‌اند دراسرع وقت ضمن بررسی علل وقوع این سانحه دلخراش نسبت به شناسایی مقصرین حادثه و معرفی آنها به دستگاه قضایی اقدام کنند.»

طبق گزارشی مربوط به سال ۱۳۹۲ آمار خروج ریلی ایران ۱۸ برابر بیشتر از متوسط کشورهای عضو اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها بوده است

در حوادثی از این دست معمولا رییس‌دستگاه قضایی٬ دستور پیگیری‌اش را رسانه‌ای نمی‌کرد و حالا این دستور باعث شده که شائبه کشیده شدن جدال بین دستگاه قضایی و مجریه در بحبوحه این فاجعه انسانی نیز قوت بگیرد. در همین راستا خبرگزاری فارسی مصاحبه‌ای از محمدعلی پورمختار نماینده مردم بهار و کبودرآهنگ و عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی را منتشر کرده و وی با کنایه به حسن گفته « توقع داریم آقای رئیس‌جمهور که در زمان لغو سخنرانی آقایی علم عزا به دست می‌گیرد در این زمینه نیز ورود کرده و با مسببین برخورد کنند.»

دریغ از یک روز عزای عمومی

نگاهی به رسانه‌های اصول‌گرا نیز نشان می‌دهد که آنها در بازتاب دو فاجعه‌ای که طی دو روز اتفاق افتاد تفاوت‌های جدی قائل شدند. عملیات تروریستی که به کشته شدن بیش از ۸۰ نفر از زائران ایرانی در شهر حله عراق انجامید جای چندانی در رسانه‌های اصولگرا پیدا نکرد و بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی هم تعجب توام با اعتراض خود را نسبت به کم‌توجهی اصولگرایان به ویژه صدا و سیما نسبت به مرگ هم‌وطنان در عراق ابراز کردند. حالا اما فاجعه مرگ‌بار تصادف قطار در سمنان به صدر خبرهای همه رسانه‌ها راه یافته است و این تفاوت برخورد در قبال جان شهروندان را مشهودتر کرده است. از طرفی٬ بعضی از کاربران شبکه‌های اجتماعی با اشاره به اعلام دو روز پنجشنبه و جمعه به عنوان عزای عمومی ناشی از رحلت آیت‌الله موسوی اردبیلی این سوال را می‌پرسند که آیا سوختن بیش از ۱۳۰ نفر از ایرانی‌ها در دو فاجعه یکی پس از دیگری این اهمیت را برای دولت نداشته است که لااقل یک روز را برای این حوادث عزای ملی اعلام کند. اقدام‌های نمادینی از این دست اگرچه به معنای نادیده‌گرفتن مسوولیت مقصران حادثه نیست اما می‌تواند مرهمی هرچند ناچیز بر زخم‌ خانواده‌هایی باشد که با چشم‌هایی اشکبار عزیزانشان را برای همیشه بدرقه می‌کنند.

آماری از سر تاسف

پیشرفت ابزارهای تکنولوژیک باعث کاهش حوادث ریلی در دنیا شده است و مسوولان راه آهن ایران هم می‌گویند که قطارهای این واگن به این ابزارها مجهزند. با این حال طبق گزارشی مربوط به سال ۱۳۹۲ آمار خروج ریلی ایران ۱۸ برابر بیشتر از متوسط کشورهای عضو اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها بوده است. احمد همتی نماینده مردم سمنان نیز بعد از واقعه اخیر تصادف قطار در سمنان این سوال را پرسیده که چرا شمار این حوادث در کشور زیاد شده است؟ او به  حادثه قطار اهواز- تهران در روزهای گذشته اشاره کرده که در آن زائران کربلا دچار مشکل شدند. مرگ‌بارترین حادثه خطوط ریلی ایران اما همچنان مربوط به انفجار قطار نیشابور در سال ۱۳۸۲ است که ۳۲۰ نفر کشته و ۴۶۰ نفر زخمی برجای گذاشت و به یکی از پرشمارترین تلفات حوادث قطار در آمارهای جهانی تبدیل شد. بعد از آن ماجرا نیز مسوولان راه آهن اعلام کردند تدابیری را اتخاذ خواهند کرد که از تکرار چنین فجایعی تا حد ممکن جلوگیری شود اما حالا بعد از ۱۳ سال هنوز این داستان تلخ سوختن انسان‌ها در قفس‌ آهنی واگن‌های قطار ادامه دارد.