در بخش نخست این یادداشت از مغالطه‌هایی گفتیم که مخاطبان و منتقدان توییت حداد عادل مرتکب شده بودند. در این بخش به مغالطه‌ای می پردازیم که استدلال مندرج در توییت حداد عادل را فاسد کرده است.
حداد عادل در توییتر خود نوشته بود:
برای روشن شدن فرق بین تهمت و سوال: اگر کسی از کسی بپرسد، آیا این صحت دارد که شما فرزند نامشروع پدر و مادر خود هستید؟به نظر شما این یک سوال است یا تهمت؟
عبارت «اگر کسی از کسی بپرسد» که به ظاهر در محتوای تویت حداد عادل نقشی جدی ندارد، محور اختلاف‌ها ، سوء‌تفاهم و سوء‌استفاده ها از مثال اصلی است. هشتگی که با عنوان «#این_سوال_است_یا_تهمت » در شبکه‌های اجتماعی راه افتاد، به خوبی استعداد این عبارت را در مغلطه کردن، نشان داد.
عبارت «اگر کسی از کسی بپرسد»، شکل مبهم یا ناتمام یک عبارت دیگر است که یک حالت «محدود و غیر کلی» را به جای یک «ادعای کلی و فراگیر» قالب می‌کند، اما شنونده به آسانی متوجه این موضوع نمی‌شود. شکل کامل و دقیق این عبارت می‌تواند این باشد :
اگر هر کسی از هر کسی دیگر ( در هر زمان و در هر مکانی) بپرسد …
حذف واژه «هر» از ابتدای واژه مبهم «کسی» در این عبارت، به گوینده این امکان را می‌دهد که جمله یا جملات بعدی خود را به شکل مبهم به یک ادعای عام و کلی تعمیم دهد، بدون آنکه دلیلی برای آن اقامه کرده باشد. این در حالی است که اگر واژه «هر» که در بطن عبارت وجود دارد، ظاهر شود، باطل بودن ادعا را نشان می‌دهد.
استفاده از این‌گونه عبارت‌های کلی‌نما، به مغالطه «سورهای کلی‌نما» (۱) مشهور است،چون واژه «هر» یا «همه» در زبان منطق یک «سور کلی» نامیده می‌شود. برای نشان‌دادن این مغالطه، کافی است شکل کامل و غیر مبهم آن را با استفاده از «سور کلی» بازنویسی کنیم و سپس اگر در نادرستی آن تردیدی باقی ماند، برایش «مثال نقض» بیاوریم.
به عنوان نمونه به این مثال توجه کنید:
گداهایی که در شهرهای بزرگ گدایی می‌کنند، از ثروت کلانی برخوردارند.
مخاطبانی که احتمالا این عبارت را ولو به شکل تلویحی تائید کنند، اگر با شکل واقعی و دقیق آن روبرو شوند از تائید خود پشیمان خواهند شد. شکل دقیق این عبارت را ببینید:
«هر» گدایی که در شهرهای بزرگ گدایی کند، از ثروت کلانی برخوردار است.
اکنون به توییت حداد عادل بر گردیم. او گفته است :
اگر کسی از کسی بپرسد، آیا این صحت دارد که شما فرزند نامشروع پدر و مادر خود هستید؟ به نظر شما این یک سوال است یا تهمت؟
شکل دقیق عبارت حداد عادل این است :
اگر هر کسی از هر کسی در هر زمان و مکانی، بپرسد : ، آیا این صحت دارد که شما فرزند نامشروع پدر و مادر خود هستید؟ به نظر شما این یک سوال است یا تهمت؟
این‌جاست که می‌توان متوجه شد که ادعای حداد عادل، کلی‌تر از آن است که امکان اثبات آن وجود داشته باشد. برای آنکه متوجه نادرستی این ادعای کلی شوید، یک «مثال نقض»کافی است. مثلا فرض کنید که در صحن یک دادگاه، قاضی از فردی که به بالا کشیدن ارثیه پدر و مادر خود متهم است، بپرسد: آیا صحت دارد که شما فرزند نامشروع پدر و مادر خود هستید؟
بعید «کسی» حتی غلام‌علی حداد عادل هم این سوال را تهمت بداند!
———————————————————————————-
پی نوشت:آیا آخرین جمله این یادداشت از مغالطه ی سور های کلی نما استفاده کرده است؟
۱.half-concealed qualification
در مغالطات بخوانید:
۱۳ آبان در تاریخ جمهوری اسلامی روز مهمی است؛ نه از آن جهت که سفارت…
در تحلیل سیاسی و روانشناختی دیکتاتوری، مسئله مقصر دانستن پذیرفتگان دیکتاتوری به عنوان افرادی که…
امروز یکم نوامبر، روز جهانی وگن است؛ این روز، یادبودِ تمام دردمندی‌ها و خودآگاهی‌هایی است…
درآمد در این نوشتار به دو مطلب خواهم پرداخت. نخست، تحلیلی از عنوان مقاله و…