سایه‌ی ترور بر سر نشست مسکو

زیتون ـ مهسا محمدی: نشست سه جانبه وزرای امور خارجه ایران، روسیه و ترکیه، در مسکو آغاز به کار کرد. این نشست که با ابتکار ایران برگزار شد، پیش از آغاز٬ تحت تاثیر خبر ترور سفیر روسیه در ترکیه قرار گرفته بود. سو‌ء قصدی که با فریاد «حلب را فراموش نکنید» ضارب درآمیخته بود و به نظر می‌رسید که پیامی نیز برای برگزارکنندگان این نشست دارد. انتظار می‌رود وضعیت حلب، که حدود یک هفته پیش به طور کامل توسط نیروهای دولتی سوریه به تصرف درآمده است، از دیگر وقایع تاثیرگذار در این مذاکرات و از محورهای بحث بوده باشد. حال نشست این دو متحد بزرگ بشار اسد، ایران و روسیه و منتقد اصلی وی در منطقه یعنی ترکیه، در حالی شروع به کار کرد که لاوروف وزیر امور خارجه روسیه٬ هدف از برگزاری نشست را ناکام گذاشتن کسانی خواند که سفیر این کشور را ترور کردند.

میانجیگری ایران، روسیه و ترکیه میان سوریه و مخالفانش
لاوروف پس از نشست وزرای خارجه سه کشور٬ از حمایت ایران، روسیه و ترکیه برای احیای مذاکرات صلح سوریه خبرداد و گفت که این سه کشور آماده هستند تا برای رسیدن به توافقی درباره بحران سوریه، بین بشار اسد و مخالفان او «میانجیگری» کنند. وی همچنین از آمادگی رئیس جمهور قزاقستان برای میزبانی دور بعدی مذاکرات صلح سوریه خبر داد.
محمد جواد ظریف نیز که برای برگزاری این نشست رای‌زنی‌های متعددی با دو کشور دیگر کرده بود، در کنفرانس مطبوعاتی سه‌جانبه ای که برگزار شد٬ نسبت به آغاز روند یافتن راه‌حلی سیاسی برای بحران سوریه توسط ایران، روسیه و ترکیه ابراز امیدواری کرد.

علیرغم برگزاری نشست و پیام‌های اولیه‌ای که میان دو کشور رد و بدل شد، به نظر می‌رسد که نوع نگاه هر کدام از این دو کشور به عامل ترور آنها را به نقطه مشترکی نمی‌رساند

در این مذاکرات که با ادای احترام به سفیر فقید روسیه٬ آندری کارلوف آغاز شده بود به غیر از نشست سه جانبه، نشست‌های دوجانبه‌ای نیز بین وزرای امور خارجه و دفاع سه کشور برگزار شد.
در نشست‌های ایران و روسیه بر بی‌اثری کار «عاملان»این حمله تروریستی بر «انحراف» مذاکرات «مبارزه ما با تروریسم » تاکید شد و لاورف همچنین خاطر نشان کرد که دست از حمایت «دولت قانونی سوریه» برنمی‌دارند. ظریف نیز گفت که ما معتقدیم موضوع سوریه «راه حل نظامی» ندارد و اکنون فرصت مناسبی برای اطمینان از پایان درگیری‌ها و کمک‌رسانی به همه و شروع مذاکرات سیاسی است. در ادامه وزرای دفاع ایران و روسیه نیز همکاری نظامی این دو کشور را ستودند.همکاری‌هایی که منتقدان جدی در ایران دارد و برای مثال زمانی که پایگاه هوایی همدان در اختیار جنگنده‌های روس قرار گرفت٬ موجی از نارضایتی را به همراه آورد.
راه حل‌های سیاسی در قرارگاههای نظامی
همزمان با تاکید ایران و روسیه برای یافتن راه حلی سیاسی برای بحران سوریه، علی شمخانی دبیرشورای عالی امنیت ملی ایران از وجود قرارگاه مشترک ایران و روسیه در سوریه خبر می‌دهد که به گفته وی در آن با کمک روسیه کار مستشاری جهت کمک به ارتش سوریه و نیروهای مقاومت انجام می‌دهند. او می‌گوید این قرارگاه «یک کار مشترک با محوریت عراق، سوریه، ایران و روسیه در جهت طراحی مبارزه با تروریسم در بعد نظامی است که برخی از حوادث از جمله استفاده از فضای هوایی ایران که صورت گرفت در همین چارچوب بود».
این که ترکیه با وجود حضور در این مذاکرات تا چه اندازه با این سیاست‌ها همراه خواهد بود هنوز در هاله ای از ابهام است و حال مساله سوءقصد به سفیر روسیه در این کشور نیز روابط این کشور را با روسیه پیچیده‌تر خواهد کرد.  علیرغم بپیام‌های اولیه‌ توام با همدلی که میان دو کشور در محکومیت این ترور رد و بدل شد٬ به نظر می‌رسد که نوع نگاه هر کدام از این دو کشور به عامل ترور متفاوت از یکدیگر است. ترکیه آن را به «گولنیست»‌ها نسبت می‌دهد که هم از این نمد، کلاهی برای سرکوب‌های داخلی به دست بیاورد و هم از انتصاب آن به متحدانش جلوگیری کند. روسیه نیز علیرغم برخورد به نسبت خونسرد ابتدایی و تاکید بر این که تروریست ها نخواهند توانست به روابط دو کشور آسیب بزنند، هیاتی برای تحقیق به ترکیه فرستاده تا کسانی که «دستور» این قتل را داده بودند شناسایی کند.
حال تلاش سه کشور برای یافتن نقطه اشتراک برای ادامه مذاکرات در حالی ادامه دارد که روابط ایران و ترکیه نیز بعد از بحران سوریه در طی ماه‌های اخیر به بحرانی‌ترین نقطه خود رسیده بود.
یک عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران با اشاره به ترور سفیر روسیه در آنکارا آن را نتیجه وضعیتی می‌داند که در آن ترکیه بازیگر نیابتی برخی قدرت‌ها در گسترش تروریسم در منطقه شده است. فلاحت پیشه ترکیه را «بانی تروریسم» در منطقه می‌خواند و می‌گوید حالا این «عفونت» به ترکیه نیز سرایت پیدا کرده است. وی توصیه می‌کند برای اینکه ترکیه بیش از این گرفتار نشود باید زودتر این مسیر اشتباه را جبران کند و وارد استراتژی مبتنی بر ثبات شود.

شاید در وضعیت فعلی، نگاه خیره و مشکوک محافظ محمد جواد ظریف به محافظ داوود اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه، در حالی که دو وزیر گرم گفتگو هستند، (که دستمایه طنز شبکه های اجتماعی شده است) استعاره خوبی از روابط و پیوندهای سست و نامطمئن دو متحد قدیمی یعنی ایران و روسیه با ترکیه بر سر مسئله سوریه باشد. روابطی که علیرغم آراستن شکل آن و اظهار نظرهای دیپلماتیک٬ به ناگزیز مبتلا به سوءظنی عمیق است که پنهان نمی‌ماند. سوطنی که پایان دادن به آن با فرض هدف مشترک پایان دادن جنگ در سوریه نیازمند تجدید‌تظرهای جدی در سیاست های دو طرف دعوا در این جنگ خانمان برانداز خاورمیانه است.