فشار افکارعمومی بر تغییر رفتار قوه‌قضاییه موثر است

زیتون: آرش صادقی را آزاد کنید. علی شریعتی را رها کنید. این ها جملاتی هستند که ترجمه انگلیسی‌شان در روزهای اخیر در شبکه های اجتماعی آن قدر دست به دست شد تا نام این زندانیان ایرانی در صدر مطالب شبکه اجتماعی توئیتر قرار گرفت؛ اتفاقی که برخی آن را زمینه‌ساز عقب نشینی نسبی حاکمیت در وضعیت برخی زندانیان در اعتصاب غذا می‌دانند و گروهی نیز بی‌نتیجه و حتی مضر ارزیابی می‌کنند.

در طرف دیگر٬ حالا  رییس‌جمهوری در آمریکا انتخاب شده که اختلاف ها بر مسیر آینده حقوق بشر در ایران را افزایش داده است. عده‌ای می‌گویند ترامپ با برگ  «تحریم» می‌تواند تندروی‌های جمهوری اسلامی را مهار کند و دسته‌ای دیگر معتقدند فشارهای احتمالی او می‌تواند به بدتر شدن وضع بیانجامد. نظر شیرین عبادی فعال حقوق بشر را درباره این موارد پرسیدیم: او بر تاثیر فشارهای افکار عمومی در زمینه حقوق بشر اعتقاد دارد و می‌گوید که این فشارها نباید در نسبت با سیاست‌های ساکن بعدی کاخ سفید یعنی دانلد ترامپ سنجیده شود.

متن کامل گفتگو را بخوانید؛

خانم عبادی٬ مقام‌های ایران بار‌ها گفته‌اند گزارش‌های نهادهای بین المللی برای ما اهمیتی ندارد. آیا در عمل این گونه است؟
حاکمیت ایران همواره ادعا می‌کند گزارش‌های حقوق بشری تاثیری در رفتارش نخواهد داشت٬ ولی این ادعا حقیقت ندارد. ما در گذشته بار‌ها دیده‌ایم که وقتی یک حرکت ضد حقوق بشری در میان افکارعمومی مهم جلوه داده می‌شود٬ حاکمیت هم مجبور می‌شود بالاخره به خواست مردم پاسخگو باشد.
چه مواردی از تاثیر اطلاع سانی عمومی را می‌توانید مطرح کنید که منجر به عقب نشینی حاکمیت در نقض حقوق بشر شده باشد؟
یک نمونه بسیار خوب، خانم هما هودفر است. یک استاد ایرانی_کانادایی که بر اثر فشارهای بین المللی از زندان آزاد شد و توانست به کانادا بازگردد٬
یا نمونه دیگر جیسون رضائیان است که حکم حبس غیر قانونی‌اش هم صادر شده بود ولی در اثر فشار افکار عمومی و بین المللی آزاد شد.
این مواردی که مطرح کردید افراد دو تابعیتی هستند که فشار دولت‌های تابعیت مضاعفشان در آزادی آن‌ها موثر بوده است. آیا می‌توان همین نمونه‌ها را به فعالانی با تابعیت کامل ایرانی نیز تسری داد؟

مهم این است که خود مردم ایران چگونه برای پیشبرد حقوق بشر در کشور خودشان فعالیت و اطلاع رسانی کنند. این مسئله بدون ارتباط با رئیس جمهور امریکا باید بررسی شود

بله. نسرین ستوده یک وکیل دادگستری است که با شجاعت از موکلان خود دفاع می‌کرد و به همین دلیل به شش سال حبس غیر عادلانه محکوم شد. در اثر فشار اتحادیه اروپا هم‌زمان با مذاکرات هسته‌ای٬ حکومت ایران از سه سال باقی مانده حبس خانم ستوده صرف نظر کرد؛ در حالی که ایشان هیچ گونه درخواست عفوی را مطرح نکرده بود.

از سوی دیگر گفته می‌شود که فشار نهادهای بین المللی حقوق بشری بر ایران بیشتر تحت تاثیر روابط سیاسی جامعه جهانی با ایران است. به عنوان نمونه بعد از تفاهم برجام در زمینه هسته‌ای، دیگر ما شاهد فشارهای قبلی بر این حکومت نیستیم. چقدر روابط سیاسی بر عملکرد نهادهای حقوق بشری موثر است؟
ببینید اصولا وقتی به روابط بین دولت‌ها می‌رسیم هیچ دولتی منافع مردم خودش را قربانی نمی‌کند. ما باید جدا از عملکرد دولت‌ها پای میز مذاکره٬ فشار‌ها و اطلاع رسانی خود را داشته باشیم.
یک نکته دیگر را نباید از نظر دور داشت. دولت‌ها در غرب از طریق انتخابات به روی کار می‌آیند. حداقل فایده اطلاع رسانی‌های مردمی این است که در آن کشور‌ها اگر اطلاع رسانی‌ها و کمپین‌های ما به گوش‌شان رسیده باشد، موضع کاندیدا‌ها درباره اقدامات حکومت ایران نیز مورد توجه خواهد بود.

در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ چقدر می‌توان به فشار حقوق بشری جامعه جهانی بر ایران امیدوار بود؟
اصولا مساله حقوق بشر یک مسئله بین المللی است و ربطی به شخص رئیس جمهور ندارد. مهم این است که خود مردم ایران چگونه برای پیشبرد حقوق بشر در کشور خودشان فعالیت و اطلاع رسانی کنند. این مساله بدون ارتباط با رئیس جمهور امریکا باید بررسی شود.
در حوزه اطلاع رسانی بیشتر تاکید شما بر رسانه‌هاست؟
بیشترین بار بر روی مردم ایران است که خواست‌های حقوق بشری خود را فراموش نکنند. در این ارتباط جامعه مدنی و رسانه‌ها تاثیر مهمی دارند. به عنوان مثال اگر کسی را به خاطر ایراد یک سخنرانی یا نوشتن یک مقاله به زندان می‌اندازند و بعد به او وعده می‌دهند که اگر اطلاع رسانی نکنی آزادت می‌کنیم باید بداند که این یک وعده دروغ است.

به عنوان مثال خواهر خانم حقیقت جو، نماینده پیشین مجلس را بیش از بیست روز است که با همین وعده در زندان نگه داشته‌اند. گاهی اوقات نیز خانواده‌های زندانیان را تهدید می‌کنند که اگر اطلاع رسانی کنید٬ زندانی شما را بیشتر زندانی نگه می‌داریم. در کنار این عامل مردم نیز نباید به سادگی از کنار موارد نقض حقوق بشر به سادگی بگذرند و در ضمن همانطور که اشاره کردم رسانه‌ها هم باید در این مورد حساس بوده و اطلاع رسانی در این مورد را مهم بدانند. برای مثال به دنبال اعتراض‌های مردم در سال ۸۸ دیدیم که اتحادیه اروپا چند قاضی ناقض حقوق بشر از جمله مرتضوی، حداد و پیرعباسی را تحریم کرد.

در شرایط سیاسی جدید که بر ایران حاکم است، برای مردم اعتراضاتی نظیر سال ۸۸ امکان پذیر نیست. مردم برای اعتراض به موارد نقض حقوق بشر به شبکه‌های اجتماعی روی آوردند و مثلا در توئیتر به حبس غیر قانونی آرش صادقی و علی شریعتی اعتراض کردند. آیا برای نهادهای حقوق بشری بین المللی مهم هست که نام این زندانیان در شبکه‌های اجتماعی فارسی زبان مطرح شده است؟
وقتی من صحبت از رسانه می‌کنم به طور عام این مفهوم را مدنظر دارم و شبکه‌های اجتماعی را هم مدنظر دارم. مردم هم اتفاقاً بخوبی از نقش این شبکه‌ها آگاه هستند. به خاطر همین هم هست که مدام محدویت‌های مختلف بر این شبکه‌ها اعمال می‌شود. مثلا گفته‌اند که باید کانال‌های تلگرام با ۵ هزار عضو در سیستم ما ثبت شوند، وگرنه از کار آن‌ها جلوگیری می‌شود.
یا مثلاٌ شاهد هستیم که هر چند روز یک بار، تعدادی از فعالان شبکه‌های اجتماعی دستگیر می‌شوند. این یعنی حاکمیت به طور مداوم این شبکه‌ها را رصد می‌کند٬ چون می‌دانند که مقامات بین المللی هم به پیام‌های مردم در این شبکه‌ها حساس هستند و آن‌ها را می‌بینند. بنابراین در شرایط حاضر  تاثیری که این شبکه‌های اجتماعی دارند حتی از روزنامه‌های کاغذی بیشتر است.