زیتون: کاربران ایرانی شبکه‌های اجتماعی، هفته پرکاری را پشت سر گذاشتند: توفان‌های توییتری برای دو زندانی سیاسی در اعتصاب غذا (آرش صادقی و علی شریعتی) و سپس مرگ اکبر هاشمی‌رفسنجانی ترند ساز شدند.

واکنش‌ها به مرگ هاشمی‌رفسنجانی در شبکه‌های اجتماعی متفاوت بود: از خبررسانی درباره اخبار و حواشی اتفاق‌هایی که در جماران یا میان مسئولان رخ می‌داد تا تحلیل شرایط سیاسی ایران پس از مرگ رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام، از تقدیس تا تکفیر و از دکتر جکیل تا مستر هاید.

در خدمت و خیانت هاشمی‌رفسنجانی

حسین درخشان، که از او با عنوان پدر وبلاگ‌نویسی ایران یاد می‌شود، سال‌ها پیش در وبلاگش (سردبیر: خودم) سوالی درباره نام هاشمی‌رفسنجانی مطرح کرده بود با این مضمون: «چرا موافقان او را هاشمی می‌نامند و مخالفان رفسنجانی»؟ این دوگانه پس از مرگ هاشمی‌رفسنجانی هم – گرچه نه با شدت – وجود داشت؛ مخالفان  رفسنجانی «را پایه‌گذار حکومت و شریک در موارد نقض حقوق‌بشر، اعدام‌های تابستان ۶۷ و از عوامل قتل‌های زنجیره‌ای توصیف می‌کردند.» حامیان از هاشمی به عنوان پدر اصلاحات و اعتدال نام می‌بردند و ایستادن او کنار مردم در حوادث پس از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ و نقش‌اش در پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲ را تحسین کردند.

علاوه بر پیام آیت‌الله خامنه‌ای، پیام‌های تسلیت دیگر اصول‌گرایان – از جمله محمدتقی مصباح یزدی و محمد یزدی – نیز مورد توجه کاربران قرار گرفت. از جمله کاربری نوشته بود که بعید نیست احمد جنتی و محمد یزدی از ردصلاحیت هاشمی‌رفسنجانی در سال ۹۲ انتقاد کنند

بحث میان موافقان و مخالفان هاشمی‌رفسنجانی به هر بهانه‌ای در شبکه‌های اجتماعی شعله می‌گرفت. از جمله خبرنگار بلومبرگ خبر مرگ او را چنین توییت کرد: «کوسه مرد» و همین توییت باعث در گرفتن بحث پیرامون نقش هاشمی‌رفسنجانی در عرصه سیاسی چهار دهه اخیر ایران شد. ترانه علیدوستی، بازیگر سینما، با انتشار عکسی از هاشمی‌رفسنجانی، تسلیت و از «بهت» خود سخن گفت و کاربران زیر توییت او به بحث درباره خدمت و خیانت هاشمی‌رفسنجانی پرداختند.

حمله به صفحه آرون رمزی
آرون رمزی، بازیکن تیم فوتبال آرسنال، به دلیلی خاص میان فوتبال‌دوستان شهرت دارد: هر بار که او موفق به گل‌زنی می‌شود، یک چهره مشهور از دنیا می‌رود. لیست قربانیان او جالب توجه است: ‌ اسامه بن لادن، رابین ویلیامز، معمر قذافی، استیو جابز، ویتنی هیوستون، جرج مایکل و دیوید بووی از جمله این افراد هستند. به نظر می‌رسد هاشمی‌رفسنجانی آخرین قربانی «نفرین آرون رمزی»باشد.

همین مساله باعث شد که برخی کاربران ایرانی به صفحه اینستاگرام این بازیکن فوتبال هجوم ببرند. آخرین پست آرون رمزی بیش از ۱۹ هزار کامنت داشت که بخش نه چندان کمی از آن، کاربران ایرانی بودند.

عاقبت رفاقت ۵۹ ساله
پیام آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، برای مرگ اکبر هاشمی‌رفسنجانی، از جمله مسایل مورد توجه کاربران در شبکه‌های اجتماعی بود. پیامی که در آن هاشمی‌رفسنجانی «حجت‌الاسلام و المسلمین» نامیده شد و رهبر ایران از «محبت شخصی عمیق» او به خود یاد کرده بود. دو مساله‌ای که مورد توجه بسیاری از کاربران قرار گرفت.

برخی از کاربران نیز به یادآوری سخنان ایت‌الله خامنه‌ای در نمازجمعه ۲۹ خرداد سال ۸۸ – که گفته بود نظر محمود احمدی‌نژاد (نسبت به هاشمی رفسنجانی) به او نزدیک‌تر است – پرداختند. سخنانی که به عقیده برخی کاربران در ‌‌نهایت منجر به ردصلاحیت هاشمی‌رفسنجانی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲ شد.

پیام دیرهنگام محمود احمدی‌نژاد – و حجت‌الاسلام نامیدن هاشمی رفسنجانی – و عدم حضور قالیباف در جماران، از دیگر مواردی بود که توجه کاربران را به خود جلب کرد.

علاوه بر پیام آیت‌الله خامنه‌ای، پیام‌های تسلیت دیگر اصول‌گرایان – از جمله محمدتقی مصباح یزدی و محمد یزدی – نیز مورد توجه کاربران قرار گرفت. از جمله کاربری نوشته بود که بعید نیست احمد جنتی و محمد یزدی از ردصلاحیت هاشمی‌رفسنجانی در سال ۹۲ انتقاد کنند. کاربران با اشاره به انتقادهای اصول‌گرایان از هاشمی رفسنجانی در سال‌های اخیر – و به خصوص پس از سال ۸۸ – سخنان آن‌ها در مدح هاشمی رفسنجانی را دورویی توصیف می‌کردند.

شاید به همین دلیل بود که انتشار فیلمی از مهدی هاشمی با این توضیح که مانع حضور رییس سازمان صدا و سیما زیر تابوت پدرش می‌شد، با استقبال کاربران مواجه شد. گرچه انتشار توضیح‌های بعدی درباره این صحنه – از جمله بحث «تقطیع فیلم» – آن چنان با استقبال کاربران مواجه نشد.

انتقاد از صدا و سیما و مواضع آن درباره هاشمی‌رفسنجانی از‌‌ همان ساعت‌های نخست مرگ هاشمی‌رفسنجانی وجود داشت. صدا و سیمای ایران دیر‌تر از بسیاری از رسانه‌ها، خبر مرگ هاشمی‌رفسنجانی را منتشر کرد و نحوه عمل‌کرد آن در لحظه‌های نخست مرگ هاشمی‌رفسنجانی، با انتقاد مخاطبان مواجه شد.

تبلیغات صدا و سیما درباره پخش مصاحبه‌ای با هاشمی‌رفسنجانی نیز بیش از تحسین، با انتقاد کاربران مواجه شد. کاربری نوشت با وجود آن‌که هاشمی در ده سال گذشته رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام و در دوره‌ای رییس مجلس خبرگان بوده، پخش مصاحبه‌ای از سال ۸۵ – یک دهه پیش – نشان‌دهنده بی‌توجهی صدا و سیما به او است. رضا صالحی امیری، وزیر ارشاد نیز در توییتی نوشت فرزند ۹ ساله‌اش پس از دیدن تصویر هاشمی رفسنجانی او را نشناخته، چرا که در این سال‌ها صدا و سیما از پوشش اخبار مربوط به او امتناع کرده است.

خاتمی «ممنوع‌التشییع» شد
حضور یا عدم حضور محمد خاتمی در مراسم تشییع جنازه اکبر هاشمی‌رفسنجانی، از جمله مسایل مورد توجه در شبکه‌های اجتماعی بود. حضور خاتمی در جماران و انتشار عکس‌هایی از او در کنار محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه، مورد توجه کاربران قرار گرفت.

با این حال خیلی زود خبر منع خاتمی از حضور در مراسم تشییع جنازه هاشمی‌رفسنجانی، تبدیل به خبر نخست درباره رییس‌جمهوری اسبق ایران شد. ابتدا روزنامه‌نگاری نوشت که خاتمی‌‌ همان شب اول نیز پس از شلوغ شدن جماران تصمیم گرفته است که آن محل را ترک کند. کمی بعد‌تر نیز چند روزنامه‌نگار نوشتند خاتمی به شکل رسمی از حضور در مراسم تشییع جنازه هاشمی‌رفسنجانی منع شده است.

بسیاری از کاربران به انتقاد از این تصمیم پرداختند و آن را نادرست توصیف کردند. برخی دیگر نیز به خاتمی توصیه کردند بدون توجه به این دستور‌ها، تلاش کند در مراسم حضور داشته باشد. در پاسخ به این نوشته، روزنامه‌نگاری نوشت تیم حفاظت خاتمی در چنین مواردی – مانند موارد قبلی – به او اجازه خروج از منزل نمی‌دهند و کاربری پرسید با این وضعیت آیا خاتمی در حصر نیست؟