روحانی «خسته» است؟

زیتون-سینا پاکزاد: پس از آنکه موضوع «کاندیدای پوششی» در کنار حسن روحانی در بین برخی اصلاح‌طلبان مطرح شده بود٬ حالا محمدرضا عارف کاندیدایی که در سال ۹۲ در پی اجماع اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان برای پشتیبانی از روحانی کنار کشید٬ دیدگاه خاصی را درباره سرنوشت رئیس دولت یازدهم در انتخابات بهار سال آینده مطرح کرده است.

او در نشست خبری روز سه شنبه گفته است: «من نسبت به رد صلاحیت او (روحانی) نظر خاصی ندارم و بعید می‌دانم او رد صلاحیت شود مگر اینکه او به هر دلیلی مانند خستگی یا گرفتاری تمایل نداشته باشد بیاید؛ اگر تمایل داشته باشد و بیاید مبنای ما بر کاندیدای واحد خواهد بود.»

کاندیدای پوششی «پلن‌بی» اصلاح‌طلبان
پیش‎تر محسن صفایی فراهانی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب در مصاحبه‌ای با روزنامه آرمان در خصوص نگرانی‌ها درباره امکان رد صلاحیت روحانی گفته بود: «در مقابله با آقای روحانی به نظرم نباید این کار صورت گیرد، ولی چون رخ دادن هر رویدادی در کشور ما ممکن است، مطمئنا شخصیت‌هایی مثل آقایان جهانگیری یا نجفی دارای پتانسیل بالایی هستند.»

سخن گفتن از کاندیدای پوششی و یا اشاره به احتمالِ پرهیز روحانی از ثبت نام در انتخابات بیش از هر چیز می‌تواند بیانگر احتیاط و دوراندیشی نسبت به متغیرهای موثر بر انتخابات پیش‌رو باشد

همچنین محمد عطریانفر، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران در گفت‌وگو با روزنامه اعتماد از لزوم برخورداری از «پلن‌بی» سخن گفت: «یکی دو اتفاق ممکن است رخ دهد که اجازه می‌دهد که پلن بی‌ (plan B) هم مطرح شود. اینکه به هر دلیلی که بیان آن چندان ضرورت ندارد، آقای روحانی از ثبت‌نام بازداشته شود. کما اینکه آقای هاشمی را از انتخابات بازداشت. در این امر، اراده‌ای در سال ٩٢ وجود داشت که آن اراده نسبت به ادامه ریاست‌جمهوری آقای روحانی نیز رای همراهی ندارد. اگر این اراده موفق شد آقای روحانی را از حضور در صحنه باز دارد یا اینکه خدای ناخواسته تقدیر، حیات ایشان را به چالش بکشد. باید پلن بی‌ (plan B) را داشته باشیم. از این جهت طرح عنصر جایگزین منطقی و معقول است اما اگر هیچ کدام از این مشکل‌ها رخ ندهد، عنصری که به عنوان محور پلن بی‌ (plan B) مطرح است از عرصه رقابت خارج می‌شود.» او اسحاق جهانگیری را مناسب‌ترین فردی اعلام کرد که ظرفیت کاندیدای پوششی را دارد.
غلامحسین کرباسچی، دبیرکل حزب کارگزاران نیز چندی پیش به خبرآنلاین گفت: «به نظر حرف زدن از یک نامزد پوششی چندان هم غیرعاقلانه نیست. روحانی اگر در انتخابات حضور داشته باشد و در رقابت انتخاباتی باشد قطعا هیچ کاندیدای اصلاح طلب یا معتدلی با او رقابت نخواهد کرد٬ اما بالاخره نمی شود در مورد وضعیت انسان ها به صورت قطعی سخن گفت. شاید خدای نکرده کسالتی یا اتفاقی برای روحانی پیش آمد ، باید نامزد پوششی وجود داشته باشد. این موضوع نه یک بلوف است و نه اینکه بخواهند کسی را بترسانند یا امیدوار کنند. نیروهای متعدد توانمند و مستعد برای اداره کشور وجود دارد اما با حضور روحانی در انتخابات سال آینده هیچ نیروی اصلاح طلبی در مقابل او نخواهد بود.»

به‌نظر می‌رسد میانه‌روها این‌بار با نگاه به تجارب گذشته و احتمال بروز هرگونه رفتاری از سوی تندروها در تلاشند تا غافلگیر شوند

از این دست اظهارنظرها از سوی شمار دیگری از فعالان اصلاح‌طلب نیز مطرح شده اما موضع اخیر عارف درباره احتمال نیامدنِ حسن روحانی به عرصه انتخابات می‌تواند بیان‌گر یک تحول تازه یا یک تاکتیک انتخاباتی باشد. امکان دارد دولت یازدهم و اصلاح‌طلبان سیگنالی از تصمیمات حاکمیتی دریافت کرده باشند که آنها را نگران کرده و یا آنکه قاطعیت نشان ندادنِ روحانی و شماری از اصلاح‌طلبان در اینکه او قطعا نامزد دور دوازدهم انتخابات ریاست جمهوری می شود یا نه٬ ناشی از تاکتیکی برای ایجاد شور و حساسیت سیاسی در فضای جامعه و جلب توجه افکار عمومی است. در این راستا به‌خاطر داریم که ثبت نام آیت الله هاشمی در انتخابات سال ۹۲ و در لحظات آخر چگونه منجر به پدید آمدن شور انتخاباتی مردم شد.
اکنون البته شرایط کمی متفاوت از مقطعی است که همگان بر نجات کشور از مدیریت محمود احمدی‌نژاد تمرکز داشتند. روی کار آمدن ترامپ در آمریکا که به‌نظر می‌رسد رویکرد تهاجمی در قبال ایران دارد، درگذشت آیت‌الله هاشمی، مسندنشینی چهارساله دولت حسن روحانی و لزوم پاسخگویی به افکار عمومی درخصوص دستاوردهای این دولت در حوزه های مختلف، تحرکات تندروها علیه دولت و… می‌تواند بر میزان محبوبیت و مقبولیت دولت بین مردم تاثیرگذار باشد.

میانه‌روها متفرق می‌شوند؟

نکته‌ای که نباید از آن غافل بود این است که نشانه‌هایی قوی از کاهش همگرایی اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان دیده نمی‌شود. خاصه آنکه پس از درگذشت آیت‌الله هاشمی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین حامیان جریان میانه‌رو٬ آنها لزوم ضرورت پشتیبانی از یکدیگر را به‌ منظور کاهش آسیب‌ها از جبهه تندروها بیش از همیشه احساس می‌کنند.
محمدرضا عارف نیز به‌عنوان رئیس شورای عالی سیاست‌‌گذاری اصلاح‌طلبان بر تداوم چنین همگرایی صحه گذاشته و گفته است: «قطعا این شورا از آقای روحانی عبور نخواهد کرد و موضع‌مان تا به حال حمایت از دولت بوده و امیدواریم همین مسیر را ادامه دهیم.»
در عین حال سخن گفتن از کاندیدای پوششی و یا اشاره به احتمالِ پرهیز روحانی از ثبت نام در انتخابات بیش از هر چیز می‌تواند بیانگر احتیاط و دوراندیشی نسبت به متغیرهای موثر بر انتخابات پیش‌رو باشد. به‌نظر می‌رسد میانه‌روها این‌بار با نگاه به تجارب گذشته و احتمال بروز هرگونه رفتاری از سوی تندروها در تلاشند تا غافلگیر نشوند. دوران چهارساله دولت یازدهم و بیرون آمدن اصلاح‌طلبان از حاشیه‌نشینی اجباری همچنان نتوانسته شرایط کشور را از خطر تندروها دور کند، بنابراین بعید به‌نظر می‌رسد آنها بخواهند با تفرق و یا سهم‌خواهی شرایط را برای بازگشت دستگاه اجرایی به دامانِ افراطیون مهیا کنند.