زیتون- آناهیتا بختیار: در پی تصمیم ترامپ مبنی بر لغو ویزا برای اتباع ۷ کشور از جمله ایران، گروه بسیاری از ایرانیان و شهروندان این کشورها در روزهای اخیر در فرودگاه‌های ایالت‌های مختلف آمریکا سرگردان شده و مورد بازجویی قرار گرفتند. در عین‌حال بسیاری از کنش‌گران حقوق بشری به همراه وکلا و فعالان مدنی با حضور در فرودگاه‌ها به کمک مردم ملیت‌های مختلف برخاسته‌اند. در این مدت بیانیه‌هایی تهیه و امضا شد و مردم بسیاری در ایالات مختلف آمریکا و همچنین برخی از شهرهای اروپا در اعتراض به تصمیم‌گیری‌های ترامپ در ایجاد محدودیت‌های اجتماعی به تظاهرات پرداختند.
جامعه مدنی آمریکا چقدر قدرتمند است؟ آیا این توانایی را دارد که مقابل تصمیم‌های ترامپ بایستد؟ کنش‌گران حقوق بشری به چه ابزاری برای تغییر امیدوارند؟ در صورت تداوم رویکرد و روش‌های دونالد ترامپ، آیا فضا به مرور متشنج‌تر می‌شود؟
این سوال‌ها را با الهه هیکس، کارشناس مسایل حقوق بشری که در آمریکا زندگی می‌کند، مطرح کردیم که در ادامه متن کامل آن را می‌خوانید:
به نظر شما تصمیمات آقای ترامپ در محدود کردن آزادی‌های مدنی در آمریکا تا کجا می‌تواند پیش برود؟
در خصوص محدودیت‌هایی که آقای ترامپ در آزادی‌های مدنی ایجاد کرده‌اند، آنچه به حیطه کار من مربوط می‌شود، منع آزادی رفت و آمد است که از اساسی‌ترین حقوق انسانی محسوب می‌شود. به منشور سازمان ملل، کنوانسیون ژنو و کنوانسیون‌های بین‌المللی برگردیم که آمریکا حتی از جمله امضاکنندگان پروتکل حمایت از پناهندگان است. در بیش از سه دهه‌ای که من کار خود را شروع کرده‌ام، نقش آمریکا یک اهرم در حمایت از اساسی‌ترین حقوق فردی، اجتماعی، فرهنگی و تمامی مسایل حقوق بشری بوده است. متاسفانه مقررات جدیدی که وضع شده، کاملا نقض قوانین ایالات متحده آمریکا و نقض قوانین حقوق بین‌الملل است.
این منع، اگرچه منع محدود است ولی برای پناهندگان سوری نامحدود معین شده است. همه ما نگران هستیم ولی در چند روز گذشته سازمان‌های مدنی در ایالات متحده توانستند حتی از سیاستمداران، شهردار و فرماندار بعضی از ایالات کمک بگیرند و آن‌ها هم به دفاع از این مساله برخاسته‌اند. این‌ها قدم‌هایی مثبت است و این امید را ایجاد می‌کند که دولت آقای ترامپ وادار شود مقرراتی را که وضع کرده، تغییر دهد.
در خصوص همین مقررات جدید در فرودگاه‌ها و ایالت‌های مختلف، جامعه مدنی آمریکا فعالانه برخورد کرده و تظاهرات‌ها و تجمع‌های بسیاری در همین چند روز برگزار شده است. جامعه مدنی در ایالات متحده چقدر تاثیرگذار است؟
در همین چند روز گذشته نهادهای بین‌المللی یا حقوق بشری که فعالیت‌شان در رابطه با کشورهای مختلف بود، تمام توجه خود را متمرکز مقرراتی کرده‌اند که به تازگی وضع شده است یا از آن صحبت می‌شود. آزادی‌های بدون محدودیتی که سازمان‌های مدنی دارند در کنار رسانه‌ها و مردم می‌توانند تاثیرگذار باشند.
روز جمعه مقرراتی در ایالات متحده وضع شد که روز شنبه صدها هزار نفر در شهرهای مختلف از واشنگتن تا نیویورک و لس آنجلس به آن اعتراض کردند. مردم با کمک نهادهای مدنی بیانیه صادر کردند، رسانه‌ها منتشر کردند و مردم به خیابان آمدند. من از نیویورک صحبت می‌کنم که شهردار آن، دو نفر از سناتورهای قدرتمند، نمایندگان مجلس و نمایندگان محلی هم به این تظاهرات پیوستند. آن‌هم در حمایت از مردم، پناهندگان. همین‌طور حمایت از مسلمانان و حقوق آن‌ها که پیش‌تر تابو بود.
در این گردهمایی مردم، خیلی از ایرانی‌ها شرکت داشتند که روی پلاکاردهای‌شان نوشته شده بود پدر و مادر ما یک پناهنده ایرانی بوده است. بسیاری از بازماندگان نسل‌هایی از کمپ‌های هیلتر آمده بودند. تا امروز که صحبت می‌کنیم نهادهای مدنی، رسانه‌ها و مردم در کنار هم قدرت فوق‌العاده‌ای دارند. تا زمانی‌که قانون از تظاهرات مسالمت‌آمیز در کنار رسانه‌ها حمایت می‌کنند حتی می‌توانند روی افکار بین‌المللی تاثیر بگذارند.
روز شنبه مردم آمریکا بیرون آمدند و اعتراض کردند اما روز دوشنبه در لندن و سایر شهرهای اروپا، مردم به حمایت از مردم آمریکا و اعتراض به مقرراتی که دولت آقای ترامپ وضع کرده، اعتراض‌شان را منعکس کردند. برخلاف کشورهایی مثل کشور خود من، ایران که مردم نمی‌توانند و حق ندارند حرف بزنند، حرف آخر را در ایالات متحده آمریکا فعلا مردم می‌زنند.
در واقع پیش‌بینی شما این است که اگر آقای ترامپ تغییری در تصمیمات خود ایجاد نکند، فضا به مرور متشنج‌تر خواهد شد؟
نمی‌توان پیش‌بینی کرد. مهم قوانین است که زیر نظر کنگره، مجلس نمایندگان و سنای آمریکا قرار می‌گیرد. البته در خصوص دادستان کل که آقای ترامپ معرفی کرده و به احتمال قوی ممکن است رای نهایی را برای تصویب کسب کند٬ بسیار جای نگرانی هست. او پرونده خوبی در حمایت از حقوق افراد ندارد و با تفکر خاص خود، دولت آقای ترامپ را نمایندگی می‌کند. در حالی که دادستان باید حافظ حقوق مردم باشد.
امید من به این است که در اینجا مردم حرف آخر را می‌زنند. در اروپا هم این مردم هستند که رییس جمهور را انتخاب می‌کنند و همین مردم می‌توانند آن‌ها را به پاسخ‌گویی وادارند. جای نگرانی هست ولی به هر حال قوانین هنوز پشت مردم است
مهم این است که وقتی مردم آمریکا در صحنه باشند، با تاکید بر قوانینی که دارند، می‌توانند نمایندگان خود را تحت تاثیر قرار دهند. این نمایندگان دو سال دیگر دوباره با انتخابات روبه‌رو هستند و باید پاسخ‌گو و جواب‌گوی مردمی باشند که آن‌ها را انتخاب می‌کنند؛ چه دموکرات و چه جمهوری‌خواه. تا چند روز پیش نمایندگان دموکرات اکثرا ساکت بودند ولی دیدیم آقای شومر در شهر نیویورک سخنرانی کرد و روز بعد حتی گفت با این دستور ترامپ در خصوص پناهندگان مقابله می‌کند. نگران‌کننده است که از مردم عراق می‌خواهند علیه داعش مبارزه کنند اما وقتی جان‌شان در خطر هست، آن‌ها را برمی‌گردانند٬ مخصوصا کسانی که با سربازان یا مقامات آمریکایی در عراق همکاری کرده‌اند.
دردآور است که بگویم چند نفر از آن‌ها را شبانه از فرودگاه برگرداندند و این ضایعه بزرگی است. در حالی‌که وکلای بسیاری به شکل داوطلبانه در فرودگاه‌های بزرگ حاضر شده‌اند و چندین قاضی هستند که توانسته‌اند این حکم را به طور موقت نگه دارند تا افراد بیشتری وارد کشور شوند. فقط امیدوارم در روزهای آینده با کوشش نهادهای مدنی، وکلا و مردم، با تاکید بر همین قوانینی که در کشور هست، مردم حرف آخر را بزنند.
هرچه بیشتر از روی کار آمدن آقای ترامپ می‌گذرد، انگار جو رعب و وحشت بیشتری به مردم دیگر جغرافیاها مثل اروپا وارد می‌شود. خصوصا مهاجران که حتی از «آخر دنیا» حرف می‌زنند و فکر می‌کنند عرصه بر آن‌ها تنگ‌تر خواهد شد. به نظر شما چقدر رفتارها و روش آقای ترامپ می‌تواند سطح حساسیت به مسایل حقوق بشری را در دیگر جغرافیاها پایین بیاورد؟
تا قوانین خوب هست، با همین قوانین باید ایستادگی و مبارزه مسالمت‌آمیز کرد. باید ترس و وحشت را کنار گذاشت. چندی پیش در سازمان ملل روز بزرگداشت هولوکاست بود. مدیر موزه هولوکاست می‌گفت نماینده‌های نازی‌ها در مجلس آلمان ظرف ۴ سال به ۲۰۰ نفر رسیدند. همه هیتلر را مسخره می‌کردند که یک روانی است و آینده‌ای ندارد. همین مسایلی که امروز مطرح می‌شود. ۶۳ میلیون نفر به آقای ترامپ رای دادند که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت. ۶۵ میلیون نفر هم مخالف او رای دادندو عده‌ای هم ساکت هستند. همه باید هشیار باشد و تاریخ را بدانند.
روزنامه واشنگتن پست روایت خانواده‌ای سوری را نوشته بود که در آمریکا پناهنده بودند و به تازگی توانسته بودند خانواده خود را به اینجا دعوت کنند. اما همین‌ها به ترامپ رای داده‌اند تا با تروریسم مبارزه کند. فکر می‌کردند ترامپ می‌تواند با تروریسم و داعش مبارزه کند. وضعیت سختی برای همه ما است ولی آن‌ها که می‌توانند می‌نویسند، عده‌ای مثل ما شبانه روز کار می‌کنند. ۴ روز است که وکلا در فرودگاه‌های بزرگ مستقر شده‌اند.
تمامی کسانی که زبان می‌دانند برای ایرانی‌ها، افغانستانی‌ها و ملیت‌های دیگر در حالت آماده‌باش هستند تا در صورت نیاز برای کمک حاضر شوند. بیانیه‌های بسیاری نوشته شد و مرتب با تلفن‌های تمام نمایندگان سنا و کنگره آمریکا تماس گرفته می‌شود به حدی که تلفن‌های‌شان از کار افتاده است. در این حد می‌توان فعالیت کرد و امیدوار بود که آقای ترامپ پاسخ‌گو باشد. امید من به این است که در اینجا مردم حرف آخر را می‌زنند. در اروپا هم این مردم هستند که رییس جمهور را انتخاب می‌کنند و همین مردم می‌توانند آن‌ها را به پاسخ‌گویی وادارند. نگرانی البته وجود دارد ولی به هر حال قوانین هنوز پشت مردم است.
