توضیح: در سال‌گرد راه‌اندازی زیتون، از تعدادی از صاحب‌نظران رسانه و تحلیل‌گران سیاسی و جامعه‌شناسان خواستیم که انتقادات‌شان را برایمان بنویسند و کارنامه زیتون را به قضاوت بنشینند. زیتون جهت اطلاع خوانندگان، تعدادی از آن‌ها را  که بیش‌تر صبغه‌ی انتقادی دارند، در روزهای آتی منتشر می‌کند.

***

سایت زیتون احتمالا بیش‌تر مایل است راه روزآنلاین را ادامه دهد؛ در حالی که می‌توانست شبیه جرس باشد. موثرتر باشد و مطالب نو بیش‌تر داشته باشد تا به ناچار میزان نقل مطلب از زیتون هم بیش‌تر شود. زیتون هنوز مرجعیت رسانه‌ای پیدا نکرده است.

با وجود نزدیکی به رویه روزآنلاین، استراتژی رسانه‌ای زیتون به روشنی روزآنلاین نیست. جز اینکه به اصلاح‌طلبان نزدیک است. برخی از نویسندگان روزآنلاین هم برای زیتون می‌نویسند. اما این رویه‌ی قابل نقد روزآنلاین هم متاسفانه در زیتون ادامه دارد که شمار زیادی از نام‌ها را می بینیم که نمی‌شناسیم. گویی هر کسی با چند اسم مطلب می‌نویسد. اگر چنین باشد، این روش غیرحرفه‌ای است. هر روزنامه‌نگار صرفا می‌تواند یک اسم مستعار داشته باشد برای نوشتن برخی مطالب خاص. نوشتن با چند اسم آن هم خبرهای معمول تنها باعث می‌شود که اعتماد مخاطب کاسته شود.

سایت زیتون تقریبا به ترجمه نمی‌پردازد، مگر به صورت تصادفی. برای رسانه‌ای که خارج از ایران منتشر می‌شود این روش قابل نقد است. توجه به مطبوعات و منابع خارجی، خاصه آن‌چه در کشور میزبان سردبیری سایت یا کشورهای دیگری منتشر می‌شود که نویسندگان سایت در آنها زندگی می‌کنند نه فقط خوب که چه بسا واجب است!

به‌طور کلی، سایت زیتون مثل تقریبا همه رسانه‌های دیگر فارسی، خود را از انتقال دانش و تجربه غربی بی‌نیاز می‌بیند. این یک مشکل عمومی در رسانه‌های فارسی است که کنجکاوی چندانی به دانش روز غربی که مرتبط با خبر روز است ندارند. زمانی در بی‌بی‌سی فارسی اخبار مربوط به دادگاه‌های مطبوعاتی دوره اصلاحات را پوشش می‌دادیم و تقریبا هر روز صحبت از هیات‌منصفه بود. اما یکی از ما از خودش نمی‌پرسید که برویم ببینیم این «هیات منصفه» ای که می‌گویند و نام و نقش‌اش از غرب هم گرفته شده در بریتانیا چطور کار می‌کند! نه ما می‌پرسیدیم و نه ادیتورهای ما!

اگر صحبت از پلاسکو می کنیم، نگاهی به دانش و تجربه آتش‌نشانی‌ها در کشورهای غربی یا دست کم کشور میزبان ما ضروری است. مصاحبه‌ای با یک دو کارشناس خارجی یا ایرانیانی که در کشورهای غربی آتش‌نشان‌اند لازم است. ترجمه چند مقاله خوب و اساسی در ایمنی سازه و ساختمان که به درد عموم بخورد و هم مسئولان را در فشار بگذارد و هم راه پاسخ طلبی از آنها را نشان دهد ارزشمند است. چنان‌که نگاهی به تاریخ آتش‌سوزی در ایران و منطقه و جهان بخشی از پوشش موضوع است.
در بسیاری از مسائل روز ما به انتقال دانش در حوزه‌های علم و مدیریت و اشاره به تجربه مشترک نیازمندیم. زیتون‌ می‌تواند در حد خود گامی در این زمینه بردارد. دیگران هم از زیتون خواهند آموخت.

زیتون هم مثل بسیاری از سایت‌های فارسی مطالب بسیاری به نام یادداشت منتشر می‌کند که عمدتا چیزی بیش از انشانویسی نیست. ما در رسانه‌های‌مان مشکلی داریم که می‌توان آن را «تورم نظرپرسی» نامید. ظاهرا هر کسی نظری دارد و رسانه‌ها هم تصورشان این است که باید نظر افراد مختلف را منعکس کرد. این موضوع فی‌نفسه مشکل‌زا ست ولی در رسانه‌های فارسی چون آدم‌های معینی در همه رسانه‌ها هستند یا طرف مصاحبه قرار می‌گیرند، به تدریج حرف و نظر تازه‌ای هم دیگر مطرح نمی‌شود.

به جای این روی‌کرد می توان سراغ تجربه مفید برای انتقال به مخاطب رفت. به نظر من زیتون باید در انتشار یادداشت‌ها سخت‌گیرتر باشد. هر یادداشت باید نکته‌ای در بر داشته باشد و ارزش افزوده‌ای بر یادداشت‌های مشابه در دیگر رسانه‌ها تا بتواند در زیتون منتشر شود. هر مصاحبه شونده‌ای باید تجربه‌ای را منتقل کند. هر خبری باید طوری نوشته شود که از خبر دیگر رسانه‌ها متمایز باشد و نکته‌ای تازه بیان کند. و به‌خصوص زیتون باید طوری رفتار کند که غیر از لحن خبر و نظرهایش که نشان‌گر آزادی بیان است، از نظر دسترسی به منابع هم روشن باشد که در یک کشور غربی منتشر می‌شود و از امکانات و منابعی استفاده می‌کند که به آسانی در اختیارش هست. بدون چنین روی‌کردی مخاطب ایرانی چیزی جز پژواک نظرات معمول خود و شبکه‌های اجتماعی را نمی شنود. رسانه حرفه‌ای یک قدم فراتر است.

سایت زیتون تا امروز به وسعت‌بخشیدن به کار خود فکر می‌کرده است. به نظرم قدم بعدی باید بالا بردن «ارزش افزوده» در خبرها و نظرها و گزارش‌های زیتون باشد. بدون ارزش‌ افزوده ،ارزش هیچ رسانه ای شناخته نمی‌شود. رسانه‌ها به آن‌چه به دنیای خبر و نظر و تحلیل می‌افزایند هویت پیدا می‌کنند.