اتحادهای تازه منطقه‌ای علیه تهران

زیتون- نازنین نامدار: وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به شایعه‌هایی که در روزهای گذشته پیرامون عقب‌نشینی ایران از انجام آزمایش‌های موشکی طرح شده بود پاسخ داد و بر این نکته تاکید کرد که هیچ تغییری در برنامه‌های موشکی جمهوری اسلامی صورت نخواهد گرفت.

سخنان او در شرایطی ابراز می‌شود که آخرین آزمایش موشکی ایران با موجی از واکنش‌های جهانی همراه بود و یک جلسه اضطراری در شورای امنیت سازمان ملل برای بررسی این موضوع به درخواست ایالات متحده تشکیل شد. انتظار می‌رود که انجام آزمایش‌های مشابه با واکنش‌های شدیدتری هم روبرو شود و نخستین پیامد قابل انتظار آن را می‌توان تشویق کنگره و سنای آمریکا به اعمال تحریم‌های تازه علیه افراد و نهادهای مرتبط با برنامه موشکی ارزیابی کرد.

اتحادهای تازه 

رزمایش‌های نظامی ایران بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ احتمالا با این هدف انجام می‌شود که پیامی حاکی از آمادگی و اراده جمهوری اسلامی به حفظ مواضع قبلی‌اش در قبال واشنگتن را برساند. ترامپ در موضع‌گیری‌های متعددی به تهران هشدار داده است که باید مراقب رفتار خود باشد و این نکته را درک کند که شرایط در آمریکا عوض شده است. برخی از اعضای تیم ترامپ هم با دیدگاه‌های خصمانه نسبت به جمهوری اسلامی و همراهی عمیق با اسراییل به این فرضیه دامن می‌زنند که شرایط امیدبخش برای کاهش تنش‌های تهران و واشنگتن به سر آمده است و باید انتظار روزهای پرتنش‌تری را داشت.

اتفاق‌های کنفرانس مونیخ برای دیپلماسی دولت روحانی یک شکست به حساب می‌آید و نشان‌دهنده دشواری‌های در حال فزونی است که می‌تواند سیاست‌‌خارجی منطقه‌ای ایران را با مشکلات حاد‌تری مواجه کند

درک موقعیت این بازی پیچیده بین‌المللی برای همسایگان ایران هم یک شانس دوباره فراهم آورده است تا با دست پرتری علیه جمهوری اسلامی ظاهر شوند. کنفران امنیتی مونیخ همان جایی بود که رقبای منطقه‌ای ایران با صراحت لهجه و به دور از تعارف‌های معمول دیپلماتیک از سیاست‌های منطقه‌ای ایران ابراز نارضایتی کردند. ترکیه که بر سر ماجرای سوریه با ایران دچار تنشی درازمدت است در این کنفرانس از ایران به عنوان کشوری «تفرقه افکن» در منطقه یاد کرد و به این ترتیب نشان داد که جای زخم‌های ناشی از بحران‌ سوریه عمیق‌تر از آن است که به این سادگی ترمیم پیدا کند.

عربستان حتی مواضع حادتری از ترکیه اتخاذ کرد و وزیر‌خارجه آن کشور ادعای ایرانی‌ها را درباره بازگشایی فصل جدیدی از روابط زیر سوال برد. عادل الجیر با بیان این ادعا که هدف ایران نابودی ما است٬ بر گزاره‌ای تاکید کرد که پیش از این صرفا از سوی مقام‌های اسراییل استفاده می‌شد. شاید اثر همین درک مشترک برای مقابله با ایران است که ریاض و تل‌اویو را در یک اتحاد بدیع و قابل توجه قرار داده است و مرزهای اختلاف‌ آنها بر سر موضوع فلسطین را کمرنگ‌تر از همیشه کرده است. وزیرخارجه اسراییل در نشست مونیخ حتی ابایی از این نداشت که به طرفداری سرسختانه از موضع عربستان بپردازد و از همین رو گفت که هدف ایران «تضعیف ثبات در کشورهای خاورمیانه و در نهایت عربستان سعودی است.»

دیپلماسی اگر و اما 

اتفاق‌های کنفرانس مونیخ برای دیپلماسی دولت روحانی یک شکست به حساب می‌آید و نشان‌دهنده دشواری‌های در حال فزونی است که می‌تواند سیاست‌‌خارجی منطقه‌ای ایران را با مشکلات حاد‌تری مواجه کند. اگر زنجیره اتحاد‌های منطقه‌ای علیه ایران کامل‌تر شود و حلقه‌ ترکیه‌٬ عربستان٬ اسراییل با اراده بیشتری علیه تهران فعال شوند باید این انتظار را داشت که سال ۲۰۱۷ یکی از پرمرارت‌ترین سال‌ها برای سیاست‌خارجی جمهوری اسلامی باشد. اتحاد علیه تهران به واسطه پشتیبانی دولت ترامپ با دست‌اندازهای جدی روبرو نخواهد بود و اولویت‌های چنین اتحادی هم تقریبا‌ مشخص است. رقبای منطقه‌ای در مرحله نخست به دنبال آن هستند که جلوی نفوذ ایران را در کشورهای عربی منطقه به ویژه سوریه٬ عراق و یمن بگیرند و فرآیند این نفوذ را معکوس سازند.

عربستان سعودی در همین راستا اعلام آمادگی کرده است که نیروی نظامی زمینی به سوریه بفرستد و بعد از تصرف هر منطقه از این مساله مطمئن شود که ایران٬ سوریه٬ حزب‌الله یا داعش بر آن مسلط نخواهند شد. چنین طرحی بدون پشتیبانی جدی ایالات متحده به جایی نخواهد رسید چرا که در حال حاضر میدان بازی سوریه در دستان روسیه است و ریاض به تنهایی نمی‌تواند چنین طرح جاه‌طلبانه‌ای را به پیش ببرد.

ماجرای سوریه و طرح رقبای ایران برای بردن بازی تنها مشتی نمونه خروار از ده‌ها اختلاف ریز و درشت دیگر است. گزینه‌های پیش روی ایران متنوع نیست و متحدان قابل توجهی هم برای تغییر وضعیت ندارد. اتکای جمهوری اسلامی بیش از همه به مسکو است که در بحران سوریه نقش کلیدی در حفظ اسد ایفاء کرد. هیچ تضمینی نیست که روسیه بخواهد بهای بیشتری را بپردازد و این پیش‌بینی وجود دارد که پوتین به دنبال دوره‌ای از تنش‌زدایی با ایالات متحده بعد از سالها کدورت در روابط دو کشور باشد.

بنابراین شرایط برای جمهوری اسلامی پر از اگر و اماهایی است که به این سادگی‌ها برای آن جوابی پیدا نمی‌شود. صورت مساله اما تقریبا روشن‌ است. ایران به رغم امید‌هایش به گشایش در روابط خارجی بعد از توافق اتمی٬ باز هم دارد در چاله انزوا می‌لغزد و این بار نه فقط ایالات متحده بلکه رقبای منطقه‌ای هم برای هل دادن ایران آماده و پای کار هستند.