رقابت مرد جنگی با فداییان روحانی

زیتون، آناهید بختیار: نزدیک شدن به زمان انتخابات ریاست‌جمهوری گرچه باعث تکاپو در میان اصول‌گرایان شده، اما به نظر می‌رسد اردوگاه اصلاح‌طلبان روزهای به نسبت آرامی را پشت سر می‌گذارد، چه نامزد اصلی نیروهای اصلاح‌طلب برای انتخابات پیش‌رو، حسن روحانی، رییس‌جمهوری مستقر، است. با این حال این روزهای آرام با جدی‌تر شدن بحث «نامزد در سایه» دچار تلاطم شده است.

تاکنون طیف گسترده‌ای از احتمال‌ها از سوی چهره‌های اصلاح‌طلب برای ورود نامزد (یا نامزدهای) در سایه به انتخابات مطرح شده است: از احتمال ردصلاحیت تا شرط گذاشتن او برای اصلاح‌طلبان و از مساله بروز اتفاقی غیرمنتظره تا کمک به روحانی در مناظره‌های انتخاباتی.

تاکید همیشگی اصلاح‌طلبان بر این است که طرح مساله نامزد سایه، برای رقابت با روحانی نیست، بلکه برای کمک او یا در نظر گرفتن احتمال‌های کمتر محتمل است. با وجود این تاکیدها، حلقه نزدیک‌تر به حسن روحانی موافق چنین ایده‌ای نیست. برخی از نزدیکان روحانی به شکل علنی از طرح چنین ایده‌ای انتقاد و مخالفت خود را با آن ابراز کرده‌اند.

یکی مرد جنگی به از صد هزار؟

مدت‌هاست که اصلاح‌طلبان، حامیان آن‌ها و حتی حسن روحانی می‌دانند نامزد مورد حمایت نیروهای اصلاح‌طلب در انتخابات ریاس‌جمهوری سال ۹۶ کسی جز رییس‌جمهوری فعلی نیست. روحانی سال ۹۲ پس از اکبر هاشمی رفسنجانی و محمدرضا عارف، سومین نامزدی بود که احتمال حمایت اصلاح‌طلبان از او – در غیاب چهره‌هایی که به دلایل مختلف شانس حضور را در انتخابات نداشتند – وجود داشت. ردصلاحیت هاشمی‌رفسنجانی و سپس حمایت او از حسن روحانی، بالا رفتن آرای روحانی در هفته منتهی به انتخابات و در نهایت کناره‌گیری محمدرضا عارف از رقابت، باعث اجماع اصلاح‌طلبان روی حسن روحانی شد.

به نظر می‌رسد الگویی که مدنظر اصلاح‌طلبان است، حضوری مانند علی‌اکبر ولایتی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲ است

گرچه به نظر می‌رسد در انتخابات آتی نیز گزینه نهایی نیروهای اصلاح‌طلب حسن روحانی باشد، اما مطرح شدن مساله نامزد پوششی، باعث بروز واکنش‌هایی شده است. شاید و به خصوص از این جهت که خود حسن روحانی در انتخابات پیشین نوعی نامزد پوششی برای اکبر هاشمی‌رفسنجانی بود و رییس تازه درگذشته مجمع تشخیص مصلحت نظام، در نزدیک به چهار سال گذشته به شکل‌های مختلف این مساله را مطرح کرد.

مرتضی الویری، مشاور اکبر هاشمی رفسنجانی، از جمله نخستین کسانی بود که بحث معرفی نامزد پوششی از سوی اصلاح‌طلبان را مطرح کرد. الویری در گفت‌وگویی از سه دلیل برای ثبت‌نام «یک کاندیدای اصلاح‌طلب» در انتخابات سخن گفت: احتمال ردصلاحیت شدن روحانی، امتناع وی از حضور در انتخابات و همچنین احتمال تغییر نظر مردم نسبت به روحانی.

شاید مقام مشاورت هاشمی‌رفسنجانی برای الویری باعث شد که سخنان او مورد توجه قرار بگیرد. به خصوص اگر توجه کنیم که علی صوفی، رییس ستاد ائتلاف اصلاح‌طلبان، در دو گفت‌وگوی جداگانه خبر داد که بحث نامزد پوششی از سوی هاشمی‌رفسنجانی هم دنبال می‌شد و او «در این زمینه فعال و نظرش مثبت بوده است و حتی به نتایجی با حسن روحانی در این زمینه رسیده بودند». او در مصاحبه دیگری خبر داد که نامزد پوششی اصلاح‌طلبان با «هماهنگی روحانی» معرفی می‌شود تا «نگرانی هم برای وی نباشد یا به وجود نیاید که بعدا یک رقابت درونی شکل گیرد».

صوفی همچنین گفته بود که بحث نامزد پوششی از سوی اصلاح‌طلبان «قطعی» است، گرچه کسی نامزد خواهد شد که «همه اصلاح‌طلبان روی او نظر داشته باشند».

صوفی و الویری تنها کسانی نبودند که در این مدت پیرامون نامزد پوششی در میان اصلاح‌طلبان سخن گفته‌اند. الیاس حضرتی، محمدرضا تابش، محمد عطریان‌فر و غلام‌حسین کرباسچی از جمله دیگر چهره‌های اصلاح‌طلب هستند که در این مدت از لزوم حضور نامزد پوششی در انتخابات سخن گفته‌اند.

علاوه بر مطرح شدن بحث احتمال ردصلاحیت روحانی از سوی شورای نگهبان – به خصوص با توجه به سخنان یکی از اعضای این شورا که گفته بود صلاحیت رییس‌جمهوری وقت نیز با دقت بررسی می شود – مساله کمک به روحانی در مناظره‌ها و بحث‌های انتخاباتی نیز مطرح شده است.

به نظر می‌رسد الگویی که مدنظر اصلاح‌طلبان است، حضوری مانند علی‌اکبر ولایتی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲ است. ولایتی از اعضای ائتلاف سه نفره‌ای میان اصول‌گرایان – همراه با غلام‌علی حدادعادل و محمدباقر قالیباف – بود. او حاضر به کناره‌گیری از صحنه انتخابات نشد و در مناظره‌ها سیاست‌های هسته‌ای سعید جلیلی را زیر سوال برد. نقشی یگانه با توجه به سابقه – حضور در وزارت امورخارجه – و نزدیکی او به آیت‌الله خامنه‌ای.

روزنامه اصلاح‌طلب آفتاب یزد در توصیف نقشی که نامزد پوششی اصلاح‌طلبان برای انتخابات خواهد داشت، از عبارت «فداییان روحانی» استفاده کرد. به نوشته این روزنامه اصلاح‌طلبان قصد دارند با استفاده از «نیروهای کمکی» علاوه بر دفاع از دستاوردهای دولت روحانی «پاتک‌هایی را هم نثار اصول‌گرایان مهاجم کنند» و به همین دلیل می‌توان نامزد یا نامزدهای پوششی اصلاح‌طلبان را «ضربه‌گیر یا فداییان حسن روحانی» توصیف کرد، چرا که آن‌ها «قرار است به محض اتمام مناظرات انتخاباتی، صحنه رقابت‌ها را به نفع حسن روحانی ترک کنند».

چه کسی فدایی روحانی خواهد بود؟

هر چقدر که اصل حضور نامزد پوششی از سوی اصلاح‌طلبان مورد توجه قرار گرفته، مصداق‌های این نامزد کمتر موضوع بحث بوده‌اند. مهم‌ترین گزینه‌هایی که تاکنون نام‌شان مطرح شده، علی مطهری و مسعود پزشکیان هستند. دو نماینده مجلس که یکی به دلیل مواضعش درباره مسایل سیاسی و یکی به دلیل سوابق قبلی خود مورد توجه نیروهای اصلاح‌طلب هستند.

الیاس حضرتی، مدیرمسئول روزنامه اعتماد و نماینده مجلس، در حساب کاربری خود در اینستاگرام پیشنهاد داد که اصلاح‌طلبان با «سبدی از نامزدها» وارد انتخابات شوند. گرچه به عقیده او این سبد باید شامل دست‌کم هفت یا هشت اصلاح‌طلب باشد، اما از علی مطهری و مسعود پزشکیان به عنوان کسانی نام برد که «انسان‌های شایسته‌ای هستند که می‌توانند کاندیدا باشند».

به نظر می‌رسد مساله حضور نامزد پوششی از سوی اصلاح‌طلبان در انتخابات آتی تنها پس از نظر مثبت حسن روحانی ممکن خواهد بود و در شرایط فعلی به نظر نمی‌رسد او از حضور رقیبی – هر چند تنها برای کمک به او – در انتخابات استقبال کند

 

نام مطهری و پزشکیان البته پیش از این نیز از سوی طیف‌های مختلف سیاسی به عنوان نامزدهای احتمالی انتخابات مطرح شده بود. به خصوص علی مطهری که موضع‌گیری‌های سیاسی سال‌های اخیر او باعث شده است میان بخشی از نیروهای سیاسی حامی اصلاح‌طلبان، حامیان جدی پیدا کند.

اسحاق جهانگیری، معاون اول روحانی و محمدعلی نجفی، مشاور او از دیگر نام‌هایی هستند که از سوی محمد عطریان‌فر، از اعضای حزب کارگزاران سازندگی، مطرح شده‌اند. با این حال بیماری قلبی نجفی و پست جهانگیری و جاه طلبی‌های احتمالی سیاسی او، موانع اصلی حضور آن‌ها در انتخابات در مقام نامزد پوششی است.

البته مصطفی کواکبیان، دبیرکل حزب‌ مردم‌سالاری، نیز اخیرا اعلام کرده است نامزد انتخابات آتی ریاست‌جمهوری خواهد بود. با این حال به نظر می‌رسد سابقه ردصلاحیت او در دو انتخابات سال‌های ۸۴ و ۹۲ و همچنین عدم اقبال بخش نه چندان کوچکی از نیروهای اصلاح‌طلب، از جمله چالش‌های مهم پیش‌روی کواکبیان برای حضور در انتخابات است.

به نظر می‌رسد هنوز هیچ نامزدی به شکل جدی مدنظر اصلاح‌طلبان نیست. از جمله مشکل‌های نیروهای اصلاح‌طلب آن است که باید نیرویی  معتقد به آرمان‌های اصلاح‌طلبی بیابند که به قول و قرار خود با آن‌ها پای‌بند باشد، در عین حال قابلیت عبور از نظارت استصوابی شورای نگهبان و توانایی به چالش کشیدن مخالفان روحانی در انتخابات را هم داشته باشد.

شاید به دلیل دشواری یافتن چنین گزینه‌ای باشد که برخی اصلاح‌طلبان تلاش می‌کنند روحانی را نیز در این پروژه سهیم کنند و از او می‌خواهند که یکی از نزدیکانش را به عنوان نامزد پوششی وارد انتخابات کند.

مخالفت مرد جنگی با فداییان

با وجود مطرح شدن همه این بحث‌ها و احتمال‌ها از سوی اصلاح‌طلبان، به نظر نمی‌رسد که حسن روحانی و نزدیکان او نظر مثبتی در این زمینه داشته باشند. آن‌ها از سویی مخالف مطرح شدن بحث‌هایی نظیر امکان ردصلاحیت روحانی هستند و از سوی دیگر معتقدند روحانی خود قادر خواهد بود از دولت و دستاوردهای آن دفاع کند.

در همان روزهای نخست مطرح شدن احتمال ردصلاحیت حسن روحانی، محمدباقر نوبخت، سخن‌گوی دولت، این مساله را «پوچ و بی‌ربط» توصیف کرده و گفته بود: «چه ضرورتی دارد ذهن جامعه را درگیر آن کنیم».

هم‌زمان محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و از اعضای حزب اعتدال و توسعه، خبر از مخالفت اعضای این حزب با ایده نامزد پوششی داده بود. به گفته واعظی «در دفتر سیاسی حزب اعتدال و توسعه راجع به این موضوع صحبت شد و جمع ما این کار را به مصحلت نمی‌داند».

وزیر ارتباطات حسن روحانی اضافه کرده بود که رییس‌جمهوری «همچون دوره گذشته می‌تواند تنها از پس پاسخگویی به انتقادها برآید».

محمدعلی نجفی نیز که پیش از این نام او به عنوان رییس احتمالی ستاد روحانی در انتخابات پیش‌رو مطرح شده بود، ضمن اشاره به این‌که استراتژی رقبای روحانی «تخریب» است، گفت که رییس‌جمهوری «به تنهایی می‌تواند پاسخ همه انتقادات را بدهند و یکی مردم جنگی به از صد هزار. از این رو فکر نمی‌کنم زیاد ضروری باشد».

سخن اصلی نجفی اما در بخش دیگری بود، جایی که او اشاره کرد: «نظر آقای روحانی هم این است که تنها وارد عرصه انتخابات شود».

با توجه به رابطه نزدیک نجفی و واعظی با روحانی، می‌توان حدس زد که سخنان آن‌ها به نوعی بیان‌گر موضع روحانی هم هست. نباید فراموش کرد که پیش از این وب‌سایت نامه‌نیوز نوشته بود که ایده نامزد پوششی در جلسه‌‌هایی با حضور هاشمی‌رفسنجانی، حسن روحانی و محمد خاتمی و سپس محمدرضا عارف مطرح شده است. گرچه به نوشته این سایت و با استناد به «اخبار سینه به سینه»، روحانی با این طرح موافق نیست و «در پاسخ به هاشمی‌رفسنجانی، در جلسه ای که محمد خاتمی هم حضور داشته، گفته است که اگر ائتلاف بنای حمایت از او را دارد، باید تمام قد پشت او بیاید».

نزدیکان روحانی البته تنها مخالفان این مساله نیستند. حتی عبدالله ناصری، از اعضای شورای مشورتی اصلاح‌طلبان، گفته است که مطرح شدن «هرگونه کاندیدای پوششی، طولی، عرضی» در انتخابات «خطای بزرگی» است که «اثر سوئی بر سبد رای آقای روحانی خواهد داشت».

به نظر می‌رسد مساله حضور نامزد پوششی از سوی اصلاح‌طلبان در انتخابات آتی تنها پس از نظر مثبت حسن روحانی ممکن خواهد بود و در شرایط فعلی به نظر نمی‌رسد او از حضور رقیبی – هر چند تنها برای کمک به او – در انتخابات استقبال کند. آیا اصلاح‌طلبان می‌توانند در ماه‌های باقی‌مانده اراده خود را به روحانی تحمیل کنند یا آن‌که در نهایت در زمینی بازی خواهند کرد که حسن روحانی و اطرافیان او برای انتخابات آماده کرده‌اند؟