زیتون ـ مهسا محمدی: هر ۷۱ دقیقه یک نفر درجاده‌های کشور بر اثر تصادف جان خود را از دست می‌دهد. این آماری است که توسط سردار اسکندر مومنی، جانشین فرمانده ناجا در روز ۹ فروردین سالجاری ارائه شد. مومنی با ارائه این آمار از کاهش نرخ تصادفات جاده‌ای در سال ۹۶ سخن گفت و خاطرنشان کرد که این رقم برای سال ۹۵ میزان یک نفر در هر ۶۰ دقیقه بود. بر اساس گفته وی «امسال شاهد کاهش تصادفات فوتی و جرحی بودیم و کاهش تصادفات در مرحله دوم سفرها با شیبی بیشتر ادامه یافت و به ۷ درصد رسید.»
این ارقام در حالی ارائه می‌شود که در روز دوم فروردین و در روزهای ابتدایی سفرهای نوروزی، پلیس راهور ایران از مرگ ۱۴۵ نفر در جاده های ایران خبر داده بود، اگر شروع سفرهای نوروزی را از سه روز پیش از آغاز فروردین ماه فرض کنیم با یک حساب سرانگشتی این رقم برای این سفرها حدود ۱.۲ نفر در هر ۶۰ دقیقه خواهد بود.
فاجعه‌ای همیشه در حال تکرار
آمار حوادث جاده ای ایران از تصادفات درون شهری تا برون شهری که به صورت سالانه ارائه می‌شود (با فرض دقت و سلامت آمار) نشان از فاجعه‌ای جاری در جاده‌های ایران دارد. بر اساس اعلام پژوهشکده بیمه مرکزی ایران، کشور ما از نظر تصادفات ناایمن رانندگی در بین ۱۹۰ کشور جهان، فقط قبل از سیرالئون و در رتبه ۱۸۹ قرار دارد. متوسط جهانی مرگ‌ومیر در اثر حوادث رانندگی ۱۴ تا ۱۵ نفر از هر ۱۰۰ هزار نفر و در ایران دو برابر یعنی ۳۰ نفر در این تعداد است.
به نظر می‌رسد تلاش‌هایی برای حرکت به سوی حمل و نقل هوشمند در ایران از طریق نصب دوربین و سیستم های نظارتی و اعمال سختگیری‌های گاه و بیگاه برای استاندارد سازی اتومبیل‌ها کمابیش در جریان است
از سال ۸۴ تا ۹۴ در تصادفات جاده‌ای در ایران بیش از ۲۳۵ هزار نفر کشته شده‌اند که این آمار بیش از تعداد ۲۲۰ هزار نفرکشته‌شدگان هشت سال جنگ ایران و عراق است.
در بررسی عوامل موثر بر این کشتار بی‌امان در جاده‌ها بیش از هر چیزی بر عوامل انسانی، از قبیل سرعت زیاد، بی‌احتیاطی و خواب‌آلودگی رانندگان تاکید می‌شود. به گفته کارشناسان این عامل ۷۰ درصد تصادفات را موجب می‌شود. باقی تقصیرها نیز متوجه سایر عوامل موثر از جمله غیراستاندارد بودن جاده‌ها، خودروهای ناایمن و عدم وجود آموزش کافی و صحیح است.
با این وجود نگاهی جزئی‌تر به آمارها٬ نشان از تاثیر مستقیم بهبود عوامل ثانویه (خودرو، جاده و آموزش) بر کاهش معنی‌دار مرگ و میر با وجود خطای انسانی دارد.
ارابه‌های مرگ
مرگ‌بارترین اتومبیل‌ها در ایران پراید و پژو هستند که به دلیل ارزان بودن، وسیله نقلیه اصلی طبقات متوسط و ضعیف محسوب می‌شوند. این خودروها که فقط واجد استانداردهای حداقلی تعریف شده در کشور یعنی استانداردCE اروپا هستند درهمدستی با جاده ها و خطاهای انسانی به یکی از عوامل اصلی مرگ های جاده ای بدل شده‌اند. این بدان معناست که تصادفی که با اتومبیلی با سطح استاندارد قابل قبول بین‌المللی ( موازین سازمان NCAP یا IIHS و NHTSA ) تصادفی جرحی است، در این اتومبیل‌ها به مرگ منجر شده و به این ترتیب تاثیر خطای انسانی تشدید می‌شود. محصولاتی که تولید آنان به دلیل عدم وجود بازار رقابتی در ایران و نبود قوانین سخت گیرانه ایمنی همچنان ادامه دارد.
نگاهی به میزان مرگ و میر جاده‌ای در ایران از سال ۹۰ به این سو در قیاس با سال‌های پیش از آن حاکی از کاهش این آمار است. تعداد کشته شدگان تصادف در سال ۱۳۹۰ برای اولین بار به زیر ۲۰ هزار نفر رسید و این در حالی بود که در سال‌های ۸۴ تا ۹۰ سالانه بین ۲۰ تا ۲۸ هزار نفر در نوسان بود و در سال ۹۴ برای اولین بار کمتر از ۱۰۰۰ نفر در نوروز جان سپردند. کارشناسان این کاهش محسوس را نتیجه افزایش سختگیری‌های پلیس و افزایش جریمه‌های رانندگی به همراه آموزش‌های عمومی از طریق رسانه‌ها می‌دانند.
از سوی دیگر اثر جاده‌های استاندارد و یا حتی بهتر از آن جاده به اصطلاح «بخشنده» را نیز نباید بر کاهش اثر خطای انسانی نادیده گرفت. بدان معنا که جاده طوری طراحی شده باشد که اشتباهات غیر عمدی راننده را پوشش دهد و در صورت اشتباه به وی امکان مانور یا توقف را بدهد. بنابر نظر کارشناسان٬ جاده‌های ایران دارای نقاط حادثه خیز زیادی است که باید شناسایی و اصلاح شود. علاوه بر آن رفت‌وبرگشتی بودن بیشتر جاده‌ها و نبود استراحتگاه خوب نیز باعث افزایش احتمال خطای انسانی شده است.
راه‌های کنترل اوضاع
با توجه به تحرکات سال‌های اخیر به نظر می‌رسد تلاش‌هایی برای حرکت به سوی حمل و نقل هوشمند در ایران از طریق نصب دوربین و سیستم های نظارتی و اعمال سختگیری‌های گاه و بیگاه برای استاندارد سازی اتومبیل‌ها کمابیش در جریان است. این در حالی است که این روند در بعد جهانی خود در اتومبیل‌ها، مواردی از قبیل گجت‌های کروز کنترل بر روی خودروها، تعیین فاصله از خودرو جلویی، چراغ‌های جلو منطبق با پیچ جاده، سیستم ترمز مستقل، دوربین‍ها و حسگرها را شامل می‌شود.
در حوزه استانداردسازی و بخشندگی جاده‌ها نیز مناسب‌سازی جاده‌ها برای جلوگیری از خروج خودرو از جاده اصلی، کاهش میزان آسیب دیدگی خودرو در زمان خروج ، کاهش شدت آسیب دیدگی در زمان برخورد با سطح جاده و عملیات‌های اجرایی این‌چنینی موازی با آموزش در حال انجام است. کارهایی که به نظر می‌رسد انجام آن با همین ابعاد وسیع و دقت برای پایان دادن به این کشتار بی‌امان جاده ای در ایران نیز گریزناپذیر باشد.
